Ίσες αποστάσεις

Έχω ένα ζευγάρι μη Βρετανών (Ευρωπαίων) φοιτητών. Την πρώτη εβδομάδα (Μάθημα: Παγκόσμια Επικαιρότητα· 1^η διάλεξη για τέλος Ψυχρού Πολέμου, κατάρρευση ΕΣΣΔ κλπ.) με προσέγγισαν μετά το τέλος του μαθήματος. Η κριτική ξεκίνησε διακριτικά: «Αυτά εμείς τα ξέρουμε γιατί στη χώρα μας τα μαθαίνουμε στο σχολείο εδώ και χρόνια». Επειδή κάνω αυτή τη δουλειά αρκετά χρόνια, κατάλαβα πώς θα εξελισσόταν η συζήτηση. Ούτως ή άλλως, θέλω οι φοιτητές να έχουν σφαιρική αντίληψη και το είχα ξεκαθαρίσει από την αρχή στο μάθημα: «Θα ξεκινήσουμε με τη Ρωσία, αλλά θα καλύψουμε πολλά θέματα και άλλες δυνάμεις… Δεν έχω τίποτα εναντίον της Ρωσίας ως χώρα... Έχω πάει στη Μόσχα και σας συνιστώ να πάτε κι εσείς... Αγαπάω τον ρωσικό πολιτισμό... Φταίνε και οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ για την όξυνση των σχέσεων... Η Ρωσία ήταν και θα είναι μεγάλη δύναμη και χρειάζεται buffer zone… Να χρησιμοποιείτε κριτική σκέψη και να αμφιβάλλετε για ό,τι σας λέω, γιατί σε τελική ανάλυση όλα αυτά είναι από τη δική μου οπτική γωνία — να εξετάζετε τα γεγονότα και να αμφισβητείτε εξίσου και τη βάση της δικής σας επιχειρηματολογίας».

Τη δεύτερη εβδομάδα (δολοφονίες δημοσιογράφων, πρακτόρων, ολιγαρχών και πολιτικών της αντιπολίτευσης τα τελευταία 15 χρόνια) η κριτική έγινε λίγο πιο ξεκάθαρη: «Κάτι δεν μου κολλάει σε όλα αυτά»· «Και πώς το ξέρουμε; Εγώ δεν πείστηκα» (ότι τον Λιτβινένκο τον σκότωσε ο Λουγκοβόι εκ μέρους της FSB – εν τω μεταξύ τα ίχνη του Πολωνίου 210 που σκότωσαν τον Λιτβινένκο ακολουθούν τον Λουγκοβόι σε όλη την Ευρώπη, οι αποδείξεις είναι ατράνταχτες, το Κρεμλίνο μόνο που δεν το παραδέχτηκε, και στη Ρωσία τον Λουγκοβόι τον αντιμετωπίζουν σαν ήρωα).

Στην προσπάθειά μου να τους δώσω και τον αντίλογο, από τη μία τούς μιλάω για τις ομοφοβικές κινήσεις της ρωσικής κυβέρνησης και το Occupy Pedophilia –τις ακροδεξιές συμμορίες που παγιδεύουν γκέι άντρες στη Ρωσία και αφού τους βασανίσουν ποστάρουν τα βίντεο σε κοινωνικά μέσα– και από την άλλη τούς βάζω ν’ ακούσουν το “The Pull of Putin” που περιλαμβάνει συνεντεύξεις με Δυτικούς επιχειρηματίες και πολιτικούς που υποστηρίζουν τον Πούτιν και έλκονται από την κοινωνικά συντηρητική πολιτική του. Τους προτρέπω να παρακολουθούν RT και Sputnik για να έχουν υπόψη τους και την άλλη άποψη, με την προειδοποίηση ότι τα μέσα αυτά λαμβάνουν γραμμή απευθείας από το Κρεμλίνο (σε ζωντανή ραδιοφωνική συνέντευξή μου το 2015 –στην κορύφωση της θρυλικής διαπραγμάτευσης Βαρουφάκη– ο παρουσιαστής του Sputnik έκανε απέλπιδες προσπάθειες να με κάνει να πω ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση φταίει για την ελληνική κρίση).

