Γνωστική ασυμφωνία: λάθος κόμμα, λάθος στιγμή

Σε αυτές τις εκλογές, περισσότερο από καθετί άλλο, ήταν εμφανής η γνωστική ασυμφωνία που «εγκλώβισε» πολλούς στο δίλημμα, «Να ψηφίσω ΣΥΡΙΖΑ ή να απέχω»; Τι είναι η γνωστική ασυμφωνία; Είναι η απόκλιση ανάμεσα στις στάσεις/πεποιθήσεις και τη συμπεριφορά ενός ατόμου, σε βαθμό που να συνιστούν ακραία αντίφαση.

Ο ιδεολογικός πυρήνας του ΣΥΡΙΖΑ δεν μεταφράζεται στα ποσοστά του Ιανουαρίου, ή στο ποσοστό τού «Όχι» στο δημοψήφισμα. Αντίθετα, η αμιγώς ιδεολογική του βάση είναι μικρή. Πώς προκύπτει λοιπόν το χτεσινό αποτέλεσμα; Αυτούς τους επτά μήνες, ο ΣΥΡΙΖΑ αύξησε κατακόρυφα τη γνωστική ασυμφωνία στην πλειοψηφία των ψηφοφόρων του. Κέρδισε τις εκλογές του Ιανουαρίου χάρη στην ασυμφωνία που δημιούργησαν το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ όταν έβαλαν το Μνημόνιο (σε όποιο βαθμό) πάνω από το «business as usual» και ανέλαβαν την ευθύνη του.

Ο ΣΥΡΙΖΑ, λοιπόν, κέρδισε από την ασυμφωνία στην οποία βρίσκονταν οι ψηφοφόροι τον Γενάρη. Σε αυτόν που σκεφτόταν, «Είμαι ΠΑΣΟΚ, αλλά το ΠΑΣΟΚ δεν είναι πια σοσιαλδημοκρατία», ή στον συντηρητικό ψηφοφόρο που σκεφτόταν, «Είμαι ΝΔ, αλλά η ΝΔ συνεργάστηκε με το ΠΑΣΟΚ, δεν είναι πια Δεξιά», έτεινε το χέρι, λέγοντας: «Εγώ ειμί η θύρα· δι’ εμού εάν τις εισέλθει, σωθήσεται, και εισελεύσεται και εξελεύσεται, και νομήν ευρήσει». Ο ΣΥΡΙΖΑ το μόνο που είπε ήταν, «Μην τους πιστεύεις. Σε ξεγέλασαν», δίνοντας το απόλυτο άλλοθι στον πολίτη. Ο πολίτης, που έχει σταθερή δυσκολία να αναλάβει με όρους αυτοκριτικής την ευθύνη για τη λάθος επιλογή και βλέπει το ρήμα «φταίω» να πλανάται πάνω από το κεφάλι του σαν φάντασμα, βρήκε τη λύση ΣΥΡΙΖΑ σχεδόν ιδανική. Δεν ψηφίζει ΠΑΣΟΚ, δεν ψηφίζει ΝΔ, άρα είναι σύμφωνος με την πεποίθησή του ότι ξεγελάστηκε και ότι τα κόμματα αυτά είναι πια «διεφθαρμένα», αδυνατώντας να τον εκφράσουν πολιτικά. Αυτός είναι σωστός, εκείνοι φταίνε. Η γνωστική ασυμφωνία μειώνεται.

