Αποστολή στην Αργεντινή [3]

[Μέρος 1^ο & 2^ο]

Το Παλέρμο είναι η μεγαλύτερη και ομορφότερη γειτονιά του Μπουένος Άιρες. Στην ουσία δεν είναι μία γειτονιά αλλά ένα σύμπλεγμα συνοικιών με κοινό χαρακτηριστικό την εξαιρετική αρχιτεκτονική, την όμορφη ρυμοτομία, τα ψηλά δέντρα στους δρόμους, την πλούσια δημογραφική και πολιτισμική ιστορία και την αστική πατίνα του χρόνου. Το Παλαιό Παλέρμο (Viejo), το Παλέρμο Σόχο και το Παλέρμο Χόλιγουντ (γειτονιά παραγωγών της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου) βρίσκονται στη δυτική πλευρά της μεγάλης λεωφόρου Σάντα Φε, η οποία διασχίζει —και διαστρωματώνει— μεγάλο κομμάτι της πόλης. Το Παλαιό Παλέρμο είναι ιστορική συνοικία μεταναστών από την Ευρώπη με πλατείες, καλντερίμια, πολλές μονοκατοικίες σε ισπανικό νεοαποικιακό στιλ και πλούσια λογοτεχνική ιστορία — εκεί έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του ο Μπόρχες. Τα τελευταία χρόνια το Παλαιό Παλέρμο έχει «εξευγενιστεί» και μετατραπεί στη χιπστερική καρδιά της πόλης με αμέτρητα έθνικ εστιατόρια, καφέ, μπαρ, «σαλόνια» για τατουάζ, ακριβές μπουτίκ και βιβλιοπωλεία (το Μπουένος Άιρες είναι γεμάτο βιβλιοπωλεία· αν βρεθείτε στην πόλη, μην αμελήσετε να επισκεφθείτε το Libros del Pasaje στο Παλαιό Παλέρμο και φυσικά το πιο εντυπωσιακό βιβλιοπωλείο του κόσμου, το θρυλικό El Ateneo Grand Splendid στη συνέχεια της Σάντα Φε προς το κέντρο).

Στην ανατολική πλευρά της Σάντα Φε βρίσκονται το Νέο Παλέρμο (Nuevo), το Βόρειο Παλέρμο (Norte) και το Μικρό Παλέρμο (Chico)· περιζήτητες και ακριβές γειτονιές του Μπουένος Άιρες που αναπτύχθηκαν γύρω από τους κήπους και τα πάρκα της περιοχής: το μεγάλο Πάρκο της 3^ης Φεβρουαρίου (γνωστό σαν Τα Δάση του Παλέρμο: “Bosques de Palermo”) με λίμνες, γεφυράκια, κήπους με τριαντάφυλλα και αγάλματα είναι σαφώς το πιο εντυπωσιακό· δίπλα του ο Ιαπωνικός Κήπος και το πάρκο με το όμορφο Πλανητάριο· πιο εκεί, το πάρκο της Πλατείας Γερμανίας· στο απέναντι πεζοδρόμιο της Λεωφόρου Libertador, ο Ζωολογικός Κήπος· και δίπλα σ’ αυτόν ο Βοτανικός. Όπως προανέφερα, το Μπουένος Άιρες είναι μία τεράστια πόλη· το Παλέρμο είναι η μεγαλύτερη συνοικία· και είναι δυνατόν —όπως και έκανα ένα απόγευμα— να περπατάει κανείς για δύο ολόκληρες ώρες στο Παλέρμο, χωρίς να χρειαστεί να βγει από πάρκα και κήπους, παρά μόνον για να περάσει στο απέναντι πεζοδρόμιο.

