Εκδόσεις Περισπωμένη

Το βιβλίο υπήρξε ένα από τα πρώτα θύματα της Κρίσης: οι νέες εκδόσεις και τα τιράζ, και φυσικά τα κέρδη, μειώθηκαν αισθητά πριν καν αυτή αρχίσει να μονοπωλεί τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Ο Αμάγκι ρώτησε παλιούς, ιστορικούς, βασικούς Έλληνες εκδότες, καθώς και κάποιους από τους νεότερους, αλλά και από τους πολύ νέους, για το πώς αποτιμούν την κατάσταση. Ταυτόχρονα, μας μιλούν για τις καινούριες τους εκδόσεις, προτείνοντάς μας πολλούς αξιανάγνωστους τίτλους. Το ερωτηματολόγιο ήταν κοινό για όλους. Τους ευχαριστούμε για το ενδιαφέρον, καθώς φυσικά και για την όλη συνεισφορά τους στα Γράμματα.

Κυριάκος Αθανασιάδης: Πότε ιδρύθηκε ο Οίκος σας; Ποια ήταν η φυσιογνωμία του, και πώς μεταβλήθηκε η ταυτότητά του μέσα στο χρόνο;

Σωτήρης Φασούλας: Η Περισπωμένη ιδρύθηκε το 2011. Η επιλογή του πρώτου τίτλου δεν ήταν διόλου τυχαία: οι Ελεγείες του Ντουίνο του Ρίλκε, ίσως το κορυφαίο ποίημα του 20ού αιώνα, αφενός εγκαινίασαν την εκδοτική πίστη στη μεγάλη ποίηση, αφετέρου έδωσαν μια πρώτη πλην όμως ιδανική εντύπωση για το ψυχικό κλίμα του νεοσύστατου εκδοτικού — τα ενδιαφέροντα του οποίου επεκτείνονται στην κλασική λογοτεχνία εν γένει, στο δοκίμιο αλλά και στο εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο. Στα λίγα χρόνια που μεσολάβησαν, η Περισπωμένη προσπάθησε αυτό το στίγμα να το εδραιώσει και να το υποστηρίξει περαιτέρω. Η ταυτότητά της, ό,τι σημαίνει ή κομίζει ως εκδοτικός, είναι και ό,τι πολυτιμότερο έχει.

Κ.Α.: Πείτε μας δέκα τίτλους σας για τους οποίους είστε πραγματικά υπερήφανοι.

Σ.Φ.: O κατάλογος της Περισπωμένης απαριθμεί έως τώρα είκοσι έξι τίτλους· καθένας απαίτησε ξεχωριστή σκέψη, τον δικό του σχεδιασμό. Όσο κι αν, με την πάροδο του χρόνου και τις αλλεπάλληλες δοκιμές, τυποποιούνται ή απλοποιούνται κάποιες παράμετροι της δουλειάς, κάθε τίτλος είναι προϊόν επίπονης κυοφορίας και, στο τέλος, φρεσκοτυπωμένος, αφήνει την ίδια αίσθηση πληρότητας, την επίγευση μιας ακόμα δημιουργικής κατάθεσης. Γι’ αυτό δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιον — ίσως, για συμβολικούς και συναισθηματικούς μονάχα λόγους, να επέλεγα τις Ελεγείες του Ντουίνο, για λόγους δε αμιγώς τυπογραφικούς, το Ημερολόγιο του Ιούλιου Ρόντμαν.

Κ.Α.: Πόσα βιβλία εκδώσατε το 2000, το 2005 και το 2010; Πόσα θα έχετε εκδώσει φέτος, μέχρι το τέλος της χρονιάς;

Σ.Φ.: Το 2014 κυκλοφόρησαν από τον εκδοτικό 10 περίπου τίτλοι. Το 2015 υπήρξε έως τώρα αρκετά πιο περιπετειώδες οικονομικά· έχω την αίσθηση ότι όλη η αγορά περιήλθε σε μία κατάσταση ασφυκτικής αναμονής. Παρ’ όλα αυτά, ευελπιστώ έως το τέλος της χρονιάς να εκδοθούν 7-8 βιβλία.