Τους επόμενους μήνες, όμως, η γνωστική ασυμφωνία προκλήθηκε από τον ίδιο τον ΣΥΡΙΖΑ, που ήταν «η λύση» της προηγούμενης, αυτής που δημιούργησαν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. Έτσι, τον Ιούλιο, ο ψηφοφόρος του ΣΥΡΙΖΑ έπρεπε είτε να συνειδητοποιήσει γρήγορα και κατακλυσμικά ότι έκανε ένα ολέθριο λάθος, είτε να συνεχίσει να υποστηρίζει την επιλογή του στο πρόσωπο του Αλέξη Τσίπρα. Μόνο που ο Τσίπρας επέλεξε να αυξήσει περαιτέρω τη γνωστική ασυμφωνία. Να τους κάνει να αισθανθούν σχεδόν γελοίοι που τον εμπιστεύτηκαν. Έτσι, φτάνουμε στη χτεσινή μέρα, που ο άνθρωπος που ψήφισε ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο και «Όχι» τον Ιούλιο, σκέφτεται, «Με εμπαίζουν όντως σε τέτοιο βαθμό; Αν είναι έτσι, μήπως είμαι ηλίθιος; Όχι, δεν είμαι. Τότε;» Κι εκεί έρχονται οι απαντήσεις: «Τότε, ο Τσίπρας έχει δίκιο. Τον εκβίασαν εντός και εκτός. Χρειάζεται αυτοδυναμία, τώρα που έχει απαλλαγεί από τον Λαφαζάνη. Ας του τη δώσω», ή: «Με κορόιδεψε περισσότερο από όλους. Άρα; Είμαι ηλίθιος; Δεν μπορεί να είμαι ηλίθιος. Ή μήπως είμαι; Δεν ξέρω τι να ψηφίσω. Δε θα ψηφίσω», ή: «Απογοητευμένος και προδομένος ήμουν. Γι’ αυτό τον εμπιστεύτηκα. Αλλά με ξεγέλασε όπως οι προηγούμενοι. Ντρέπομαι για τον εαυτό μου. Αλλά δεν έχω κάνει κάτι κακό για να ντρέπομαι. Ή μήπως έχω κάνει; Και ποιον να ψηφίσω; Και οι άλλοι με έκαναν να ντραπώ. Δεν θα ψηφίσω κανέναν».

Αν τα κόμματα του λεγόμενου φιλοευρωπαϊκού τόξου έβγαιναν συντονισμένα, ή έστω η ΝΔ, που είναι και κόμμα εξουσίας, δίνοντας το μήνυμα στον πολίτη: «Κάναμε λάθος. Αναλαμβάνουμε την ευθύνη για να το διορθώσουμε», αλλά με πίστη, επιχειρήματα και συνέπεια, θα λειτουργούσαν ως role-models για τους πολίτες και θα τους διευκόλυναν να αποδεχθούν το λάθος τους και να υιοθετήσουν μια εναλλακτική στρατηγική για να «λυτρωθούν» από την ασυμφωνία. Κάτι τέτοιο: «Δεν είμαι ηλίθιος. Έκανα ένα λάθος και τώρα έχω την ευκαιρία να το διορθώσω».

Κανείς στη ζωή δεν αντέχει να ζει με ψευδαισθήσεις. Μπορεί να το κάνουν κάποιοι για λίγο, αλλά όχι πολλοί για πολύ. Όσο «παράλογη» κι αν είναι η συμπεριφορά των ανθρώπων, πάντα υπάρχει μια «υγιής νησίδα» στον ψυχισμό, η οποία «φιλοξενεί» τον ορθολογισμό. Όχι όσο ιδανικά θα θέλαμε, αλλά υπάρχει. Λειτουργεί. Οι άνθρωποι λειτουργούν με βάση τις υφιστάμενες συνθήκες. Στις τωρινές, η αλήθεια θα μπορούσε να αποδώσει πολλαπλασιαστικά οφέλη, οδηγώντας επιτέλους τους πολίτες να αποφασίσουν ότι επιθυμούν την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας και να μην κατατρύχονται από την «ψήφο δυσαρέσκειας», απόρροια της γνωστικής ασυμφωνίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ, άλλωστε, είναι φύσει και θέσει κυνηγός της αρνητικής ψήφου. Τα κόμματα του φιλοευρωπαϊκού τόξου μπορούν και καλύτερα. Η ζωή δεν προχωρά με τις αρνήσεις, αλλά με την κατάφαση: που αναστέλλει τον παρορμητισμό, αναπτύσσει την επιθυμία για το μέλλον, εκφράζεται με βούληση και σχέδιο και υποστηρίζεται από πράξεις. Συνέπεια λόγου και έργων.

Αυτό έλειψε από αυτές τις εκλογές. Και η απουσία του στοίχισε ακριβά.