20s

Πότε αλλάζει επιτέλους η δεκαετία; Η άμεση και χιουμοριστική απάντηση είναι «κάθε μέρα», αφού τυπικά κάθε συνεχόμενο πακέτο δέκα χρόνων αποτελεί μια δεκαετία. Όμως δεν εννοούμε αυτό, σωστά; Το θέμα είναι αν άρχισε μια νέα δεκαετία χτες, από την 1/1/2020, ή αν θα αρχίσει του χρόνου τέτοιαν εποχή.

Όταν ο μοναχός Διονύσιος περί το 530 μ.Χ. σχεδίασε και πρότεινε το σημερινό σύστημα χρονολόγησης, βασισμένο στη γέννηση (καλύτερα: την παρουσία του Χριστού επί Γης), η έννοια του μηδενός δεν υπήρχε ακόμη στα μαθηματικά (εννοώ τη μαθηματική έννοια, όχι την έννοια του «τίποτα»), ούτε η αντίστοιχη έννοια των αρνητικών αριθμών. Άρα, η χρονιά πριν από το 1 μ.Χ. δεν μπορούσε να είναι οτιδήποτε άλλο παρά το 1 π.Χ. Επιπλέον, ΔΕΝ χρησιμοποιούσαν δεκαδικούς αριθμούς αλλά είτε ελληνικούς (όπως ,αωκα = 1821 και τοστ = 376, είτε ρωμαϊκούς όπως XXIV = 24 και MMXX = 2020). Επίσης, είχαν διαφορετικές αφετηρίας: οι Έλληνες μετρούσαν από την πρώτη Ολυμπιάδα και οι Ρωμαίοι από την (υποθετική) κτίση της Ρώμης. (Και σήμερα υπάρχουν ημερολόγια με διαφορετικές αφετηρίες, και μάλιστα όχι ένα ή δύο). Η μαθηματική έννοια που αντιπροσωπεύει το μηδέν, οι αρνητικοί αριθμοί και το δεκαδικό σύστημα αρίθμησης εμφανίζονταν δειλά-δειλά εκείνη την εποχή κάπου στην Ινδία και θα έφταναν στη Δύση 700 χρόνια αργότερα περνώντας από τους Άραβες και με μεσολαβητή τον σπουδαίο Φιμπονάτσι.

Αυτός ο ορισμός της χρονολόγησης δημιουργεί στα σημερινά μάτια μας παράξενες και αστείες ασυμβατότητες, όπως ότι ο Χριστός κυοφορήθηκε και γεννήθηκε προ Χριστού. Όμως τα πράγματα εκείνη την εποχή ήταν πολύ πιο φλου. Τα Χριστούγεννα είχαν οριστεί σχετικά πρόσφατα από την Εκκλησία να γιορτάζονται στις 25/12 (και εδώ πρόκειται για ορισμό, ναι) ώστε να συμπέσουν με το χειμερινό ηλιοστάσιο και να απορροφήσουν τα παγανιστικά, προαιώνια λατρευτικά έθιμα για τον Ήλιο που ξαναγεννιέται. Επιπλέον, το Ιουλιανό ημερολόγιο των 365 και 1/4 ημερών ετησίως είχε ήδη αρχίσει να ρετάρει και να χάνει μέρες (εξ ου και το ηλιοστάσιο στις 25/12). Ας μην αναζητούμε λοιπόν την απόλυτη ακρίβεια και αυστηρότητα εκεί που ούτε υπήρξε και μάλλον ούτε θα μπορούσε να έχει υπάρξει.

Μαθηματικά, τώρα, οι δεκαετίες συμπληρώνονται αρχίζοντας από το 1 και τελειώνοντας στο 10. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Αυτός είναι ο ορισμός της δεκάδας. Από την άλλη, είναι τόσο ελκυστική η εικόνα όταν αλλάζει το προτελευταίο ψηφίο στη χρονολόγηση, ώστε μας έρχεται φυσιολογικά να βαφτίσουμε «δεκαετία» αυτήν που αρχίζει με την αλλαγή του προτελευταίου ψηφίου της χρονιάς. Πολύ πιο σπάνια, πιο στρογγυλή και γι’ αυτό ακόμη πιο σημαδιακή είναι η αλλαγή του δεύτερου ψηφίου (από το 1899 στο 1900, για παράδειγμα), γι’ αυτό πολλοί αναφέρονται στον 20ό αιώνα αρχίζοντας από το 1900 ενώ, όπως είδαμε, μαθηματικά το μέτρημα άρχισε από το 1, άρα ο 20ος αιώνας από το 1901.

Τέλος, η αλλαγή και στο πρώτο ψηφίο, η αλλαγή της χιλιετίας δηλαδή, είναι τόσο σπάνια (έχει συμβεί μόνο δυο φορές μ.Χ.) και τόσο συναρπαστική οπτικά και συναισθηματικά ώστε να σκεπάζει οποιαδήποτε ακριβολογική παρατήρηση πως η δεύτερη χιλιετία συμπληρώθηκε στις 31/12/2000 και η τρίτη άρχισε την 1/1/2001. (Στην πρώτη αλλαγή, το 999 μ.Χ., όπου μάλιστα η χρονιά έγινε τετραψήφια από τριψήφια, ο κόσμος ήταν βέβαιος ότι έρχεται η συντέλειά του).

Και από πάνω, έχουμε στη γλώσσα μας και τη σιωπηρή επίδραση των αγγλικών με τα φανταχτερά και εύκολα 1850s και τα Roaring 20s (καλύτερα 1920s πια) και τα Sixties (για τα οποία τα ελληνικά μόνο χλομές αποδόσεις της μορφής «η δεκαετία του 1850 και του 1920 και του 1960» έχουν) που μπερδεύουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

Οπότε, τι;

Οπότε, γιορτάστε τις δεκαετίες όπως θέλετε. Πραγματιστικά, κάθε μέρα συμπληρώνεται μια δεκαετία (και μια δεκαεπταετία και μια 33ετία και ό,τι θέλετε), μαθηματικά οι δεκαετίες και οι αιώνες και οι χιλιετίες αρχίζουν από το 1 και τελειώνουν σε 0, αλλά στη ζωή μπορούμε κι εμείς να «διορθώσουμε κοινωνικά» το χρονολογικό μας σύστημα και να ορίσουμε (είπαμε, όλα τα χρονολογικά θέμα ορισμού είναι) ότι η δεύτερη δεκαετία μ.Χ. άρχισε το έτος 10 μ.Χ. και να μη χολοσκάμε. Και γιατί όχι, ακόμη καλύτερα, να γιορτάζουμε δυο φορές την αλλαγή της δεκαετίας. Και φέτος, και του χρόνου! Αλλά και κάθε μέρα, γιατί όχι;

Χρόνια πολλά και καλά, λοιπόν, με τις ευχές μου στους νεότερους, να γνωρίσουν χάρη στις εξελίξεις της επιστήμης και την επόμενη αλλαγή αιώνα. Το 2100 ή το 2101. As You Like It, που θα έλεγε και ο μέγας Σαίξπηρ (ή Σέξπιρ, άλλη συζήτηση αυτή).

[ Εικόνα ]