Κ.Α.: Πότε αντιληφθήκατε την Κρίση; Πώς σας επηρέασε ταμειακά και πόσο άλλαξε ή διαμόρφωσε το πρόγραμμά σας;

Σ.Φ.: Η Περισπωμένη ξεκίνησε μέσα στην Κρίση και δεν γνώρισε την εκδοτική ευφορία παλαιότερων εποχών, ούτε τις μεγάλες διακυμάνσεις στην παραγωγή ή τον τζίρο. Η γενική (οικονομική) αβεβαιότητα, η προβληματική ή μετρημένη ρευστότητα, η εισπρακτική δυσχέρεια είναι μες στη ζωή της από την αρχή. Βέβαια, στις δυσκολίες σφυρηλατείται και ανδρώνεται κανείς, ενώ έχω πάντοτε κατά νου τη βαθύτερη εκείνη έννοια της δυσχέρειας, για την οποία κάνει λόγο ο αείμνηστος Χρήστος Μαλεβίτσης, ως γενεσιουργό πνευματική δύναμη. Παρ' όλα αυτά, θλίβομαι που η Κρίση στη χώρα μας —φαινόμενο πολυδιάστατο— βαθαίνει.

Κ.Α.: Ποια είναι η γνώμη σας για την Ενιαία Τιμή Βιβλίου, και πόσο επηρεάζει η εκάστοτε κυβερνητική πολιτική τις πωλήσεις (ΦΠΑ, ΕΚΕΒΙ κ.ο.κ.);

Σ.Φ.: Όσο κι αν εμπλέκεται στα γρανάζια της εμπορικής μηχανής, το βιβλίο δεν είναι απλώς ένα ακόμα εμπόρευμα, και δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό. Έτσι, το βιβλίο δεν υπόκειται στους νόμους της αγοράς, όπως τα υπόλοιπα αγαθά, αλλά έχει πρωτίστως πολιτιστική αξία — και πάνω στην αντίληψη αυτή βασίστηκε το σύστημα της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου. Ανεξάρτητα από το πόσο επιτυχημένα εφαρμόστηκε, η λογική που το διέπει είναι καταρχήν ορθή, εφόσον αποσκοπεί στη διατήρηση ενός ευρύτερου δικτύου σημείων λιανικής πώλησης, προστατεύοντας έτσι τα μικρά βιβλιοπωλεία, τα οποία είναι και αυτά που με τη σειρά τους προστατεύουν το λιγότερο εμπορικό βιβλίο (χωρίς φυσικά να απορρίπτουν το μπεστ σέλερ), ενώ, ταυτόχρονα, διαμορφώνουν τη δική τους αναγνωστική πρόταση και φυσιογνωμία ενάντια στη συχνά ισοπεδωτική ομοιομορφία των μεγάλων βιβλιοπωλείων. Το σύστημα της Ενιαίας Τιμής αποσκοπεί και στη διατήρηση των μικρότερων και ανεξάρτητων εκδοτών, οι οποίοι είναι αυτοί που παράγουν τα λιγότερο εμπορικά και συχνά τα καλύτερα βιβλία. Το ζητούμενο εντέλει είναι τα καλά βιβλία να βρίσκουν δίοδο και τελικά τον αποδέκτη τους. Έτσι μόνον επωφελούνται και ωριμάζουν οι κοινωνίες, έτσι μόνον αποκτούν τα μέσα για να σκεφτούν και να αντιδράσουν.

Κ.Α.: Ποια είναι η σχέση σας με τις νέες τεχνολογίες, το Web, τα Social Media, αλλά και το e-book;

Σ.Φ.: Εξαιρετική. Το Διαδίκτυο αποτελεί χρησιμότατο εργαλείο έρευνας, ενώ παρά την αίσθηση του εφήμερου και τον καταιγισμό πληροφορίας ―ίδιον των ημερών μας― που χαρακτηρίζει τα Μέσα δικτύωσης, οι δυνατότητές τους είναι ελκυστικές. Όσο για το ηλεκτρονικό βιβλίο, καλοδεχούμενο, απλώς εξυπηρετεί την πρακτική πλευρά της ανάγνωσης και όχι βεβαίως την τυπογραφική και αισθητική διάσταση του βιβλίου.

