Δολοφονικές ντρίπλες

«Το ποδόσφαιρο δεν είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου, αλλά κάτι πολύ πιο σοβαρό». Μπιλ Σάνκλι.

Το αστυνομικό μυθιστόρημα (roman policier), ίσως το κατεξοχήν «λαϊκό» λογοτέχνημα, ήδη από τις απαρχές του, αντιμετωπίστηκε υποτιμητικά από τους ανθρώπους των γραμμάτων. Παρόμοια αντιμετώπιση είχε το άθλημα του ποδοσφαίρου που για μεγάλο μέρος της διανόησης αφορούσε ανθρώπους βάρβαρους και ανόητους. Μάλλον αναμενόμενα λοιπόν, το αθλητικό και ειδικά το ποδοσφαιρικό μυθιστόρημα είχαν πάντοτε μία περιθωριακή θέση στη λογοτεχνική κριτική. Καθώς γράφονται κυρίως από αθλητικογράφους και προορισμένα σχεδόν αποκλειστικά για τους aficionados των σπορ, σπάνια απασχολούν την κριτική. Δυστυχώς, ελάχιστοι από αυτούς τους τίτλους έχουν μέχρι σήμερα βρει τον δρόμο τους για τις προθήκες των ελληνικών βιβλιοπωλείων. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν η Καταραμένη Ομάδα του David Peace, το Τελευταίο Παιχνίδι του Jason Cowley, tα Δοκάρια του Καστέλ ντι Σάνγκρο του Joe McGinniss, και ο Πυρετός της Μπάλας του Νικ Χόρνμπι (δυστυχώς, τα δύο τελευταία έχουν εξαντληθεί από καιρό).

Για τον Σκοτσέζο συγγραφέα Φίλιπ Κερ περιττεύει κάθε αναφορά, καθώς πρόκειται για έναν από τους ικανότερους σύγχρονους Ευρωπαίους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας. Στα βιβλία του πρωταγωνιστεί κατά κύριο λόγο ο πρώην αστυνομικός και έπειτα ιδιωτικός ερευνητής Μπέρνι Γκούντερ, που δρα στο περιβάλλον της ναζιστικής και της μεταπολεμικής Γερμανίας. Ειδικά η περίφημη Τριλογία του Βερολίνου (Οι Βιολέτες του Μάρτη, Ο χλομός εγκληματίας, Γερμανικό Ρέκβιεμ) θεωρούμε πως δεν θα πρέπει να λείπει από καμία σοβαρή αστυνομική βιβλιοθήκη (και, γενικότερα, από κάθε σοβαρή βιβλιοθήκη).

Ταυτόχρονα, ο Φίλιπ Κερ παραμένει ένας ορκισμένος οπαδός του ποδοσφαίρου (και κάτοχος από πολλών ετών εισιτήριου διαρκείας στο γήπεδο της Άρσεναλ). Διόλου παράξενο λοιπόν να αποφασίσει να συνδυάσει τις δύο μεγάλες του αγάπες και να παρουσιάσει ένα ποδοσφαιρικό αστυνομικό μυθιστόρημα (μία ανάλογη προσπάθεια υπήρξε το απολαυστικό του Καταλανού συγγραφέα Μανουέλ Βάσκεθ Μονταλμπάν Ο Σέντερ Φορ δολοφονήθηκε το σούρουπο). Στα βιβλία της νέας του σειράς ακολουθεί για την ανάπτυξη της πλοκής την κλασική λογοτεχνική φόρμα του whodunit («ποιος το έκανε;»). Ωστόσο, η επίλυση του αινίγματος λειτουργεί μάλλον σχηματικά, παρέχοντας απλώς το αναγκαίο πλαίσιο προκειμένου ο συγγραφέας να μιλήσει για το περιβάλλον και τον κόσμο του σύγχρονου ποδοσφαίρου.

Πραγματικά, το «ωραίο άθλημα» (το jogo bonito, σύμφωνα με τη φράση του Πελέ για το ποδόσφαιρο) στις μέρες μας απέχει πολύ από τις ρομαντικές (αν και πάντοτε εξιδανικευμένες) εποχές του παρελθόντος. Επιχειρηματικοί κολοσσοί, πολιτικές διασυνδέσεις, διαφημιστικά έσοδα, ντόπινγκ, μάνατζερ, διαμορφώνουν το καταναλωτικό προϊόν-ποδόσφαιρο. Και στη μέση οι πρωταγωνιστές-παίχτες, άβουλοι ταλαντούχοι νεαροί που συχνά μοιάζει να περνούν σε δεύτερη μοίρα. Η απόσταση (πραγματική και φαντασιακή) ανάμεσα στις ομάδες και τους οπαδούς τους έχει πλέον διευρυνθεί σημαντικά, και η διάσταση του ποδοσφαίρου πλήττεται ως συλλογική έκφραση κοινωνικών αξιών.

