Το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό

Η 22α Απριλίου του 2015 ήταν μία πολύ σημαντική ημέρα για μία μειονότητα που αντιμετωπίζει πλήθος διακρίσεων και αποκλεισμών σε όλο τον κόσμο: των τρανς ανθρώπων. Στις 22 Απριλίου, η Κοινοβουλευτική Ολομέλεια του Συμβουλίου της Ευρώπης με ιδιαίτερα ευρεία πλειοψηφία ενέκρινε εκτενές Ψήφισμα για τα δικαιώματα των τρανς, καλώντας τα κράτη-μέλη της να σεβαστούν, να προστατέψουν και να εκπληρώσουν τα δικαιώματα των τρανς και να τους προστατεύσουν από τις διακρίσεις, παρέχοντας πλήρεις, διαφανείς και πλήρως προσβάσιμες σε όλους και όλες διαδικασίες νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου και αλλαγής των εγγράφων τους, βασισμένες μόνο στον αυτοπροσδιορισμό του προσώπου.

Σε μία συζήτηση που έγινε για πρώτη φορά στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Ευρώπης, οι ομιλητές και οι ομιλήτριες προέτρεψαν τα κράτη-μέλη να πάρουν μέτρα για την αναβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης των τρανς και να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση για τα τρανς δικαιώματα.

Συγκεκριμένα, τα κράτη-μέλη καλούνται:

1. Να υιοθετήσουν γρήγορες, διαφανείς και πλήρως προσβάσιμες διαδικασίες νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου, βασισμένες στον αυτοπροσδιορισμό, δίχως καμία προϋπόθεση βασισμένη στα χαρακτηριστικά ενός προσώπου.

2, Να αφαιρέσουν τις προϋποθέσεις επεμβάσεων στείρωσης ή άλλων ιατρικών διαδικασιών, όπως ψυχιατρικές διαγνώσεις ή προϋποθέσεις για διαζύγιο όσον αφορά τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου.

3. Να εξετάσουν τη συμπερίληψη κενής καταχώρησης φύλου στα έγγραφα ταυτότητας για όσα πρόσωπα το επιθυμούν.

4. Να είναι πλήρως προσβάσιμες οι υπηρεσίες υγείας για τα τρανς πρόσωπα (συμπεριλαμβανομένων των παιδιών), χωρίς την ετικέτα της ψυχικής ασθένειας και άλλων διεθνών ταξινομήσεων.

5. Να είναι υποστηρικτικά στην παροχή πληροφοριών, στην ενδυνάμωση της ευαισθητοποίησης και της εκπαίδευσης, ιδιαίτερα όσον αφορά τις επαγγελματικές ομάδες για τα τρανς θέματα.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι δύο μοναδικές εκπρόσωποι του Ελληνικού Κοινοβουλίου που μίλησαν στη Κοινοβουλευτική Ολομέλεια του Συμβουλίου της Ευρώπης, η Βασιλική Κατριβάνου (εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ) και η Αντιγόνη Λυμπεράκη (από το «Ποτάμι») ήταν και οι δύο θετικές, ενώ θα πρέπει ακόμη να πούμε πως ήδη σε 16 χώρες της Ευρώπης έχει αφαιρεθεί η προϋπόθεση της επέμβασης για την αλλαγή των εγγράφων των τρανς ανθρώπων.

Δεν θα μπορούσα να παραλείψω την εκ βαθέων ομιλία της εκπροσώπου του Κοινοβουλίου του Βελγίου με τους Πράσινους, μιας γενναίας τρανς γυναίκας, Καθηγήτριας Πανεπιστημίου Γυναικολογίας, της Petra De Sutter:

