Λυτρωτικά δάκρυα

Για τους Βρετανούς, το NHS, το Εθνικό Σύστημα Υγείας, αποτελεί θεσμό εθνικής υπερηφάνειας. Η μεταπολεμική δέσμευση του τότε υπουργού Υγείας Aneurin (Nye) Bevan για δωρεάν περίθαλψη “from cradle to grave” ενέπνευσε την εμπιστοσύνη των πολιτών σε ένα καλύτερο και δικαιότερο κράτος πρόνοιας αναγεννημένο από τις στάχτες του Blitz.

Πάντα αισθανόμουν τρομερά περήφανος που έλεγα ότι εργαζόμουν για το NHS – ποιος δεν αγαπάει το NHS (πέρα από τον υπουργό Υγείας, δηλαδή); […] Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς τον λόγο: το NHS κάνει καταπληκτική δουλειά και όλοι ωφελούμαστε από αυτό. Αυτοί ήταν που σε ξεγέννησαν και αυτοί είναι που θα σε κλείσουν σε μια σακούλα, αλλά όχι προτού κάνουν ό,τι τους επιτρέπει η ιατρική επιστήμη για να σε κρατήσουν στη ζωή. Από την κούνια μέχρι τον τάφο, λοιπόν, όπως είχε υποσχεθεί ο καλός μας ο Μπέβαν το 1948.

Ο Άνταμ Κέι σπούδασε Ιατρική, ολοκλήρωσε την ειδίκευσή του και εργάστηκε ως μαιευτήρας-γυναικολόγος σε δημόσια νοσοκομεία μέχρι τον βαθμό του Επιμελητή, μία θέση πριν γίνει Διευθυντής. Από τον πρώτο διορισμό σαν ανειδίκευτος το 2004 ώς την απόφαση ζωής να εγκαταλείψει την Ιατρική έξι χρόνια αργότερα, πέρασε από εφημερίες, από τα Επείγοντα, από αίθουσες τοκετού, δραματικά χειρουργεία, εξωφρενικές διαγνώσεις και συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα. Αφιέρωσε τις περισσότερες, αν όχι όλες, από τις ώρες κάθε ημέρας στην επιστήμη του, όχι με την αυταπάρνηση του ιδεολόγου λειτουργού αλλά με την εγγενή υποχρέωση στους ασθενείς η ζωή των οποίων εξαρτάται από εκείνον. Επίσης, αφιέρωνε κάμποσα λεπτά ημερησίως από το φορτωμένο πρόγραμμά του στις καταχωρίσεις του ημερολογίου που θα κρατήσετε στα χέρια σας όταν αγοράσετε αυτό το βιβλίο· τα ειλικρινή και γλυκόπικρα απομνημονεύματα ενός νέου επιστήμονα.

Το 2016 οι γιατροί του NHS κατέβηκαν σε απεργία για πρώτη φορά μετά από σαράντα χρόνια. Σε αντίθεση με τη νοοτροπία στη χώρα μας, όταν απεργούν οι Βρετανοί δημόσιοι λειτουργοί τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά. Πράγματι, αιτία της κινητοποίησης ήταν η αφαίρεση των υπερωριών για τις ώρες εργασίας 7:00-22:00, με «ανταμοιβή» την αύξηση του βασικού μισθού. Στο βιβλίο του Κέι γίνεται γρήγορα εμφανές ότι οι βάρδιες των γιατρών πρώτης γραμμής δεν λήγουν ποτέ στο τέλος του ωραρίου. Θα διαβάσουμε καταχωρίσεις με τον γιατρό να εργάζεται δεκαπέντε-είκοσι συνεχόμενες ώρες —να κάνει διαγνώσεις και να θεραπεύει, να συνταγογραφεί και να παραπέμπει σε εξετάσεις και χειρουργεία— με διακεκομμένο ύπνο μεταξύ των περιστατικών, καταπίνοντας καφέ και σοκολάτα ώστε να μην κλείσουν τα μάτια του εν ώρα εργασίας:

Ξυπνάω ξαφνικά και δεν ξέρω ούτε πού είμαι ούτε τι πρέπει να κάνω – είμαι στο αυτοκίνητό μου κοιμισμένος σε κάτι φανάρια κι ένας παππούς χτυπάει το παράθυρο με το χερούλι της ομπρέλας του για να με ρωτήσει αν είμαι καλά. Αυτός είναι ο δεύτερος απροσδόκητος υπνάκος της νυχτερινής βάρδιας, αφού μια νοσηλεύτρια του χειρουργείου με είχε ήδη ξυπνήσει χτυπώντας με στον ώμο καθώς κοιμόμουν βαθιά σε σκαμπό χειρουργείου.