Ο νέος μυθιστορηματικός ήρωας του Φίλιπ Κερ είναι ο επίσης Σκοτσέζος Σκοτ Μάνσον, παλαίμαχος ποδοσφαιριστής και νυν βοηθός προπονητή στη Λόντον Σίτι. Πολύγλωσσος, με πανεπιστημιακή μόρφωση και προπονητική εμπειρία, διαθέτει την απαιτούμενη ικανότητα να αναλύει τον περίγυρό του, ενώ ταυτόχρονα τα σχόλιά του φαίνονται να απηχούν τις απόψεις του συγγραφέα. Έχοντας εκτίσει φυλάκιση δεκαοκτώ μηνών λόγω δικαστικής πλάνης, ο Μάνσον έχει αναπτύξει μία βαθιά προκατάληψη για τις αστυνομικές Αρχές, κάτι που ενστικτωδώς τον ωθεί να λειτουργεί παρασκηνιακά.

Στο πρώτο βιβλίο της σειράς, ο πρώτος προπονητής της ομάδας Ζοάο Ζάρκο, Πορτογάλος, εγωκεντρικός, αθυρόστομος (εικόνα που παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες στην εμφάνιση και την προσωπικότητα με τον γνωστό προπονητή Ζοζέ Μουρίνιο), βρίσκεται νεκρός από ξυλοδαρμό σε ένα απομονωμένο σημείο του γηπέδου την ημέρα ενός ποδοσφαιρικού αγώνα. Ο Μάνσον έπειτα από παρότρυνση του Ουκρανού δισεκατομμυριούχου ιδιοκτήτη της ομάδας Βίκτορ Σοκόλνικοφ, καλείται να εξιχνιάσει το έγκλημα πριν από την αστυνομία. Οι πιθανοί ένοχοι είναι αρκετοί, καθώς τα κίνητρα περιλαμβάνουν την ερωτική αντιζηλία, τις οικονομικές διαφορές, ακόμη και ξένα επιχειρηματικά και κρατικά συμφέροντα. Και η προσωπική ζωή του Μάνσον κάθε άλλο παρά τού εξασφαλίζει την απαιτούμενη ηρεμία, καθώς ο καλύτερός του φίλος μόλις έχει αυτοκτονήσει, ενώ η σύντροφός του τον εγκαταλείπει.

 Στη δεύτερη ιστορία του Σκοτ Μάνσον μεταφερόμαστε στην Ελλάδα της κρίσης και στο γήπεδο Καραϊσκάκη (μία φωτογραφία του κοσμεί το εξώφυλλο), όπου η Λόντον Σίτι καλείται να αντιμετωπίσει τον Ολυμπιακό για την προκριματική φάση του Τσάμπιονς Λιγκ. Στη διάρκεια του αγώνα ο επιθετικός της ομάδας Μπεκίμ Ντεβελί καταρρέει κάτω από αδιευκρίνιστα αίτια και ο Μάνσον (που έχει πλέον αναβαθμιστεί σε πρώτο προπονητή) καλείται για μία ακόμη φορά να καθοδηγήσει αποτελεσματικά την ομάδα του και παράλληλα να εξιχνιάσει την υπόθεση σε μια Αθήνα όπου οι απεργιακές κινητοποιήσεις έχουν παραλύσει τα πάντα. («Απλώς θυμήσου, οι Έλληνες έχουν την κατάλληλη λέξη: χάος», όπως χαρακτηριστικά λέει ένας από τους ήρωες της ιστορίας).

Τα βιβλία του Κερ με ήρωα τον Σκοτ Μάνσον έχουν ήδη πάρει τη θέση τους στα ράφια του αναγνωστικού κοινού του. Είναι όμως μια καλή ευκαιρία να τον γνωρίσουν και πολλοί άλλοι ποδοσφαιρόφιλοι αναγνώστες. Με το Euro της Γαλλίας να αποτελεί πια παρελθόν και μέχρι να ξεκινήσουν οι υπόλοιπες εθνικές και ευρωπαϊκές ποδοσφαιρικές διοργανώσεις, οι σελίδες του Σκοτ Μάνσον προσφέρουν ευπρόσδεκτη συντροφιά «σε όσους περιφέρονται σαν ζητιάνοι για λίγο καλό ποδόσφαιρο», σύμφωνα με την όμορφη φράση του Ουρουγουανού συγγραφέα Εδουάρδο Γκαλεάνο.

Στη σειρά περιλαμβάνεται μία τρίτη συνέχεια (False Nine) των ιστοριών του Σκοτ Μάνσον, την οποία λογικά (και ελπίζουμε σύντομα) αναμένουμε από τις Εκδόσεις Κέδρος, που εξέδωσαν, σε πολύ ζωντανή μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, τους δύο πρώτους τόμους.

[ Φωτογραφία: Κεφαλιά του Ρεγκ Λιούις της Άρσεναλ σε ματς εναντίον της Χάντερσφιλντ στο Χάιμπουρι (1947) ].