Ζινέμπ

Πριν δύο χρόνια, γνώρισα στην Ουάσινγκτον την Ζινέμπ. Μία εκπληκτική γυναίκα από το Μαρόκο που ρίσκαρε τη ζωή της για να χτυπήσει την Αλ Κάιντα εκεί που πονάει, στις μαντράσες του Μάλι, τα θεολογικά σχολεία που αποτελούν τόπο στρατολόγησης «εθελοντών». Η Ζινέμπ, με τη στήριξη της φιλελεύθερης δεξαμενής σκέψης «Αραβικό Κέντρο για την Επιστημονική Έρευνα και τις Ανθρωπιστικές Σπουδές», ταξίδεψε στο Γκάο του Μάλι, που ουσιαστικά ήταν εμπόλεμη ζώνη εκείνη την περίοδο. Αφού βρέθηκε για τρεις ημέρες στην άγρια φύση της περιοχής περνώντας με καΐκια τον Νίγηρα ποταμό και ακούγοντας βόμβες να σκάνε δίπλα της, κατέληξε σε ένα απομακρυσμένο χωριό όπου η Αλ Κάιντα είχε έντονη παρουσία και στρατολογούσε νέα παιδιά με σκοπό να τα εντάξει στις απεχθείς της δραστηριότητες.

Η Ζινέμπ είχε ένα σαφή στόχο: να ξεριζώσει τις ιδέες του μίσους από το «πρόγραμμα σπουδών» των θεολογικών σχολών της περιοχής και να τις αντικαταστήσει με την πλούσια ισλαμική παράδοση ανεκτικότητας και ειρήνης που περιλαμβάνει —μεταξύ άλλων— τα διδάγματα του Ιμπν Ρούστν, γνωστού και ως Αβερρρόη, τα πονήματα του οποίου πάνω στον Αριστοτέλη θεωρούνται σταθμός για την εξέλιξη της φιλοσοφίας, του Αλ Φαράμπι, που μετέφρασε και διατήρησε εν ζωή μεγάλα τμήματα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, ή του Ιμπν Χαλντούν, που θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους κοινωνικούς επιστήμονες όλων των εποχών, με σημαντικές συμβολές στην κοινωνιολογία, την ιστορία και τα οικονομικά (μάλιστα, είχε περιγράψει μία πρώιμη καμπύλη Λάφερ τον 14ο αιώνα). Για να το πετύχει αυτό, πέρασε αρκετές μέρες με τους κατοίκους του Γκάο, τους τοπικούς ιμάμηδες, άρχοντες της περιοχής, για να τους γνωρίσει και να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους. Θυμάμαι χαρακτηριστικά να μου περιγράφει πώς κατάλαβε ότι τη δέχτηκαν μετά από τρεις ημέρες, όταν την κάλεσαν σε γεύμα και έφαγαν μαζί ψωμί. Μετά συζήτησε μαζί τους, αντλώντας από την ισλαμική παράδοση, για το θέμα της ανεκτικότητας. Μέσα σε μία εβδομάδα είχε πείσει τους θρησκευτικούς ηγέτες να αλλάξουν την ύλη που δίδασκαν στους μαθητές τους από μισαλλόδοξη σε ανεκτική.

Τα αποτελέσματα της προσπάθειας της Ζινέμπ μπορεί να μην τα δούμε ποτέ σε κάποιο πρωτοσέλιδο ή δελτίο ειδήσεων, καθώς η μάχη των ιδεών, που προηγείται της ένοπλης, δεν αποτυπώνεται παρά μόνο όταν έχει χαθεί. Όμως είναι βέβαιο πως, όσο η Ζινέμπ συνεχίζει το έργο της από τον νέο της οργανισμό, τη Διακρατική Πρωτοβουλία για την Αντιμετώπιση του Βίαιου Εξτρεμισμού, όλο και λιγότεροι νέοι θα πέφτουν θύματα των ιδεών του φανατισμού, του μίσους και της τρομοκρατίας. Οι ζωές που έσωσε η Ζινέμπ μπορεί να είναι ανώνυμες — αλλά θα μπορούσαν να είναι του καθενός αναγνώστη αυτού του άρθρου.

Στο ίδιο κλίμα, πριν λίγες ημέρες ο Πρόεδρος Ομπάμα δήλωσε από την Αττάλεια της Τουρκίας, όπου παρευρέθη με αφορμή τη σύνοδο των G-20, ότι ο ισλαμικός εξτρεμισμός «δεν ειναι ένας παραδοσιακός στρατιωτικός εχθρός. Μπορούμε να επανακτήσουμε περιοχές και να τις κρατήσουμε εφόσον ο στρατός μας παραμείνει εκεί, αλλά αυτή η στάση δεν αντιμετωπίζει το βαθύτερο πρόβλημα της εξάλειψης των δυναμικών εκείνων που παράγουν τις εξτρεμιστικές οργανώσεις».

Η συνταγή των βομβαρδισμών, της στρατιωτικής κατοχής και του εμπάργκο έχει πλέον δοκιμαστεί στη Μέση Ανατολή για αρκετές δεκαετίες με πενιχρά αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα της παρεμβατικής εξωτερικής πολιτικής της Δύσης είναι από ελάχιστα έως αποθαρρυντικά. Αρκετά συχνά έχουν και ακριβώς τα αντίστροφα αποτελέσματα, όπως για παράδειγμα όταν το γεράκι της αμερικανικής Γερουσίας και πρώην υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών Τζον Μακέιν φωτογραφήθηκε το 2013 με τους «καλούς» Σύρους που θα ανέτρεπαν τον κακό (χωρίς εισαγωγικά) Ασάντ. Λίγους μήνες αργότερα, αποκαλύφθηκε ότι ο Μακέιν φωτογραφιζόταν με συμμάχους του Ισλαμικού Κράτους…

Ασχέτως του πως θα αντιδράσει τελικά η Δύση, στον μουσουλμανικό κόσμο υπάρχει μία έντονη δραστηριότητα που στοχεύει στην αντιμετώπιση όχι μόνο των τρομοκρατών αλλά και των ιδεών που τους κινητροδοτούν. Οι κινήσεις αυτού του είδους, σε αντίθεση με τους βομβαρδισμούς, μπορούν να έχουν μακροπρόθεσμα ωφέλη τόσο για τη Δύση όσο και για τον ευρύτερο μουσουλμανικό κόσμο. Αντί λοιπόν να παρασυρόμαστε από τον πλήρως δικαιολογημένο πόνο και τρόμο που προκαλούν οι τρομοκράτες, μπορούμε να ενθαρρύνουμε ως πολίτες και ως κοινωνίες τις Ζινέμπ αυτού του κόσμου που δίνουν ίσως την πιο σοβαρή μάχη από όλες.

Αυτή των ιδεών.                                                                             

[ Φωτογραφία: Η Zineb Benalla με τις ομάδες ανάγνωσης που δημιούργησε στο χωριό Νταρ Ασαλάμ στο Γκάο του Μάλι ].