Η αρχιτεκτονική του Παλέρμο συνδυάζει τα καλύτερα δείγματα της αρ ντεκό και του μοντερνισμού, με επιβλητικές πρεσβείες και μουσεία (όπως το Μουσείο Λατινοαμερικανικής Τέχνης MALBA), πολυτελείς πολυκατοικίες των μέσων του 20^ού αιώνα, σύγχρονα συγκροτήματα-πύργους και νεοκλασικές επαύλεις. Σχεδόν κάθε κτίριο στη γειτονιά αυτή —σε ολόκληρη την πόλη αυτή— έχει κάτι ενδιαφέρον, ασχέτως της ομορφιάς του· φέρει, δηλαδή, κάποιο αρχιτεκτονικό, ιστορικό και αστικό φορτίο. Οι εξώπορτες και οι είσοδοι, τα μπαλκόνια, οι διακοσμητικές λεπτομέρειες στις γωνίες των τοίχων και των παραθύρων, τα ερκέρ, οι παλιοί ανελκυστήρες, και κυρίως τα φουαγιέ με τον πανταχού παρόντα θυρωρό. Ο θυρωρός παραμένει ακόμα θεμελιώδες στοιχείο του αστικού τοπίου στο Μπουένος Άιρες και επάγγελμα-θεσμός με πολλαπλούς ρόλους: επίβλεψη, ασφάλεια, επικοινωνία, εξυπηρετήσεις, οργάνωση πλυντηρίου ρούχων, κουτσομπολιό. Η Αργεντινή αντιμετωπίζει πολλά πολιτικά και οικονομικά προβλήματα —μακροπρόθεσμα και δομικά, ίσως και περισσότερα από ό,τι η Ελλάδα σήμερα—, αλλά το Μπουένος Άιρες μου θύμισε με πολύ άμεσο και απτό τρόπο την Αθήνα μιας άλλης εποχής. Την Αθήνα όπως θα μπορούσε να είναι σήμερα· την Αθήνα όπως, δυστυχώς, δεν είναι σήμερα.

Το Παλέρμο αποτελεί ένα παράδειγμα καλής ένταξης διαφορετικών ταξικών, θρησκευτικών, εθνοτικών και πολιτισμικών φυλών. Η περιοχή έχει επωφεληθεί από την εισροή και αφομοίωση αλλεπάλληλων «κυμάτων» μεταναστών — όπως η εβραϊκή γειτονιά κατά μήκος της οδού Σεγκί, λίγα μόλις τετράγωνα από το Ισλαμικό Κέντρο του Βασιλιά Φαχντ που είναι το μεγαλύτερο τζαμί στη Λατινική Αμερική. Οι μεγαλοαστοί «πορτένιος» και οι διπλωμάτες των πρεσβειών συγχρωτίζονται, θέλοντας και μη, με τους νεόπλουτους ποδοσφαιριστές και τηλεπαρουσιαστές των νεότευκτων πύργων, τους περίεργους «περαστικούς» (καλή ώρα), τους άστεγους και τοξικομανείς εκατέρωθεν της Σάντα Φε, και τους λαϊκούς μανάβηδες, συνοικιακούς φαρμακοποιούς και μαγαζάτορες στην καρδιά της γειτονιάς.

Οι πορτένιος είναι περήφανοι για το Παλέρμο. Όταν έψαχνα διαμέρισμα για να νοικιάσω, οι φίλοι μου επέμειναν να κλείσω στο Παλέρμο. Όταν με το που έφτασα συνάντησα μία φίλη για καφέ, μου είπε ότι δεν χρειαζόταν καν να φύγω από το Παλέρμο· επέμενε να περάσω πέντε εβδομάδες στην ίδια συνοικία: «Εδώ έχει ό,τι χρειαστείς, και κάποιες από τις άλλες περιοχές δεν είναι ωραίες». Έβγαλα τον χάρτη της πόλης στο τραπέζι του εστιατορίου, και η Αγκουστίνα οριοθέτησε τις περιοχές στις οποίες θα έπρεπε να κινηθώ: Παλέρμο τσεκ. Μπελγκράνο τσεκ. Ανατολικά και βόρεια της Σάντα Φε τσεκ. Πουέρτο Μαδέρο (η «ανακαινισμένη» περιοχή του λιμανιού που έχει εξελιχθεί σε συνοικία πλουσίων και πολιτικών) τσεκ. Δυτικά και νότια της Σάντα Φε, καλύτερα όχι. Το Σαν Τέλμο και τη Λα Μπόκα —παραδοσιακές φτωχογειτονιές με γραφικά πολύχρωμα σπίτια, τανγκό στους δρόμους και υπαίθριες αγορές όπου συχνάζουν ορδές τουριστών— καλύτερα να τα αποφύγεις· καραδοκούν κλέφτες και πορτοφολάδες. Πίσω από τον σιδηροδρομικό σταθμό του Ρετίρο, σε καμία περίπτωση· εκεί βρίσκονται οι φαβέλες. Στα νότια προάστια δεν το συζητάμε καν. Μία άλλη φίλη, η Βίκυ, η οποία μεγάλωσε στα νότια προάστια, μου είπε ότι το να σου κλέψουν το κινητό, το πορτοφόλι και τα πράγματά σου υπό την απειλή μαχαιριού ή όπλου είναι καθημερινό φαινόμενο· μία κανονικότητα που πλέον αντιμετωπίζεται σαν ενόχληση, σαν καθυστέρηση.

