Αποστολή στην Αργεντινή [6]
Ακόμη και για τα δεδομένα της πολυτάραχης πολιτικής ιστορίας της σύγχρονης Αργεντινής, η περίοδος της διακυβέρνησης του Νέστορ (2003-2007) και της Κριστίνα Κίρχνερ (2007-2015) ξεπερνά τα όρια της τεκμηρίωσης και μπαίνει στη σφαίρα της μυθοπλασίας. Από τη στιγμή της εκλογικής της ήττας το 2017, η Κριστίνα Κίρχνερ αρχίζει να διώκεται από τις δικαστικές Αρχές για μία σειρά από κατηγορίες, αν και η βουλευτική της ασυλία σημαίνει ότι δεν μπορεί –προς το παρόν– να συλληφθεί. Η διαφθορά δεν είναι σπάνιο φαινόμενο στην Αργεντινή. Όπως μου ανέφερε ανωνύμως ένας από τους συνομιλητές μου, «Ενώ σε άλλες χώρες η προμήθεια [μίζα] μπορεί να είναι ένα 5-10% του κόστους ενός δημοσίου έργου, στην Αργεντινή είναι 100%». Ωστόσο, τα στοιχεία που βγαίνουν στο φως τα τελευταία χρόνια μάς οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι Κίρχνερ είχαν επιδοθεί σε μαραθώνιο πλουτισμού.
Στις 2 Αυγούστου, λίγες ώρες μετά από τις μαζικές συλλήψεις υπόπτων, η La Nacion αποκαλύπτει ότι υπουργικός σοφέρ κρατούσε επί μία δεκαετία ημερολόγια στα οποία σημείωνε με εξαιρετικά λεπτομερείς περιγραφές τα δρομολόγια της μίζας. Τσάντες με χαρτονομίσματα των 100 δολαρίων συνολικής αξίας 53 εκατομμυρίων πηγαινοέρχονταν στην Κάσα Ροσάδα (προεδρική κατοικία). Στα ημερολόγια κατονομάζονται πολιτικοί και κρατικοί λειτουργοί, όπως και το ίδιο το ζεύγος Κίρχνερ. Σύμφωνα με τον αρχισυντάκτη της εφημερίδας, Χόρχε Λιότι, ο σοφέρ έκρυψε τα ημερολόγια αυτά μέσα στο αυτοκίνητό του. Μετά από συζυγικό καβγά, η πρώην γυναίκα του σοφέρ στέλνει ανωνύμως μία κούτα με ημερολόγια, βιντεοκασέτες και άλλο υλικό σε συνάδελφο του Λιότι τον περασμένο Ιανουάριο. Ακολουθούν πυρετώδεις συσκέψεις των συντακτών με νομικούς συμβούλους. Η La Nacion αποφασίζει να μη δημοσιεύσει τίποτε αμέσως. Οι δημοσιογράφοι αρχίζουν να αναλύουν τα στοιχεία και να διασταυρώνουν τα περιστατικά, τα ονόματα και τις σχέσεις της διαπλοκής που αναφέρονται στα ημερολόγια. Όταν ολοκληρώνουν την έρευνά τους, ο δημοσιογράφος εμφανίζεται ενώπιον του εισαγγελέα και παραδίδει όλο το υλικό. Ο Λιότι παραδέχεται ότι η απόφαση να μη δημοσιεύσουν το υλικό τους πριν δράσει η δικαιοσύνη ήταν ρίσκο. Εάν όμως έβγαζαν στο φως τα στοιχεία αυτά χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η δικαστική έρευνα, οι κατηγορίες μπορεί να κατέρρεαν και ο οδηγός να ισχυριζόταν ότι επρόκειτο για πλεκτάνη.
Τι απέγιναν όμως όλα αυτά τα χρήματα; Κατά τη διάρκεια της προεδρίας τους οι Κίρχνερ έχτισαν φαραωνικές επαύλεις σκαλισμένες στα βουνά στη μέση τού πουθενά, με πολυτελή έπιπλα, σάουνες και… ποδοσφαιρικό γήπεδο με τεχνητό χλοοτάπητα και εξέδρα για τους επισκέπτες. Σύγχρονοι «χρυσοθήρες» έχουν εξαπολύσει κυνήγι για τον θησαυρό στα βάθη της Παταγονίας: συνεργάτες των Κίρχνερ εθεάθησαν να πετάνε τσάντες με 9 εκατομμύρια δολλάρια πάνω από φράχτη μοναστηριού και να τα δίνουν στις καλόγριες· άλλοι ισχυρίζονται ότι τα χρήματα είναι κρυμμένα στο μαυσωλίο του Νέστορ στη γενέτειρά του· ανακριτές και ιδιωτικοί ερευνητές μισθώνουν μπουλντόζες και σκάβουν στην έρημο, ενώ η Κριστίνα επιμένει ότι, και ολόκληρη την Παταγονία να σκάψουν, δεν θα βρούνε τίποτε.
Πέραν όμως του σλάπστικ με τους χαμένους θησαυρούς, η Κίρχνερ εμπλέκεται και σε ακόμη σκοτεινότερες υποθέσεις· μάλιστα, μία από αυτές ενδέχεται να της κοστίσει την ελευθερία της στο μέλλον.
