Η αστεφάνωτη

«Τι τας φυλάτε! Τας θυγατέρας σας δηλαδή, ώ Έλληνες. Εκδόσατέ τας ταχέως εις γάμον! Περιορίσατε τας αξιώσεις σας, αποτανθήτο προς νέους υγιείς, εργατικούς, και δόσατε τα κορίτσια σας, διά να σχηματισθούν ευτυχή ανδρογόνα, να αυξήση το κοινωνικόν σύνολον, να αποκτήση η πατρίς περισσοτέρους πολίτας, στρατιώτας. Τι τας φυλάτε, λοιπόν; Διά να τας κάμετε γεροντοκόρας; Δέσατέ τας ευθύς!» Εφημερίδα Ακρόπολις, 1920.

«Θα την συντρίψω διότι μαστροπεύει τας γυναίκας. Έχω και μάννα και αδελφήν άγαμον». Σχόλιο του διευθυντή της εφημερίδας Επιθεώρησις κατά της Καλλιρρόης Παρρέν, 1888.

Πολλά έχουν ειπωθεί για τη Νέα Γυναίκα από τότε που πρωτοεμφανίστηκε ο όρος, στα τελειώματα του 19^ου αιώνα. Είναι ανεξάρτητη, μορφώνεται, εργάζεται, έχει δικαίωμα ψήφου. Στις πρόσφατες ενσαρκώσεις της, η Νέα Γυναίκα διεκδικεί ή έχει επιτύχει την αυτοδιάθεση αποφασίζοντας τον τρόπο με τον οποίο θα αξιοποιήσει τα «γόνιμα» χρόνια της. Ήγουν, αν θα τεκνοποιήσει ή αν θα παντρευτεί, ή και τα δύο μαζί.

Από τη δεκαετία του ’70 και έπειτα, το ποσοστό των γυναικών που δεν τεκνοποιούν αυξάνεται. Από το χαμηλό 9% των άτεκνων γυναικών που γεννήθηκαν το 1946, οι γυναίκες που γεννήθηκαν από το 1970 και μετά δεν κάνουν παιδιά σε ποσοστό 17% για τη Βρετανία και σε ποσοστό 22% για τη Γερμανία. Οι αριθμοί συνοδεύονται από την αύξηση του μέσου όρου ηλικίας γάμου, φτάνοντας στη δεύτερη δεκαετία του 21^ου αιώνα να αναφερόμαστε στο συνδυαστικό φαινόμενο με τον νεολογισμό «waithood». Ο όρος, που επινόησε η καθηγήτρια του American University Νταϊάν Σίνγκερμαν, συμπυκνώνει την αναμονή ή αναβολή του επόμενου βήματος στη ζωή – ένα limbo μεταξύ των σπουδών, της αφοσίωσης στην εργασία, της διαμονής με την οικογένεια και της κοινωνικής ενηλικίωσης με όποια σύμβαση συνεπάγεται αυτή (γάμος, οικογένεια, αγορά σπιτιού κλπ.).

Στην Ινδονησία, την Ιορδανία, την Κίνα, τη Ρουάντα νέοι άνω του μέσου μορφωτικού επιπέδου, στην πλειοψηφία τους γυναίκες, αναβάλλουν τη συμμετοχή στους θεσμούς που η κοινωνία αποδίδει στην ενηλικίωση για να πάρουν ακόμη ένα πτυχίο, να επιδιώξουν μια άνετη και ανεξάρτητη ζωή, να κάνουν μια πιο απαιτητική και ικανοποιητική εργασία, ταξίδια. Φυσικά, υπάρχει και η μερίδα όσων δεν έχουν καταφέρει να βρουν το άλλο μισό που απαιτείται για τη δημιουργία οικογένειας, όχι επειδή δεν το αναζητούν αλλά επειδή «δεν υπάρχει» ή απλώς επειδή δεν έκαναν καλό προγραμματισμό.