Πέρασαν λίγες μέρες μέχρι να συνειδητοποιήσω ότι αυτή η οριοθέτηση, αυτός ο διαχωρισμός, εκτός από κοινωνικές και οικονομικές, έχει και σαφείς πολιτικές προεκτάσεις. Η Αργεντινή είναι μια βαθιά πολωμένη χώρα, και ο διχασμός, όταν δεν είναι ορατός, είναι υπόκωφος. Διχασμός ανάμεσα στις μεσοαστικές και μεγαλοαστικές τάξεις, έναν συνασπισμό παραδοσιακών συντηρητικών, φιλελεύθερων και αντι-λαϊκιστών, και στις λαϊκές, εργατικές και μικροαστικές τάξεις των Περονιστών.

Περόν: δεν γίνεται κάποιος να αναφερθεί στην Αργεντινή και να μην αναφερθεί στον Περόν.

Αποφασίζω να επισκεφτώ το μουσείο που είναι αφιερωμένο στη ζωή και το έργο της Εύας Περόν — το Μουσείο Εβίτα, που τυχαίνει να βρίσκεται λίγα τετράγωνα μακριά από το διαμέρισμά μου στο Παλέρμο. Η αλήθεια είναι ότι στην αρχή διστάζω. Ένας συνδυασμός αποστροφής για τον λαϊκισμό, σκεπτικισμού για την προσωπολατρία, σνομπισμού για την ποπ κουλτούρα που αναπτύχθηκε γύρω από το ομώνυμο μιούζικαλ και ντροπής για το ότι ο πρώτος προορισμός μου στην πόλη θα ήταν αυτός παραλίγο να με αποτρέψει από το να πάω. Ευτυχώς όμως —κυρίως λόγω της ευκολίας και της μικρής απόστασης— αποφασίζω να το επισκεφτώ. Και κάνω πολύ καλά, διότι αφενός μεν το μουσείο στεγάζεται σε μία πανέμορφη έπαυλη του 1923 σε αναγεννησιακό στιλ (με ένα όμορφο υπαίθριο καφέ στον κήπο του), αφετέρου δε τα εκθέματα έχουν πολύ ενδιαφέρον. Η επίσκεψη θα άξιζε και μόνο για τα θρυλικά φορέματα του Ντιόρ που αποτέλεσαν ένα πολιτικό εργαλείο και καθόρισαν την ταυτότητα της Εβίτα στα μάτια του κόσμου. Το μουσείο καλύπτει το σημαντικό κοινωνικό έργο της Εύα Περόν, τη σχέση με τον σύζυγό της, τη δική της πολιτική πορεία (βραχύβια λόγω της ασθένειάς της) και τον αντίκτυπο του θανάτου της. Παραμένει περίεργο και συναρπαστικό το πώς ένα άτομο (ή στη συγκεκριμένη περίπτωση ένα ζευγάρι) μπορεί να καθορίσει σε τέτοιο βαθμό την ιστορία και την ταυτότητας μιας χώρας, δημιουργώντας ταυτόχρονα συναισθήματα λατρείας και μίσους.

Βγαίνω από το μουσείο και κάθομαι στο καφέ του κήπου. Ανοίγω στο κινητό μου ένα βιβλίο για ένα άλλο ζευγάρι, το οποίο οικειοποιήθηκε την πολιτική κληρονομιά των Περόν και δίχασε ξανά την Αργεντινή. Το ζεύγος Κίρχνερ.

[ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ. Η σειρά συνοδεύεται από ψηφιακή έκθεση 100 φωτογραφιών: Το Αστικό Τοπίο του Μπουένος Άιρες ].