Δεν οργανώνουμε μια ημερίδα;

Edward Hopper, Conference at night, c. 1949

Το περασμένο Σαββατοκύριακο βρέθηκα για ένα συνέδριο στα Χανιά. Βγήκα δηλαδή από τον μικρόκοσμό μου, συνάντησα ενδιαφέροντες ανθρώπους, άκουσα ωραία πράγματα, φάγαμε, ήπιαμε, ευτυχώς δεν χορέψαμε. Σε μια κουβέντα πάνω, ένας από την παρέα ανέφερε το όνομα ενός συναδέλφου — είχε περάσει κι από διευθυντικές θέσεις, τελευταία έχει χαθεί. «Φίλος σου είναι;» ρώτησα. «Κολλητός». «Αυτός δεν είναι που πανηγύριζε όταν έπεφταν οι Δίδυμοι Πύργοι;» «Έχω δει λόγω της δουλειάς μου πολλά νεκρά παιδιά στο Αφγανιστάν». «Δεν θα κάνω αυτή τη συζήτηση, με κουράζει και με φθείρει, δεν έχω τίποτα μαζί σου, ίσα-ίσα μου είσαι πολύ συμπαθής, το μόνο που θα πω, εκτός του ότι δεν δέχομαι μαθήματα ευαισθησίας, είναι ότι εγώ, που έκλαιγα και συνεχίζω να κλαίω όποτε βλέπω τις φωτογραφίες με τους τύπους που πηδούσαν στο κενό από τους Δίδυμους Πύργους, κι αυτός, που άνοιγε σαμπάνιες ή έγραφε “Καλά να πάθουν”, είμαστε απέναντι. Κι αν μας βάλεις στο ίδιο τραπέζι, απλώς θα σηκωθώ και θα φύγω».

Ίσως να μεγάλωσα. Ίσως να ήμουν πάντα απόλυτος. Μπορεί να είναι ζήτημα παιδείας. Αλλά δεν θα συζητήσω πια σε αυτό το επίπεδο για την 11η Σεπτεμβρίου. Ούτε για τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. Όταν εκθειάζω τον Κον-Μπεντίτ και μου λέει κάποιος, «Ναι, αλλά αυτός ήταν υπέρ των βομβαρδισμών», κόβω τη συζήτηση. Απλώς δεν με ενδιαφέρει. Δεν ζητώ να συμφωνούν οι άλλοι μαζί μου, κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ βαρετό. Για την ακρίβεια, δεν ζητώ τίποτα. Απλώς, δεν αντέχω πια να αμφισβητούνται τα αυτονόητα. Μια από τις αγαπημένες ατάκες του προηγούμενου διευθυντή μου στα ΝΕΑ, ονόματα δεν λέμε, ήταν: «Μη μου τρως τον χρόνο». Κάπου είχε δίκιο.

Ό,τι συμβαίνει με την άκρα Αριστερά συμβαίνει και με την άκρα Δεξιά. Έχουμε καταλάβει, άλλωστε, ότι σε ζητήματα όπως ο εθνικισμός δεν μιλάμε για μια ευθεία, αλλά για έναν κύκλο: τα άκρα συναντώνται. Πάρτε τη συζήτηση που γίνεται αυτές τις ημέρες στη Γαλλία για τους διανοούμενους και το Εθνικό Μέτωπο. Ένας αριστερός (λέμε τώρα) οικονομολόγος, ο Ζακ Σαπίρ, μεταξύ άλλων ένθερμος υπερασπιστής του Πούτιν, ζήτησε να συγκροτηθεί ένα «εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο κατά του ευρώ», που θα μπορούσε να περιλαμβάνει και το Εθνικό Μέτωπο της Λεπέν — το οποίο, λέει, «τα τελευταία χρόνια έχει αναμφισβήτητα αλλάξει». Ένας αριστερός (άντε πάλι) φιλόσοφος, ο Μισέλ Ονφρέ, χαρακτηρίζει την ιδέα «ενδιαφέρουσα», καθώς η πραγματική διαχωριστική γραμμή στη Γαλλία είναι ανάμεσα στις φιλοευρωπαϊκές ελίτ και τον προδομένο λαό (ό,τι ακριβώς λέει δηλαδή η Λεπέν). Κι αντί να τους πουν οι συνάδελφοί τους, «Ρε δεν πάτε καλά, άντε να παίξετε με τα κουβαδάκια σας πουθενά αλλού γιατί έχουμε και δουλειές», κάθονται και το συζητούν ατελείωτα, απαντούν, ανταπαντούν, μήπως δεν είναι ακριβώς έτσι, μήπως δεν έχει αλλάξει και τόσο το Εθνικό Μέτωπο, μήπως δεν κινδυνεύει και τόσο η Γαλλία να εξισλαμιστεί από τους μετανάστες, δεν οργανώνουμε μια ημερίδα;

Ξέρω, ξέρω, στη δημοκρατία όλες οι απόψεις είναι σεβαστές, όλες οι ψήφοι ίσες, ο διάλογος είναι απαραίτητος και πολύτιμος. Αντί να δαιμονοποιούνται τα άκρα, θα πρέπει να αναζητούνται οι λόγοι της ενίσχυσής τους. Σωστό. Από το σημείο αυτό, όμως, μέχρι να συζητάς τα αυτονόητα με τους απολογητές της Λεπέν, του Μιλόσεβιτς ή του μπιν Λάντεν, υπάρχει μια τεράστια απόσταση.

Και η ζωή είναι μικρή.