Με κάθε καταχώριση ακολουθούμε τον Κέι στον δρόμο της συνειδητοποίησης. Την αμηχανία και τους πανικούς των πρώτων μηνών διαδέχεται η αυτοπεποίθηση της εμπειρίας ζευγαρωμένη με τον φόβο για το λάθος που θα κοστίσει τη ζωή ενός ασθενή ή θα αλλάξει προς το χειρότερο τον υπόλοιπο βίο ενός άλλου. Προοδεύοντας στην ιεραρχία και αναλαμβάνοντας την ευθύνη νέων ειδικευόμενων, ο φόβος αυτός γίνεται μόνιμη σκέψη στο πίσω μέρος του μυαλού του.

Όπως τονίζει συχνά στο ημερολόγιό του ο Κέι, είναι εγκληματική η έλλειψη μέριμνας για την ψυχολογική υποστήριξη του ιατρικού προσωπικού. Συχνά, οι διευθυντές των μονάδων είναι περαστικοί — περιμένουν τηλεφώνημα (στο γραφείο τους στην καλύτερη των περιπτώσεων ή στο σπίτι τους στη χειρότερη) μόνο για τα άκρως σοβαρά περιστατικά ώστε να παρέμβουν όσο νέοι και παλαιοί ειδικευόμενοι μαζί με τον επιμελητή τυλίγουν το νήμα μίας ζωής στα ματωμένα χέρια τους για να μη γλιστρήσει. Λίγοι θα σκεφτούν να ρωτήσουν έναν γιατρό πώς αισθάνεται, αν χρειάζεται να φύγει για μερικές ώρες μετά από ένα εξουθενωτικό περιστατικό, έναν θάνατο ασθενή, μία εισαγωγή χωρίς ελπίδα για εξιτήριο. Το πρόβλημα θάβεται κάτω από τις ατελείωτες ώρες εργασίας, μέχρι να κάνει την εμφάνισή του στο πρόσωπο της συναδέλφου που χρειάστηκε να νοσηλευτεί στα Επείγοντα μετά από υπερβολική δόση αντικαταθλιπτικών.

Παρ’ όλα αυτά, τα ιατρικά απομνημονεύματα του σεναριογράφου, πλέον, Άνταμ Κέι διατρέχονται από χιούμορ· αγανακτισμένο, συγκαταβατικό, μοιρολατρικό, σκοτεινό, φλεγματικό, το χρησιμοποιεί σαν ασπίδα ανάμεσα στις δυσκολίες και στην ακεραιότητα της θέλησης. Σε αυτό βοηθά το ίδιο το αντικείμενο εργασίας: η γυναικολογία είναι άκρως ενδιαφέρων κλάδος αν βρεθείτε ποτέ σε τηλεπαιχνίδι γνώσεων με ερώτηση: «Τι είδους αντικείμενα βρίσκει ένας γυναικολόγος στον γυναικείο κόλπο;» Το χρηματικό έπαθλο είναι δικό σας με ένα ξεφύλλισμα του βιβλίου!

Όχι πως οι κουρασμένοι γιατροί και νοσηλευτές δεν έχουν τις δικές τους best of στιγμές:

[Κ]οιτάζω το Twitter στο τηλέφωνό μου μέχρι να βρω τη δύναμη να πάω να τη δω. Έχει σκάσει μια σημαντική έκτακτη είδηση, αλλά μέχρι στιγμής μόνο το κουτσομπολίστικο TMZ το έχει αναφέρει. «Ω, Χριστέ μου», λέω ξέπνοα. «Πέθανε ο Μάικλ Τζάκσον!» Μια από τις νοσοκόμες αναστενάζει και σηκώνεται. «Σε ποιο εξεταστήριο;»

Αυτό Θα Πονέσει μόνο τη στοίβα των αδιάβαστων βιβλίων σας. Θα ξεκινήσετε να το διαβάζετε από το πρώτο ξεφύλλισμα, θα προβληματιστείτε, θα γαντζωθείτε επάνω του, θα εξασκήσετε την ενσυναίσθησή σας και θα γελάσετε μέχρι λυτρωτικών δακρύων.

Ή μάλλον… ίσως πονέσει κι εσάς. Λίγο.