Έρευνα εργασίας: Networking [1]

Το 2008, έχοντας ήδη μία σχετικά ικανοποιητική εμπειρία τόσο από την ελληνική όσο και από την ευρωπαϊκή αγορά στον τομέα μου, ξεκίνησα να σκέφτομαι την πιθανότητα να ξεκινήσω κάτι δικό μου, εκτός πολυεθνικών, με έδρα την Ελλάδα. Άφησα την ιδέα να δουλεύει για κάμποσο στο μυαλό μου, μέχρι που ωρίμασε και έλαβε συγκεκριμένη μορφή με τη βοήθεια ενός παλιού, έμπειρου συναδέλφου και φίλου, με τον οποίο αποφασίσαμε να συνεργαστούμε. Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο του 2009. Για λόγους που ξεφεύγουν από το θέμα του συγκριμένου κειμένου, μέχρι το 2011 είχε γίνει σαφές ότι με την εταιρεία μας δεν θα καταφέρναμε να πετύχουμε τους στόχους που επιθυμούσαμε και αποφασίσαμε να ακολουθήσει ο καθένας τον δρόμο του. Για μένα, το επόμενο βήμα ήταν ξεκάθαρο: επιστροφή στο εξωτερικό, σε μία δουλειά που ήξερα καλά και σε ένα περιβάλλον που μου άρεσε, με σεβόταν και με αντιμετώπιζε ως πολίτη. Ξεκίνησα, λοιπόν, την έρευνα εργασίας, μία διαδικασία που —όπως υποστηρίζω παρακάτω— πρέπει να είναι αδιάκοπη. Δεν ήταν η πρώτη φορά, και σίγουρα δεν θα είναι η τελευταία.

Θα ήθελα να μοιραστώ εδώ κάποιες σκέψεις και προτάσεις μου για το πώς κάποιος μπορεί να βελτιώσει τις πιθανότητες εύρεσης εργασίας, λαμβάνοντας υπόψιν ότι αυτές βασίζονται στην περιορισμένη εμπειρία ενός ιδιωτικού υπαλλήλου που έχει βρεθεί στη θέση τόσο αυτού που ψάχνει όσο και αυτού που προσλαμβάνει. Όσα γράψω, παρακαλώ χρησιμοποιήστε τα συμπληρωματικά στις πληροφορίες που μπορείτε να βρείτε από επαγγελματίες και ειδικούς.

Στο παρελθόν, ακόμη και στον ιδιωτικό τομέα, κάποιος μπορούσε να υπολογίσει βάσιμα ότι θα άλλαζε λίγες δουλειές στην επαγγελματική του πορεία. Πλέον αυτό φαντάζει αδιανόητο, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες αγορές για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία. Ο μέσος εργαζόμενος μεταπηδά από δουλειά σε δουλειά συχνότερα. Όπως γίνεται αντιληπτό, ο δρόμος της ιδιωτικής μισθωτής εργασίας έχει συνεχείς μεταβολές, με ευκαιρίες αλλά και εγγενή ρίσκα. Αυτό επιβάλλει να είναι κάποιος σε συνεχή εγρήγορση και να βρίσκεται σε επαφή με τον παλμό της αγοράς. Πρακτικά, σημαίνει ότι ακόμη και όταν κάποιος έχει δουλειά, καλό είναι να ψάχνει και να έχει ανοιχτά τα μάτια του για εξωτερικές ευκαιρίες. Άλλωστε, το να συνεχίζεις να εργάζεσαι στην τρέχουσα δουλειά σου πρέπει να είναι θέμα επιλογής και όχι μόνο ανάγκης. Αυτό μπορεί να ακούγεται σαν πολυτέλεια στην εποχή της κρίσης. Εγώ, από την άλλη, νομίζω πως τώρα είναι ακόμη σημαντικότερο. Σε γενικές γραμμές, άποψή μου είναι ότι η έρευνα δεν είναι ένα ζήτημα που πρέπει να απασχολεί κάποιον μόνο αφού δημιουργηθεί κάποιο πρόβλημα. Η μηχανή πρέπει να μένει ζεστή, γιατί όσο ο καθένας μας αισθάνεται σχετική ασφάλεια αδρανεί και πιθανότατα χάνει επαφή με ό,τι συμβαίνει έξω από τον επαγγελματικό του μικρόκοσμο.

