Άγνωστες λέξεις

ΚΑΡΤΑ ΕΠΙΒΙΒΑΣΗΣ—.Δύο εβδομάδες τώρα θέλω να γράψω σ’ ένα από αυτά τα σημειώματα (τα οποία, παρεμπιπτόντως, έγιναν πια πενήντα) κάτι για τον τρόπο που μετράμε και ιεραρχούμε τις υποχρεώσεις, πραγματικές ή επινοημένες, του χειμώνα που φτάνει, μα επανερχόταν επίμονα μια λογοτεχνίζουσα διατύπωση, που δοκίμαζε να αποτυπώσει, υποτίθεται, πώς οι μέρες του καλοκαιριού, όσο εξαντλούνται, αποκαλύπτουν το τοπίο των μηνών που έρχονται, και εντός της ξεχώριζαν λέξεις όπως εξώστης και θέρος (και άλλες κάπως πιο ανομολόγητες), και το εγκατέλειπα το θέμα όπως-όπως, επειδή ήταν ξεκάθαρο ότι βάρυνε στο γλωσσικό υλικό που ανακαλούσε η υποβολή του κοινού τόπου, η συνήθεια που ανέμελα επιτρέπει να χρησιμοποιείς λέξεις σαν να γνωρίζεις το νόημά τους, ενώ στην ουσία είναι αμφίβολο ότι μπορείς να σχηματίσεις, αν σου ζητηθεί, ένα στοιχειώδες λήμμα ερμηνευτικού λεξικού για καθεμιά τους, και πέρα για πέρα βέβαιο ότι δεν μπορείς να αποδώσεις με μια ικανοποιητική περίφραση όσα προτείνεις, υποτίθεται, ότι σημαίνει ο τρόπος που επέλεξες να τις συνδυάσεις (με δυο λόγια: τι είναι εξώστης; και γιατί όχι μπαλκόνι; και γιατί θέρος αντί καλοκαίρι; κι εντέλει, τι στο καλό θα μπορούσε να είναι ένας εξώστης του θέρους;) Δεν είναι όλα αυτά κάποια συνηγορία στο αίτημα για πρωτοτυπία — κάθε άλλο: συνηθέστερα αυτό διογκώνει το πρόβλημα (αν δεν το προκαλεί) και πολλαπλασιάζει τα κύματα της κοινοτοπίας στην επιφάνεια της γραφής. Είναι μια σαφής υπόμνηση πως ο λειτουργικός έλεγχος της κυριολεξίας, της ανταπόκρισης κάθε λέξης που επιλέγουμε στην πραγματικότητα του περιβάλλοντος εντός της οποίας την τοποθετούμε, είναι η ασφαλέστερη προστασία από τον ανώφελο κόπο να γράφουμε. Οι άγνωστες λέξεις μας είναι πολύ περισσότερες από όσες νομίζουμε. Όπως και οι υποχρεώσεις του χειμώνα πολύ διαφορετικές από αυτές που υποθέτουμε ότι μπορούμε να καταγράψουμε.