Αγρανάπαυση

Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του ανθρώπου ήταν το να χωρίσει το χωράφι που καλλιεργεί σε δύο μέρη και να καλλιεργεί εναλλάξ κάθε χρονιά το ένα από τα δυο αφήνοντας το άλλο ένα χρόνο να ξεκουραστεί και να αναπληρώσει με φυσικό τρόπο τα θρεπτικά στοιχεία που απαιτούνται για να αναπτυχθούν σωστά οι καλλιέργειες και να είναι όσο το δυνατόν καλύτερη η σοδειά. Το χωράφι που «ξεκουράζεται» όταν το αδελφάκι του δίνει τροφή και νερό στα σιτηρά ή τα ζαρζαβατικά της επόμενης χρονιάς βρίσκεται, όπως έχει καθιερωθεί να λέγεται, σε αγρανάπαυση.

Το ότι ένα χωράφι βρίσκεται σε αγρανάπαυση δεν σημαίνει ότι αφήνεται στην τύχη του. Ο αγρότης το φροντίζει οργώνοντάς το τακτικά ώστε το χώμα να αεριστεί, να μαλακώσει και να γίνει πιο ελαφρύ, να πνιγούν τα ζιζάνια και να μπορέσει να το ποτίσει η βροχή και να το εμπλουτίσει με αζωτούχες ουσίες που δημιουργούνται στην ατμόσφαιρα. Έτσι τον επόμενο χρόνο είναι έτοιμο να δεχτεί τη σπορά και να ανταμείψει τον κόπο και τη φροντίδα του αγρότη με μια πλούσια σοδειά.

Αυτές τις μέρες η ρουτίνα της ζωής μας έχει διαταραχτεί σε μεγάλο βαθμό από την πανδημία που προκάλεσε ο ιός COVID-19. Για τους περισσότερους από εμάς που είχαμε μέχρι σήμερα την τύχη να μη ζήσουμε ούτε μια μεγάλη φυσική καταστροφή, ούτε έναν πόλεμο, η πανδημία αυτή είναι το πιο δραματικό γεγονός με παγκόσμια εμβέλεια, που θα έχει συνέπειες, για τις οποίες προς το παρόν μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε. Όμως μια συνέπειά της έχει γίνει για τους περισσότερους κατοίκους της Ενωμένης Ευρώπης απτή και λυπηρή πραγματικότητα: ο δραματικός περιορισμός της ελευθερίας κινήσεων και αυτοδιαχείρισης του προσωπικού μας χρόνου και η διακοπή της ρουτίνας της καθημερινής μας ζωής, που μας επιβλήθηκε με τα μέτρα οικειοθελούς και η αναγκαστικού εγκλεισμού στις κατοικίες μας, εφόσον δεν βρισκόμαστε στους τόπους εργασίας μας ή δεν διεκπεραιώνουμε τις ενέργειες που είναι εντελώς απαραίτητες για την ομαλή συνέχεια της ζωής μας, όπως τα ψώνια και τις επισκέψεις στον γιατρό ή στο φαρμακείο. Οποιαδήποτε άλλη μετακίνηση έχει καταστεί σχεδόν αδύνατη: πολλές γραμμές συγκοινωνιών με άλλες περιοχές της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου έχουν διακοπεί, και αυτές που είναι ακόμα ανοιχτές εξυπηρετούν κυρίως αυτούς που πρέπει να μετακινηθούν για εντελώς προσωπικούς, οικογενειακούς ή υπηρεσιακούς λόγους. Όσο η πανδημία βρίσκεται σε έξαρση, ταξίδια αναψυχής δεν έχουν νόημα, μόνο και μόνο επειδή στις περισσότερες περιπτώσεις οι προορισμοί δεν δέχονται πλέον επισκέπτες. Ξενοδοχεία, εστιατόρια, χώροι αναψυχής, καταστήματα, μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι είναι εκτός λειτουργίας.