«Ως τρανς γυναίκα η ίδια, και ως μέλος της Κοινοβουλευτικής Διάσκεψης, δεν θα μπορούσα παρά να μιλήσω σήμερα το απόγευμα. Η άγνοια φέρνει φόβο, και ο φόβος γεννά αποστροφή και μίσος. Αυτός είναι ο μηχανισμός όλων των διακρίσεων και της βίας σε όλο τον κόσμο. Το Ψήφισμα αυτό θα συνεισφέρει σε μία καλύτερη κατανόηση των τρανς ζητημάτων, και κατ’ αυτόν τον τρόπο θα είναι ένα σημαντικό εργαλείο καταπολέμησης των διακρίσεων, πρώτιστα και απλά συζητώντας το θέμα, και στη συνέχεια αντιμετωπίζοντας συγκεκριμένα τις διακρίσεις που αντιμετωπίζουν οι τρανς άνθρωποι. Αποτελεί μία αλήθεια ότι το να είσαι τρανς το 2015 αποτελεί από μόνο του αιτία για διακρίσεις και βία στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Εγώ η ίδια βίωσα ένα πολύ οδυνηρό προσωπικό ταξίδι προτού αντιληφθώ ποια πραγματικά είμαι, και αυτή η κρίση ταυτότητας με έφερε στις παρυφές του θανάτου. Επιβίωσα — όμως πολλοί τρανς άνθρωποι δεν τα κατάφεραν. Εξακολουθώ να είμαι ευγνώμων για τη βοήθεια και την κατανόηση που έλαβα από πολλούς ανθρώπους στο Πανεπιστήμιο και στο Νοσοκομείο που εργάστηκα όταν έκανα το coming out μου, πριν από 10 χρόνια. Ωστόσο, πολλές και πολλοί τρανς άνθρωποι δεν ήταν τόσο τυχεροί όσο εγώ. Έχασαν τις δουλειές τους, τους φίλους τους, τους συντρόφους τους, και κάποιοι τη ζωή τους, λόγω της άγνοιας, του μίσους, των διακρίσεων και της βίας. Σε όλο τον κόσμο, ένα με δύο τρανς άτομα δολοφονείται κάθε τρεις ημέρες, απλά γιατί είναι τρανς, ενώ πολύ συχνά ενοχοποιείται το θύμα και όχι ο δολοφόνος. Το 41% των τρανς ανθρώπων έχει κάνει απόπειρα αυτοκτονίας μία φορά στη ζωή του. Tο να είσαι τρανς είναι μία από τις συνθήκες που μπορεί να σε φέρει κοντά στο θάνατο… Αγαπητοί-ές συνάδελφοι, σας παρακαλώ δώστε στο Ψήφισμα αυτό την προσοχή που του αξίζει. Το να είσαι τρανς δεν είναι ασθένεια, και δεν είναι αμαρτία. Αποτελεί μόνο μία διακύμανση στο φάσμα του φύλου, ένα παράδειγμα της πλούσιας ποικιλομορφίας του ανθρώπινου είδους, και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί δικαίωμα η διακριτική μεταχείριση συνανθρώπων μας λόγω της ταυτότητάς τους. Σας ζητώ να διαδώσετε αυτό το μήνυμα ενόρασης στα κοινοβούλιά σας και να το βάλετε στο υψηλότερο σημεία της ατζέντας σας, διότι μπορεί να σώσει τις ζωές πολλών ανθρώπων. Σας ζητώ, εσάς που αντιπροσωπεύετε χώρες όπου τα LGBT δικαιώματα προστατεύονται λιγότερο να ακολουθήσετε το παράδειγμα της Μάλτας, όπου η ταυτότητα φύλου έχει αναγνωριστεί ως κάτι που μόνο το ίδιο το άτομο μπορεί να βιώσει, και να δώσετε το νομικό δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό. Αφαιρέστε από τις νομοθεσίες σας τις ετικέτες παθολογικοποίησης και την προϋπόθεση της στείρωσης, και δώστε στους τρανς ανθρώπους πλήρη δικαιώματα, τα ίδια με κάθε πολίτη της χώρας σας. Αγαπητοί-ές συνάδελφοι, σας ζητώ, στο όνομα όλων των αδελφών μου εκεί έξω, να βάλετε αυτό το Ψήφισμα στις καρδιές σας. Στη μάχη κατά των διακρίσεων που αντιμετωπίζουν οι τρανς άνθρωποι, μπορείτε εσείς, για λογαριασμό τους, να κάνετε τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου».

Κάθε λέξη της Petra De Sutter στοχεύει στο κέντρο. Πράγματι, πολλοί τρανς άνθρωποι βρίσκονται αποκλεισμένοι από τη συμμετοχή στη κοινωνική ζωή, χωρίς πρόσβαση σε βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, με βασική αιτία το γεγονός ότι η αλλαγή των εγγράφων ως προς το όνομα και το γένος είναι από προβληματική έως αδύνατη. Στην Ελλάδα είναι δυνατή μόνο για τους τρανς που έχουν κάνει ιατρική επέμβαση επαναπροσδιορισμού φύλου, μετά από κατάθεση δικαστικού αιτήματος. Συνεπώς, όσοι δεν έχουν κάνει επέμβαση επαναπροσδιορισμού δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα, ενώ, ακόμη και για τους υπόλοιπους η διαδικασία είναι γραφειοκρατική και χρονοβόρα, παραβιάζοντας συχνά το δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της ιδιωτικής τους ζωής. Ως αποτέλεσμα, καθημερινά ζητήματα, όπως η παραλαβή ενός δέματος από το ταχυδρομείο, το άνοιγμα ενός τραπεζικού λογαριασμού, ή πολύ περισσότερο η υποβολή αίτησης για εργασία, μπορεί να αποτελέσουν πηγή προβλημάτων και να είναι αιτία αποκλεισμών, αν η εξωτερική έκφραση της ταυτότητας φύλου δεν ταιριάζει με το φύλο έτσι όπως αυτό ανακύπτει από την ταυτότητα. Δεδομένου ότι οι τρανς εκλαμβάνονται ως ύποπτοι που χρησιμοποιούν πλαστά έγγραφα, εξαναγκάζονται να αποκαλύψουν ότι είναι τρανς χωρίς να το θέλουν στην πραγματικότητα. Αυτό παραβιάζει το δικαίωμά τους στην ιδιωτική ζωή και συχνά οδηγεί σε διακρίσεις ή και βία. Κατά συνέπεια, πολλοί τρανς αποκλείονται από την κοινωνία και την αγορά εργασίας.

Η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου αποτελεί την ικανή συνθήκη στην πορεία άρσης των αποκλεισμών που αντιμετωπίζει η μειονότητα των τρανς. Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει δώσει την κατεύθυνση, και ήδη αρκετές ευρωπαϊκές χώρες την έχουν ακολουθήσει. Στις 29 Απριλίου 2015 συστάθηκε στη χώρα μας Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή για τη σύσταση νομοθεσίας για το σύμφωνο συμβίωσης και τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Τον Ιούνιο δόθηκε στη δημοσιότητα σχέδιο νόμου για το σύμφωνο, το οποίο όμως δεν κατατέθηκε ποτέ στο Κοινοβούλιο. Αποτελεί άμεση ανάγκη να κατατεθεί και να ψηφιστεί η νομοθεσία για το σύμφωνο συμβίωσης, ώστε να προχωρήσουμε αμέσως μετά στα πιο ουσιώδη, που είναι η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου και φυσικά η επέκταση του πολιτικού γάμου και της παιδοθεσίας για όλες και όλους.