Στην απέναντι όχθη, το 8% των ερωτηθέντων Ελλήνων στο World Values Survey του 2017 απάντησε πως δεν θα ήθελε γείτονες ανύπαντρα ζευγάρια. Παρ’ όλα αυτά, με ανακούφιση παρατηρούμε ότι η εικόνα των ανύπαντρων γυναικών απομακρύνεται από τις «γεροντοκόρες» της Ταϋγέτης, της Γεωργίας Βασιλειάδου και της Σαπφώς Νοταρά. Η «Δεσποινίς ετών 39» αποκαλείται «κυρία», δεν γηροκομεί την υπόλοιπη οικογένεια, ούτε είναι η ψυχοκόρη που υπόκειται σε οικονομική εκμετάλλευση και εξευτελισμούς όπως η ηρωίδα στο «Προξενιό της Άννας». Η εργένισσα του σήμερα ταξιδεύει μόνη, ολοκληρώνει μεταπτυχιακές σπουδές για να ανέλθει στην αγορά εργασίας, διαθέτει ελεύθερο χρόνο για να καλλιεργήσει τα ενδιαφέροντά της. Όλα αυτά όμως, δυστυχώς, δεν είναι απόρροια του Δεύτερου και του Τρίτου Φεμινιστικού Κύματος· συνιστούν επακόλουθο της απουσίας του φεμινισμού και της επικράτησης της πατριαρχίας, που έχουν σαν αποτέλεσμα την περιορισμένη ή αδύνατη πρόσβαση των παντρεμένων γυναικών στις προαναφερθείσες επιλογές, ή, το σημαντικότερο, την αυτονόητη διάθεσή τους στους παντρεμένους άντρες. Προσθέτοντας τη διστακτικότητα των εργοδοτών να προσλάβουν γυναίκες «αναπαραγωγικής ηλικίας», σύμφωνα με τα ευρήματα δημοσκόπησης στη Βρετανία το 2014, η ζωή της ανύπαντρης γυναίκας παύει να διαφέρει πολύ από έναν δρόμο όπου εκτελούνται έργα. Χωρίς υπερβολή.

Μέσα στην τελευταία δεκαετία φύτρωσε ένας ακόμα νεολογισμός. Τον οικειοποιήθηκαν με κλειστά μάτια ετερόφυλοι άντρες, κυρίως στις αγγλόφωνες χώρες, που δεν έχουν τύχη με το γυναικείο φύλο. Αυτοχαρακτηρίζονται incels, involuntarily celibate, «ακούσια άγαμοι» στα ελληνικά. Υποστηρικτές ακροδεξιών ιδεολογιών, απύθμενα μισογύνηδες, με ποινικά μητρώα γεμάτα επιθέσεις κατά γυναικών (παρενόχληση, ξυλοδαρμός κ.ο.κ.), θεωρούν ότι ευθύνονται οι γυναίκες επειδή οι ίδιοι δεν βρίσκουν δουλειά, επειδή δεν κάνουν σεξ, επειδή δεν μπορούν να τις παρενοχλούν όποτε θέλουν. Ως τώρα έχουν καταγραφεί τρεις ένοπλες μαζικές δολοφονίες με θύτες incels στις ΗΠΑ. Το 2014, ο Έλιοτ Ρότζερ δολοφόνησε έξι ανθρώπους και τραυμάτισε δεκατέσσερις στην απόπειρά του να «εκκινήσει πόλεμο κατά των γυναικών επειδή τού στερούσαν το σεξ». Από τότε, ο αυτόχειρας Ρότζερ ανακηρύχθηκε ίνδαλμα και εμπνευστής των εγκλημάτων που ακολούθησαν. Μέσα στο 2018 σημειώθηκαν δύο επιθέσεις με τα ίδια κίνητρα: τον Απρίλιο, ο Άλεκ Μινασιάν σκότωσε δέκα ανθρώπους και τραυμάτισε άλλους δεκαέξι στο Τορόντο, έχοντας εξαγγείλει την επανάσταση των incels μέσω του Facebook. Πριν λίγες ημέρες, ο σαραντάχρονος Σκοτ Μπέιρλ άνοιξε πυρ σε στούντιο γιόγκα της Φλόριντα με θύματα δύο γυναίκες. Είχε ήδη ιστορικό επιθέσεων κατά γυναικών σε δημόσιους χώρους, ενώ οι αναρτήσεις του στα κοινωνικά μέσα ήταν γεμάτες οργή για όσες τόλμησαν να απορρίψουν προτάσεις ραντεβού και για τους συναδέλφους του στον στρατό που τον απέφευγαν κατά τη διάρκεια της θητείας του.