Σήμερα, τρίτη εβδομάδα, που αρχίσαμε να μπαίνουμε σε πιο βαθιά νερά –fake news, κυβερνοεπιθέσεις και παρεμβάσεις στη Δύση–, η κριτική μετά το τέλος του μαθήματος κλιμακώθηκε, αν και πάντα με κοσμιότατο τρόπο: «Δεν θέλουμε να σας προσβάλλουμε, αλλά όλα αυτά είναι αντιρωσική προπαγάνδα», «Οι Αμερικανοί κάνουν χειρότερα», «Η κουλτούρα μας είναι γεμάτη αμερικάνικα προϊόντα», «Δεν μιλάς για την Παλαιστίνη και το πώς οι ΗΠΑ υποστηρίζουν το Ισραήλ».

Εννοείται ότι το ζευγάρι των φοιτητών μου κάνει πολύ καλά και αμφισβητεί αυτά που τους λέω. Προτιμώ την εποικοδομητική εμπλοκή και την κριτική από την απάθεια ή την παθητική αποδοχή των πάντων. Tους προσκάλεσα να βρουν και να μου στείλουν υλικό ΠΟΥ θεωρούν ότι πρέπει να «παίξει» στις διαλέξεις, που να είναι κατανοήσιμο από τους υπόλοιπους φοιτητές και να έχει αναφορές σε αξιόπιστες πηγές τις οποίες μπορεί κάποιος να συμβουλευτεί. Και θα χαρώ η αμφισβήτηση αυτή να γίνει και κατά τη διάρκεια του μαθήματος.

Ωστόσο, με προβληματίζει η τυφλή πίστη στον σχετικισμό –στην ανάγκη του συμψηφισμού των πάντων και του «Ναι, αλλά οι άλλοι έκαναν χειρότερα», «Όλοι ίδιοι είναι»–, ειδικά όταν εκφράζεται από νέους Ευρωπαίους. Όχι – όταν στην Δύση κυκλοφορούμε, γράφουμε, μιλάμε, σκεφτόμαστε, συνουσιαζόμαστε και (αντι)πολιτευόμαστε ελεύθεροι, ενώ στη Ρωσία, την Τουρκία και την Κίνα (μεταξύ πολλών άλλων) τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι θεσμοί, η δημοκρατία και οι πολιτικές ελευθερίες γίνονται κουρέλια – δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Δεν συμψηφίζουμε τις ΗΠΑ ή την Ευρωπαϊκή Ένωση (με όλη την παθολογία και τις δυσλειτουργίες τους) με τη Ρωσία του Πούτιν. Δεν βάζουμε αστερίσκους.

Οι ίσες αποστάσεις δεν είναι αυτοσκοπός. Ο σχετικισμός και η αυτοκριτική είναι η κληρονομιά και η πολυτέλεια του δυτικού πολιτισμού, και είναι εξαιρετικά σημαντικά ώς εκεί που καταλήγουν να υπονομεύουν αυτόν ακριβώς τον πολιτισμό και τον φιλελευθερισμό που τους επιτρέπει να υφίστανται. Γιατί, αν η Ρωσία επεκτείνει κι άλλο τη σφαίρα επιρροής της (όπως πολύ έξυπνα και μεθοδικά κάνει εδώ και 20 χρόνια, αρχικά στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία, μετά στην Ουκρανία, και τώρα στη Βαλτική και στη Δύση), αν χάσουμε εντελώς τη δυνατότητα αξιολόγησης ειδήσεων και γεγονότων, αν απορρίψουμε την αποδοχή κάποιων βασικών κανόνων και ηθικών αξιών και αποδεχτούμε ότι, επειδή δεν είμαστε τέλειοι, «είμαστε όλοι το ίδιο κακοί», τότε δεν θα πρυτανεύσει ούτε η λογική, ούτε ο πλουραλισμός, ούτε η ηθική — αλλά το χάος, ο παραλογισμός και η απόλυτη ισχύς απογυμνωμένη από θεσμικούς φραγμούς.

Όλα αυτά ισχύουν βέβαια και στο εσωτερικό πολιτικό πεδίο.