Όπως γνωρίζουν όλοι οι επαγγελματίες, δεν υπάρχει πιο σημαντικό πράγμα από τη διαδικτύωση, το περίφημο —και συχνά παρεξηγημένο— «networking». Το λέω παρεξηγημένο επειδή κάποιοι το μεταφράζουν ως κάλπικο δημοσιοσχετισμό, ενώ ουσιαστικά πρόκειται —κυρίως— για τη μεγιστοποίηση του κύκλου επιρροής σου με ανθρώπους που γνωρίζουν την ποιότητα της δουλειάς σου και μπορούν να εγγυηθούν για αυτή. Το ίδιο ισχύει και για εκείνους με εσένα. Είναι προς το συμφέρον όλων να έχει κάποιος επαφές με σωστούς επαγγελματιές, σε διάφορους χώρους, ακόμη και πέρα από τις άμεσες, στενές προτεραιότητές του. Φυσικά το δίκτυο κάποιου μεγαλώνει όσο προχωρά η καριέρα του. Αυτή η εντύπωση κάνει τους νέους εργαζόμενους να αισθάνονται αποκλεισμένοι, ότι έχουν να κάνουν με ένα «εργαλείο» που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν. Λάθος. Το δίκτυό σου ξεκινά από το Πανεπιστήμιο —ναι, ακόμη και από το ελληνικό, όσο και αν δεν συγκρίνονται τα professional services και το alumni network με αυτά του εξωτερικού— και από τον προσωπικό σου κύκλο. Όσο για την «αδικία» για το πλεονέκτημα των πιο έμπειρων, να υπογραμμίσω ότι αυτοί το έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, καθώς ένας πενηντάρης χωρίς δουλειά είναι σε πολύ πιο προβληματική θέση από έναν άνεργο τριαντάρη.

Το δίκτυο μπορεί να βοηθήσει, χοντρικά, σε δύο επίπεδα όσον αφορά την εύρεση εργασίας: στη διαδικασία της έρευνας, διευρύνοντας τις επιλογές σου, και στο σκέλος της επιλογής, όταν βρίσκεσαι στην τελική ευθεία και χρειάζεσαι προσωπικές συστάσεις. Υπάρχει ένα τεράστιο κομμάτι που αφορά τη χρησιμότητα του δικτύου για λόγους mentoring και εκπαίδευσης, αλλά αυτό ξεφεύγει από τον στόχο του παρόντος άρθρου.

Ως προς την έρευνα, λοιπόν, η συντριπτική πλειοψηφία των ευκαιριών στην αγορά δεν ανακοινώνεται πέραν ενός κύκλου που εμπεριέχει τις εταιρικές και εξωεταιρικές επαφές του προσλαμβάνοντα, με την υποστήριξη του τμήματος προσωπικού. Φυσικά, κάθε εταιρεία έχει τις δικές της διαδικασίες και οι κανόνες διαφέρουν ανάλογα με τη θέση και τις συνθήκες, αλλά σε γενικές γραμμές η «σκιώδης αγορά εργασίας» είναι πολλαπλάσια της εμφανούς. Οι κατάλληλοι άνθρωποι στις κατάλληλες θέσεις είναι αυτοί που μπορούν να σου υποδείξουν τέτοιου τύπου ευκαιρίες. Έπειτα, αν γνωρίζεις κόσμο σε διαφορετικές χώρες και σε διαφορετικές εταιρείες, μπορείς να πάρεις εξαιρετικά καλές πληροφορίες για την κατάσταση της αγοράς στην οποία δραστηριοποιούνται, τον τύπο εργασίας, την εσωτερική εικόνα των επιχειρήσεων, τις συνθήκες διαβίωσης — όλα, δηλαδή, όσα δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά, αλλά καθορίζουν την ποιότητα ζωής σου. Όσο για τη διαδικασία της επιλογής, μία βαρύνουσα συστατική επιστολή μπορεί να βοηθήσει, αλλά ακόμη περισσότερο μπορεί να κάνει τη διαφορά ο λόγος κάποιου που γνωρίζει και εσένα και αυτόν που σε προσλαμβάνει. Μεταξύ ίσων, συχνά επιλέγεται αυτός που μπορεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη του προσλαμβάνοντα — και αυτό γίνεται ευκολότερο αν έχεις ήδη κερδίσει την εμπιστοσύνη των παλιότερών σου συνεργατών, που θα μπορέσουν να σε προτείνουν χωρίς επιφυλάξεις.