Κ.Α.: Πώς επιλέγετε τους τίτλους που εκδίδετε; Άλλαξαν τα κριτήριά σας την τελευταία πενταετία;

Σ.Φ.: Όπως έχω ξαναγράψει, ένα λογοτεχνικό περιοδικό ή ένας εκδοτικός οίκος οφείλουν να είναι πρωτίστως εστίες όπου διάσπαρτες φωνές συναθροίζουν τελικά τη δύναμή τους κάτω από μια κοινή πνευματική μοίρα και αποκτούν συλλογικότητα. Αυτή η συλλογικότητα, η κοινή μοίρα, είναι που διευρύνει το στίγμα του εκδοτικού, που διαδίδει τη δράση του πνεύματος. Η Περισπωμένη θα επιμείνει στη δημιουργία ενός πυρήνα, μιας ομάδας που να εκφράζει και να προκρίνει την ίδια σκέψη, τη δική της σκέψη — αυτό είναι το βασικό κριτήριο επιλογής των κειμένων, πρωτότυπων ή μεταφράσεων.

Κ.Α.: Ποιοι τίτλοι σας ξεχώρισαν ήδη από τη φετινή εκδοτική σας παραγωγή; Μιλήστε μας γι’ αυτούς.

Σ.Φ.: Θα έλεγα ότι συζητήθηκε το αμετάφραστο έως σήμερα στη γλώσσα μας Ημερολόγιο του Ιούλιου Ρόντμαν. Αν επιδιώκει κάτι αυτή η έκδοση, πέρα από το να υπηρετήσει ταπεινά την υψηλή τυποτεχνία, είναι να επαναπροσδιορίσει την αίσθηση της ανάγνωσης, να ανακόψει τους ταχείς ρυθμούς της: το μεγαλόσχημο βιβλίο επιβάλλεται και μας υποχρεώνει να προσαρμόσουμε στο μέγεθός του τις αναγνωστικές μας συνήθειες. Θέλει τον χώρο του ένα τέτοιο βιβλίο, δεν χωράει εύκολα σε τσάντα, δεν διαβάζεται στο πόδι και σ’ ένα όνειρο ανάγνωσης θα διαβαζόταν σαν κείμενο ιερό σε αναλόγιο…

Κ.Α.: Ποια βιβλία σας να περιμένουμε το χειμώνα;

Σ.Φ.: Μια πραγματεία του Θανάση Πολλάτου υπό τον τίτλο Ο Μερλώ-Ποντύ και η κοινοτοπία της δημιουργίας (στη νέα φιλοσοφική σειρά «Cura rogat»), που έρχεται να πλουτίσει τη μάλλον φτωχή βιβλιογραφία γύρω από το έργο του μεγάλου Γάλλου φαινομενολόγου, μια ανθολογία κειμένων του Ράινερ Μαρία Ρίλκε για τη μουσική, που επιμελείται, μεταφράζει και παρουσιάζει ο Μάνος Περράκης, καθώς και αρκετή σύγχρονη ελληνική ποίηση.

Κ.Α.: Γιατί διαβάζουμε;

Σ.Φ.: Διαβάζουμε για να ενημερωθούμε και να μάθουμε· διαβάζουμε για να ευχαριστηθούμε, για την απόλαυση της αφήγησης μιας ωραίας ιστορίας ή τη συγκίνηση που σκορπίζει μέσα μας ένα σπουδαίο ποίημα· διαβάζουμε για να καθησυχάσουμε ή να ικανοποιήσουμε τις υπαρξιακές μας αγωνίες. Διαβάζουμε για να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο. Στο σημείο αυτό, προσωπικά μιλώντας, θα έλεγα πως από ένα σημείο και έπειτα αντιμετώπιζα το διάβασμα και σαν αποστολή, την πιο σπουδαία αποστολή, όπου «δεν έχει κανείς το δικαίωμα να ανοίξει ένα βιβλίο, αν δεν αναλάβει την υποχρέωση να τα διαβάσει όλα» (Ρίλκε). Γιατί, πράγματι, διαβάζοντας, ένιωθα και νιώθω ότι «μαθαίνω να βλέπω. Δεν ξέρω πού οφείλεται αυτό, όλα εισχωρούνε βαθύτερα μέσα μου δίχως να σταματάνε εκεί όπου άλλοτε παίρνανε πάντοτε ένα τέλος. Έχω ένα εσώτερο που δεν το φανταζόμουν. Όλα τώρα πηγαίνουν εκεί. […] Δεν το ’χω πει; Μαθαίνω να βλέπω. Ναι, αρχίζω. Τα καταφέρνω άσχημα ακόμα, όμως θα επωφεληθώ τον καιρό μου» (Ρίλκε, και πάλι).