Φλας μπακ. Ο εισαγγελέας Αλμπέρτο Νισμάν ερευνούσε την τρομοκρατική επίθεση του 1994 στο εβραϊκό κέντρο «Αργεντίνικης-Ισραηλίτικης Αμοιβαίας Συνεργασίας» που οδήγησε στον θάνατο 85 ατόμων. Μετά από σκανδαλώδη αδράνεια του δικαστικού συστήματος, ο Νισμάν ξεκινά την έρευνά του το 2004. Το 2007 καταλήγει στο ότι η επίθεση του 1994 οργανώθηκε από την κυβέρνηση του Ιράν σε συνεργασία με τη Χεζμπολάχ εξαιτίας της άρνησης της τότε κυβέρνησης της Αργεντινής να παράσχει στο Ιράν πυρηνική τεχνογνωσία. Ο Νισμάν κατονομάζει έξι άτομα και ζητά τη συνδρομή της Ιντερπόλ. (Μια εναλλακτική θεωρία συνδέει τον Νισμάν με την αμερικανική πρεσβεία, η οποία φέρεται να τον κατηύθυνε προς την ενοχή του Ιράν, αντί της Συρίας για την οποία ίσως υπήρχαν κάποιες ενοχοποιητικές ενδείξεις).
Σταδιακά η υπόθεση της τρομοκρατικής επίθεσης του 1994 μετατρέπεται σε σκάνδαλο γύρω από την έρευνα και συγκάλυψη της υπόθεσης, τις σχέσεις των κυβερνήσεων Αργεντινής και Ιράν, και τον ρόλο της Ιντερπόλ. Ο Νισμάν συλλέγει τηλεφωνικές συνομιλίες που αποδεικνύουν συναλλαγή: σε αντάλλαγμα για τη μη δίωξη της ομάδας των τρομοκρατών του 1994, το Ιράν θα πούλαγε στην Αργεντινή φτηνό πετρέλαιο και θα αγόραζε δημητριακά και όπλα. Ο Νισμάν συγκεντρώνει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η ίδια η πρόεδρος της χώρας έχει εμπλακεί σε συνωμοσία με σκοπό την παρεμπόδιση της δικαιοσύνης και τη συγκάλυψη της υπόθεσης. Στις 13 Ιανουαρίου 2015 ο Νισμάν καταθέτει πόρισμα στο οποίο κατονομάζει την Κριστίνα Κίρχνερ και άλλα κορυφαία στελέχη του κρατικού μηχανισμού. Λίγες ώρες πριν εμφανιστεί στο Κογκρέσο για να καταθέσει, τα ξημερώματα της Δευτέρας 19 Ιανουαρίου, ο Νισμάν βρίσκεται νεκρός στο διαμέρισμά του. Ο πρώτος που βγάζει την είδηση στο Twitter –πριν ακόμη ενημερωθούν οι τοπικές Αρχές– είναι ο δημοσιογράφος της Buenos Aires Herald Νταμιάν Πάχτερ. Ο Πάχτερ ισχυρίζεται ότι με το που ανακοινώνει τον θάνατο του Νισμάν αρχίζουν να τον καταδιώκουν οι κρατικές υπηρεσίες και τα κρατικά ΜΜΕ, και το σκάει για το Ισραήλ όπου βρίσκεται σε «αυτοεξορία».
Η αρχική γνωμάτευση των ιατροδικαστών που διορίστηκαν από το Ανώτατο Δικαστήριο το 2015 είναι ότι ο Νισμάν –που βρέθηκε με μια σφαίρα στο κεφάλι– αυτοκτόνησε. Ωστόσο, λίγο μετά τα Χριστούγεννα του 2017 –και ενώ συνειδητοποιώ ότι στην Αργεντινή οι παλιοί λογαριασμοί δεν κλείνουν ποτέ–, μετά από ιατροδικαστική έρευνα της κυβέρνησης Μάκρι, το δικαστήριο αποφαίνεται ότι ο Νισμάν δολοφονήθηκε. Ο ρεπόρτερ Γκαμπριέλε Μπρατσέσκο ήταν ο πρώτος δημοσιογράφος που έφτασε στο διαμέρισμα του Νισμάν· και ήταν αυτός που βοήθησε τον συνάδελφό του Πάχτερ να διαφύγει απ’την Αργεντινή. Το βιβλίο-μαρτυρία του Aυτοκτονημένος: Η Δολοφονία του Εισαγγελέα Αλμπέρτο Νισμάν (Suicided: Τhe Assassination of Prosecutor Alberto Nisman, στα αγγλικά, για το Kindle) είναι η μόνη ενδελεχής και τεκμηριωμένη δημοσιογραφική εκδοχή που είναι διαθέσιμη αυτή τη στιγμή. Το απολαυστικό αφιέρωμα του New Yorker στην υπόθεση Νισμάν (“Death of a Prosecutor” – ένα long read-θρίλερ) αποτελεί μια καλή αρχή.
Η Κριστίνα Κίρχνερ διώκεται ήδη για διαφθορά και προδοσία εξαιτίας της πιθανολογούμενης συνεργασίας της με την κυβέρνηση του Ιράν, ενώ πολλοί αναρωτιούνται εάν στο τέλος θα βρεθεί να κατηγορείται και ως ηθική αυτουργός της ίδιας της δολοφονίας του Νισμάν.
[ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ. Η σειρά συνοδεύεται από ψηφιακή έκθεση 100 φωτογραφιών: Το Αστικό Τοπίο του Μπουένος Άιρες ].
Ο Ρωμανός Γεροδήμος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα και ζει στο Λονδίνο. Είναι πολιτικός επιστήμονας, αναπληρωτής καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Bournemouth και ιδρυτής του Greek Politics Specialist Group. Κείμενα, άρθρα, ταινίες και φωτογραφίες του είναι διαθέσιμα στον προσωπικό του ιστότοπο. Tο πρώτο του βιβλίο στην Ελλάδα με τίτλο «Ανταποκρίσεις από τον 21ο αιώνα» θα κυκλοφορήσει τον Ιανουάριο του 2020 από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος.