Υπόγειες αναγνώσεις

Η σχέση των Λονδρέζων (είτε αυτών που γεννήθηκαν εδώ, είτε αυτών που ήρθαν από άλλες πόλεις-πάρτι) με το διάβασμα είναι συγκλονιστική — μια σχέση που την καταλαβαίνεις απ’ την πρώτη κιόλας στιγμή που πατάς το πόδι σου εδώ, αφού δεν υπάρχει βαγόνι στο μετρό χωρίς κάποιο βιβλίο. Κάποιος-α πάντα θα διαβάζει κάτι. Απ’ όλα έχει ο μπαξές: βιβλία με πολύχρωμα ή μινιμαλιστικά εξώφυλλα, μυθιστορήματα ή ποίηση, απ’ το «Εκκρεμές του Φουκώ» μέχρι τις κι εγώ δεν ξέρω πόσες «Αποχρώσεις του Γκρι» ή τις προεκτάσεις της χριστιανικής θρησκείας στην τάδε κοινωνική ομάδα και δεν συμμαζεύεται. Ένα είναι σίγουρο: οι Λονδρέζοι διαβάζουν — και το χαίρονται!

Βέβαια, δεν είναι για όλους αυτού του είδους το διάβασμα — όχι επειδή δεν διαβάζουν όλοι: απλούστατα, ακόμη κι αν διαβάζουν στο σπίτι ή σε ένα καφέ, μπορεί να ζαλίζονται όταν το κάνουν εν κινήσει, όπως στο μετρό ή στο λεωφορείο. Όμως και πάλι δεν είναι δύσκολο να δεις πώς λαμπυρίζει καθημερινά αυτή η πτυχή της ζωής στο Λονδίνο, όταν ακόμη και ο πιο νέος ενήλικας Λονδρέζος ξεφυλλίζει —έστω!— κάποια εφημερίδα στο απέναντι κάθισμα.

Ή όπως που πριν μια βδομάδα μια συμπαθέστατη κυρία, με όμορφα μαζεμένα μαλλιά, ένα ιδιαίτερο μάλλινο ρούχο σαν καμπαρντίνα και υπέροχα φανταχτερά σκουλαρίκια από πορτοκαλί νέον διάβαζε αφοσιωμένη δίπλα μου στη Victoria Line. Χωρίς να θέλω να τη διακόψω ή να την ενοχλήσω με το βλέμμα μου —και ευτυχώς δεν το έκανα—, είδα πως επρόκειτο για ποιήματα, μια έκδοση φροντισμένη. Τώρα, τι στίχοι τής έκαναν συντροφιά δεν ξέρω ακριβώς, μα, αν κρίνω από το ήσυχο χαμόγελο στο πρόσωπό της, το κείμενο έκανε καλή δουλειά. Ήταν μια ακόμη μικρή στιγμή μέσα στην πολύβουη πόλη, όπου οι αποστάσεις είναι μεγάλες, ή όπου κάποιος νιώθει μοναξιά ή άβολα μέσα στην κίνηση των μέσων μεταφοράς και χαλαρώνει με λίγο διάβασμα. Βέβαια, η στήλη εδώ προτείνει ανεπιφύλακτα και το φλερτ για να περνά η ώρα εν κινήσει. Μα αυτό το αφήνουμε προς στιγμήν — ενώ η συμπαθέστατη κυρία έχει τελειώσει ένα ακόμη ποίημα και κατεβαίνει στον σταθμό του Greek Park.

Η σχέση του λονδρέζικου μετρό με το διάβασμα δεν σταματά στους επιβάτες — πολλοί σταθμοί έχουν στην είσοδό τους πίνακες με ποιήματα ή λογοτεχνικά αποσπάσματα που αναρτούν οι υπάλληλοι του μετρό, αντιγράφοντας John Keats, Ρομαντικούς, και όχι μόνο. Ενώ στον σταθμό δίπλα στο σπίτι του γράφοντoς (εδώ, στο ηρωικά νότιο Oval) υπάρχει και μια μικρή άτυπη δανειστική βιβλιοθήκη: μπορείς να φέρεις ένα δικό σου βιβλίο και να πάρεις ένα απ’ αυτά που υπάρχουν στο ράφι.

Δεν είναι φυσικά καθόλου τυχαία η πετυχημένη σειρά βιβλίων «Poems on the Underground». Βασισμένη σε μια ιδέα της Αμερικανίδας συγγραφέως (που έγινε τελικά Λονδρέζα) Judith Chernaik, η σειρά βγάζει βιβλία από το 1986, με στόχο να φέρει την ποίηση πιο κοντά στους Λονδρέζους, φιλοξενώντας ποιήματα και ποιητές από κάθε γωνιά της γης — και όχι μόνο στο βιβλίο, μα και σαν πόστερ μέσα στα βαγόνια του μετρό. Πόσο όμορφος διαβάζεται ένας λίγος Καβάφης εδώ κι εκεί — θα έλεγε κανείς πως η χαρμολύπη του ταιριάζει τόσο στο χαρακτηριστικό λαμπερό γκρίζο της πόλης.

Το ίδιο το ποίημα βέβαια εξελίσσεται μπροστά μας: είναι το ίδιο το Λονδίνο, παρέα με τους μηχανικούς ήχους των συρμών του μετρό, σαν άλλη υπενθύμιση φουτουρισμού, κάποια μέτρα κάτω από τα πάρκα όπου οι νέοι Λονδρέζοι δεν σταματούν να ονειρεύονται.