Το αλκοόλ της έμπνευσης

Ο αμερικανός Ρέι Μπράντμπερι, συγγραφέας του εμβληματικού έργου Φαρενάιτ 451, συνήθιζε να λέει σκωπτικά ότι «η μπίρα είναι για τους διανοούμενους και είναι κρίμα να την πίνουν τόσοι ηλίθιοι». Πραγματικά, από τις ατελείωτες ποσότητες τζιν του Φιτζέραλντ μέχρι τα πολυάριθμα μοχίτο του Χέμινγουεϊ και την μπίρα του Στίβεν Κινγκ, το αλκοόλ στάθηκε πιστός σύντροφος μεγάλου πλήθους ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών. Για ορισμένους αποτέλεσε απαραίτητη πηγή έμπνευσης, για κάποιους άλλους μία οδό διαφυγής από προσωπικούς δαίμονες και για μερικούς απλά το μοτίβο της δημιουργικής τους ζωής.

Στην τελευταία κατηγορία ανήκε ο κορυφαίος ταξιδιωτικός συγγραφέας Πάτρικ Λη Φέρμορ (1915-2011). «Μουσωνικός» πότης ―κατά δήλωσή του―, το αλκοόλ (από τον πλέον ταπεινό οίνο ώς το πιο εκλεπτυσμένο ουίσκι) δεν έλειψε στιγμή σε κάθε δραστηριότητά του περιπετειώδους βίου του ― μιας διαρκούς περιπέτειας που τον έφερε, συχνά πεζοπορώντας, από τη Βρετανία στην κεντρική Ευρώπη, από την κεντρική Αμερική στην Καραϊβική και από τα Βαλκάνια στα βουνά της εμπόλεμης Κρήτης. Καρπός των ασταμάτητων περιηγήσεών του υπήρξε ένα εξαιρετικά πλούσιο σε εικόνες και εκφραστικά μέσα συγγραφικό έργο, όπου ξεχωρίζουν η Εποχή της Δωρεάς, ο Ατέλειωτος Δρόμος και βέβαια η Μάνη.

Τελικός προορισμός του Φέρμορ υπήρξαν οι ελαιώνες της μεσσηνιακής Μάνης και η αγαπημένη του Καρδαμύλη. H Ντολόρες Παγιάς, συγγραφέας, σεναριογράφος και μεταφράστρια πολλών βιβλίων του Φέρμορ στα ισπανικά (άλλωστε, ακολούθησε τα βήματά του, περνώντας σήμερα και η ίδια μεγάλο μέρος του χρόνου της στη Μάνη), περιγράφει με υπέροχο τρόπο στιγμές που μοιράστηκε με τον Βρετανό συγγραφέα στο σπίτι της Καρδαμύλης. Εκεί όπου ο Φέρμορ έζησε περιστοιχισμένος από τα πολυάριθμα βιβλία (και τις γάτες) του:

Τα βιβλία πρωταγωνιστούσαν στο μεγαλύτερο μέρος των συζητήσεων και ήταν πανταχού παρόντα στο σπίτι. […] Τα ράφια έφταναν μέχρι το ταβάνι· για να φτάσεις τα βιβλία που ήταν στα ψηλότερα ράφια, ήταν φυσικό να ποδοπατήσεις τους καναπέδες και να ανέβεις στις ράχες τους. Και εκεί όπου δεν είχε έπιπλα για να σκαρφαλώσουμε χρησιμοποιούσαμε μια παλιά ξύλινη σκάλα από την Ινδία [σελ. 25].

Η σχεδόν ολοκληρωτική απώλεια της όρασης, αλλά και η σταδιακή εξασθένιση της μνήμης του, δεν στάθηκε ικανή να τον απομακρύνει από τη δραστηριότητα του διαβάσματος, στο οποίο επιδιδόταν με κάθε δυνατό τρόπο:

Πάνω στο γραφείο του είχε ένα καλαθάκι από λυγαριά γεμάτο γυαλιά οράσεως και μεγεθυντικούς φακούς [σελ. 36].

Στη (σήμερα επισκέψιμη) πέτρινη κατοικία που έχτισε τη δεκαετία του ’60 και έζησε με τη δεύτερη γυναίκα του Τζόαν και με τη ζεστή φροντίδα της οικονόμου και πολύτιμης φίλης του Ελπίδας Μπελογιάννη, υποδεχόταν τους επισκέπτες του αναλαμβάνοντας πρόθυμα τον ρόλο του απόλυτου οικοδεσπότη:

Κουβεντιάζαμε πολύ, απαγγέλλαμε, τραγουδούσαμε και πίναμε. Πίναμε πολύ. […] Υποτίθεται ότι ο Πάντι δεν έβλεπε, είναι όμως γεγονός ότι ποτέ δεν αστοχούσε όταν άπλωνε το χέρι του να πάρει το ποτήρι με το κρασί. Δεν έκανε τυφλούς υπολογισμούς σε ένα θέμα τέτοιας σπουδαιότητας. Μια μέρα τού το είπα· και αυτός, με μια δόση πονηριάς, μουρμούρισε: “Indeed, indeed”. Είχε υπολογίσει πολύ καλά την απόσταση ανάμεσα στον πραγματικό χώρο και στην παραμορφωμένη του όραση [σελ. 66-67].

Ο Φέρμορ ενσάρκωνε με γοητευτικά παλιομοδίτικο τρόπο την παραδοξότητα του «ευγενούς πολεμιστή» που συναντούμε στις σελίδες των μεσαιωνικών ιπποτικών μυθιστορημάτων. Αποκορύφωμα των παράτολμων περιπετειών του υπήρξε η συμμετοχή του στην εντυπωσιακή απαγωγή του Γερμανού διοικητή της Κρήτης, Κράιπε. (Ανάμεσα στις διάφορες εξιστορήσεις του επεισοδίου συστήνω το βιβλίο του Στάνλεϊ Μος, Κακό Φεγγαραντάμωμα: Το χρονικό της απαγωγής του Στρατηγού Κράιπε, Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2016). Στο σακίδιό του ο Φέρμορ (συνδυασμός Ιντιάνα Τζόουνς και Γκράχαμ Γκριν, όπως εύστοχα γράφτηκε) πάντοτε κουβαλούσε ποίηση και λογοτεχνία. Ανήκε σε μια γενιά που, όπως γράφει η Παγιάς, ήταν ερωτευμένη με τις λέξεις. Οι σελίδες των βιβλίων που διαρκώς συνόδευαν τον Φέρμορ και τους συντρόφους του δεν ήταν ψυχαγωγικό συμπλήρωμα της καθημερινότητάς τους· αντίθετα, αποτελούσαν τον οδηγό της σκέψης και της δράσης τους.

Το περιεκτικό βιβλιαράκι της Ντολόρες Παγιάς (που συνοδεύεται από μερικές ωραιότατες φωτογραφίες) αποτελεί υπέροχο συμπλήρωμα στην εξαιρετική βιογραφία του Φέρμορ από την Άρτεμις Κούπερ (Πάτρικ Λη Φέρμορ. Μια Περιπέτεια, Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2013). Ταυτόχρονα, γνωρίζει στον αμύητο αναγνώστη έναν σπουδαίο στοχαστή της δράσης, ο οποίος υιοθέτησε μια τρόπον τινά επικούρεια στάση που μοιάζει να σπανίζει στις μέρες μας ― αυτή της απροϋπόθετης αγάπης για τη ζωή.

[ Φωτ.: Ντολόρες Παγιάς ]