Όσο ακραία ακούγεται αυτή η ιδεολογία μίσους, τα πόδια των ανύπαντρων γυναικών σκοντάφτουν καθημερινά στις ρίζες της. Μελέτες αναφέρουν πως οι άντρες που είναι παντρεμένοι με νοικοκυρές-μη εργαζόμενες, αισθάνονται αντιπάθεια ή εχθρότητα κατά των επαγγελματικά επιτυχημένων γυναικών, με μεγάλες πιθανότητες να ανορθώσουν εμπόδια στην προαγωγή τους αν βρεθούν μαζί τους στον ίδιο επαγγελματικό χώρο. Άλλη μελέτη δείχνει την ενόχληση μεγάλου αριθμού αντρών όταν οι γυναίκες του περιβάλλοντός τους δεν ιεραρχούν πρώτα τις δικές τους ανάγκες. Οργίζονται, δε, όποτε εκείνες εκφράζουν αρνητικά συναισθήματα, δεν χαμογελούν ή έχουν «εγωιστικές» απαιτήσεις.

Θα ρωτήσετε, εύλογα, «Πότε θα ισιώσει αυτός ο κακοτράχαλος δρόμος»;

Σύμφωνα με τα ευρήματα έρευνας του NHS (Εθνικού Συστήματος Υγείας της Βρετανίας) που πραγματοποιήθηκε το 2017 σε 8.000 ασφαλισμένους ενήλικες, οι γυναίκες δηλώνουν ουσιαστικά ευτυχισμένες στα 85 τους χρόνια, οι δε δεσμευμένες εφόσον οι σύντροφοί τους έχουν πεθάνει. Σε αυτή την ηλικία έχουν εξομαλυνθεί τα ψυχικά σκαμπανεβάσματα της εμμηνόπαυσης, δεν τις βαρύνει η ευθύνη της οικιακής οικονομίας και της ανατροφής παιδιών ή, στην περίπτωση της χηρείας, δεν τις απασχολεί πλέον το καθήκον της φροντίδας.

Κουράγιο, κυρίες μου. Είμαστε στον σωστό δρόμο!

[ Για το παρόν κείμενο χρησίμευσαν στοιχεία από τις εξής πηγές: Η φορολόγηση των αγάμων. Η διαβούλευση στις εφημερίδες (1920-1929)· Christopher “Tricky” Stewart, Terius “The-Dream” Nash, Thaddis Harrell, Beyonce Knowles-Carter, Single ladies (Put a ring on it), Columbia 2008· Women are happier after they reach 85 and their partners have died, survey finds, www.independent.co.uk, 2017· The rise of childlessness, www.economist.com, 2017· Being single in your 30s isn’t bad luck, it’s a global phenomenon, www.qz.com, 2018· Soraya Chemaly, Rage becomes her. The power of women’s anger, Atria Books 2018· The rage of the incels, www.newyorker.com, 2018· Stephen Street, Bona Drag, Morrissey, Will never marry, Parlophone 1990. Εικονογράφηση: Edward Hopper, Western Hotel (1955, λεπτ.) ].