Για τη δημιουργία επαγγελματικού δικτύου, όπως έγραψα παραπάνω, ξεκινάμε από τη σχολή μας, τους καθηγητές, τους συναδέλφους μας, τον προσωπικό μας κύκλο. Σε πολλές σχολές στην Ελλάδα υπάρχει πλέον έστω κάποιο υποτυπώδες alumni network. Ένα ποσοστό αυτών μπορεί να απαντήσουν θετικά σε διερευνητικές ερωτήσεις. Σε κάθε μας εργασία, καλλιεργούμε και διατηρούμε επαφές με συναδέλφους με τους οποίους υπάρχει αλληλοεκτίμηση. Δεν είναι απαραίτητη η φιλική σχέση, αλλά ο σεβασμός για τη διαδικασία και το αποτέλεσμα της δουλειάς μας. Τέλος, καλό είναι να θυμόμαστε ότι, πέρα από την ποιότητα της δουλειάς μας, οι άλλοι μάς θυμούνται για τον τρόπο που τους φερόμαστε καθημερινά, ή σε δύσκολες αποφάσεις. Ο συνδυασμός δικαιοσύνης, IQ και EQ είναι από τους πιο δύσκολους αλλά και τους πιο σημαντικούς σε όλες τις φάσεις της ζωής μας. Αυτό βέβαια είναι ένα κεφάλαιο από μόνο του, αλλά το αναφέρω ως ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά που ξεχωρίζουν εκείνους που τραβούν την προσοχή και που χτίζουν μακροπρόθεσμες σχέσεις εμπιστοσύνης.

Ως προς τη διατήρηση επαγγελματικού δικτύου, καταρχάς είναι απαραίτητη η αλληλοϋποστήριξη και όχι η χρηστική εκμετάλλευση των επαφών μας μόνο όταν έχουμε ανάγκη. Δίνεις όσα μπορείς και βοηθάς όταν βρίσκεσαι σε ισχυρή θέση — δεν παίρνεις μόνο. Έπειτα, είναι καίριας σημασίας να είσαι ειλικρινής και αξιόπιστος. Αν κάποιος δεν είναι κατάλληλος για μία θέση, πρέπει να του μιλήσεις με ευθύτητα για τις προσδοκίες και τις δυνατότητές του. Μπορεί να λείπει εμπειρία, μπορεί να μην ταιριάζει στην εταιρική κουλτούρα — οτιδήποτε. Ποτέ δεν κάνουμε συστάσεις αν δεν είμαστε σίγουροι, και ποτέ δεν απαιτούμε συστάσεις αν βλέπουμε ότι υπάρχει αμφιβολία. Σε αντίθετη περίπτωση, ξοδεύουμε αλόγιστα το σκληρά κερδισμένο κεφάλαιο αξιοπιστίας που διαθέτουμε, και κινδυνεύουμε να θέσουμε σε κίνδυνο τρεις σχέσεις με μία κίνηση. Δεν ξεχνάμε τους καλούς συναδέλφους που φεύγουν και πάνε αλλού, καθώς μπολιάζουν και επεκτείνουν το δίκτυό μας. Δεν πρέπει να χανόμαστε επειδή δεν βρισκόμαστε πλέον στον ίδιο χώρο. Προσπαθούμε, διακριτικά και όχι φορτικά, να παραμένουμε σε επαφή με τους καλούς επαγγελματίες, που δημιουργούν γύρω τους ένα δυναμικό «οικοσύστημα» και με τους οποίους έχουμε καλή χημεία.

Υπάρχουν πολλά άλλα στοιχεία που βοηθούν. Κανείς δεν πρέπει να υποτιμά τις κοινωνικές εξόδους ή τη συμμετοχή σε εταιρικές δραστηριότητες — κάποιες φορές, το να ασχολείσαι με ένα χόμπι ή ένα σπορ σε φέρνει σε επαφή με σημαντικούς ανθρώπους της αγοράς. Προσωπικά δεν έχω να πω πολλά πάνω σε αυτά, καθώς —πέραν των εταιρικών δραστηριοτήτων— δεν τα γνωρίζω και δεν τα εφαρμόζω. Ξέρω όμως ότι κάποιοι τα χρησιμοποιούν επιδεξιότατα, με εξαιρετικά αποτελέσματα. Και καλά κάνουν.

Την επόμενη φορά θα αναφερθώ σε περισσότερα στοιχεία που βοηθούν όταν κάποιος ψάχνει για δουλειά. Θα μιλήσουμε για τη στοχευμένη έρευνα, για το αν συμφέρει κάποιος να ακολουθήσει κάποιο πρόγραμμα εκπαίδευσης, για τις βασικές αρχές που συνθέτουν ένα καλό βιογραφικό και μία επιτυχή συνέντευξη και, τέλος, για το ψυχολογικό σκέλος, ίσως το πιο σημαντικό και το πιο δύσκολο στη διαχείρισή του.