Οι περισσότεροι από εμάς είναι πλέον εκ των πραγμάτων αναγκασμένοι να περάσουν τον ελεύθερο χρόνο τους στις κατοικίες τους. Μερικοί θα πουν ότι βρισκόμαστε σε μια κατάσταση απομόνωσης και κοινωνικής νάρκης. Όμως αυτό δεν ισχύει. Στην πραγματικότητα, είμαστε σε μια κατάσταση κοινωνικής αγρανάπαυσης. Είναι μια ακούσια αγρανάπαυση, επιβεβλημένη από μια δυσοίωνη συγκυρία, που εμποδίζει την κανονική ροή της ζωής μας και μας γεμίζει με φόβο. Όμως δεν είναι το τέλος, ούτε η καταστροφή. Παρ’ όλες τις ατέλειές του, παρ’ όλους τους πολέμους και τις διάφορες απειλές που τον ταλανίζουν, ο σημερινός κόσμος έχει αποκτήσει ήδη έναν τέτοιο βαθμό πολιτιστικής και οικονομικής συνοχής (αυτό που συνηθίζουμε με μια δόση κοκεταρίας να αποκαλούμε επικριτικά παγκοσμιοποίηση), ώστε μπορεί να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους κρίσεις πολύ καλύτερα από προηγούμενες εποχές.

Έτσι λοιπόν η τωρινή μας προσωρινή απομόνωση είναι μια προσωπική και κοινωνική αγρανάπαυση. Και αυτό σημαίνει ότι δεν σταματά κάθε δραστηριότητα, αλλά απλά αλλάζει κατεύθυνση. Αντί να στρέφουμε την προσοχή μας προς τα έξω, προς το μέλλον, προς το επόμενο βήμα στην καριέρα και στη ζωή μας, αντί να σχεδιάζουμε τις επόμενες διακοπές ή το επόμενο ταξίδι, η αγρανάπαυση που μας επιβάλλει η τρέχουσα πανδημία μάς κάνει να στρέψουμε την προσοχή μας προς το πιο πολύτιμο αγαθό που μας έχει δώσει η ζωή: τον εαυτό μας. Μας δίνεται η ευκαιρία να ασκήσουμε ή να ανακαλύψουμε ξανά αυτό που οι αρχαίοι ονόμασαν «επιμέλεια εαυτού»: τη φροντίδα του εαυτού μας όχι ως μέσο για την επίτευξη εξωτερικών στόχων, αλλά ως αυτοσκοπό· ως κάτι που θα μας επιτρέψει να συνειδητοποιήσουμε ξανά ότι ζούμε. Και ότι η ζωή μας είναι το πιο πολύτιμο αγαθό, που δεν πρέπει να σπαταλήσουμε.

Σε αντίθεση με την κανονική μας ζωή, που κατά μεγάλο μέρος είναι αφιερωμένη στην παραγωγή, στη δημιουργία αξίας μέσω της εργασίας, σε αυτό που οι αρχαίοι ονόμαζαν «ποίησιν», η επιμέλεια εαυτού που μας επιβάλλει η αγρανάπαυση της πανδημίας είναι «πράξις». Είναι ενέργεια του εαυτού μας επί του εαυτού μας που αποσκοπεί στη διατήρηση της ορμής της ύπαρξής μας.

Και, όπως η αγρανάπαυση δεν σημαίνει αργία για τον αγρότη αλλά συντονισμένη και επίπονη εργασία, η αγρανάπαυση που μας χαρίζει η ατυχία της πανδημίας δεν σημαίνει, δεν πρέπει να σημαίνει, αδράνεια. Η επιμέλεια του εαυτού μας απαιτεί όλες τις δυνάμεις μας και όλη την προσοχή μας. Και απαιτεί και ένα σχέδιο που οι περισσότεροι από εμάς πρέπει να εκπονήσουν, γιατί μέχρι τώρα ακολουθούσαν τον τυφλοσούρτη της ρουτίνας.

Και ίσως, όταν περάσει η θύελλα και αφεθούμε πάλι να μας παρασύρει το γλυκό ρεύμα της ρουτίνας, ίσως έχουμε συνειδητοποιήσει ότι δεν πρέπει να περιμένουμε τέτοιες συμφορές για να ξαναβάλουμε τον εαυτό μας σε αγρανάπαυση.

[ Εικόνα ]