Έχοντας τα άστρα με το μέρος του

Πριν από μία εβδομάδα, συνέβη στη Γερμανία κάτι που δεν είχε συμβεί από το 2006. Το σοσιαλδημοκρατικό SPD πέρασε πρώτο στην πρόθεση ψήφου στις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές, μπροστά από τη συμμαχία χριστιανοδημοκρατών και χριστιανοκοινωνιστών της Καγκελαρίου Μέρκελ. Υπερπήδησε έτσι ένα ψυχολογικό εμπόδιο στην κούρσα που ξεκίνησε με τη λήψη της ηγεσίας από τον Μάρτιν Σουλτς. Ο σοσιαλδημοκράτης υποψήφιος έχει πολύ αέρα στα πανιά του, τόσο που το Spiegel τον έκανε εξώφυλλο ως «Saint Martin» με φωτοστέφανο, ενώ στη Γερμανία γίνεται λόγος για το «λυκόφως της Μέρκελ». 

Παρακολουθώντας το προφίλ του πρώην Προέδρου του Ευρωκοινοβουλίου στο Facebook, εύκολα καταλαβαίνεις τα βασικά σημεία του μηνύματός του. Ο Σουλτς μιλά με τους βιομηχανικούς εργάτες της Ford στη Γερμανία για πιο δίκαιους μισθούς. O Σουλτς υπόσχεται υψηλότερη βασική σύνταξη στους ηλικιωμένους με πολλά χρόνια προϋπηρεσίας. Ο Σουλτς σε τραπέζι με τους φιλάθλους της τοπικής ομάδας του Kiel υπόσχεται ότι θα ακούσει όσους του λένε ότι «τα πράγματα πάνε για αυτούς καλά, αλλά όχι για τη χώρα». Ο Σουλτς συνομιλεί σε νέους που δουλεύουν στον τομέα της οικιακής φροντίδας ηλικιωμένων υπό άσχημες συνθήκες. Το σλόγκαν της εκστρατείας συνοψίζεται στο «Κοινωνική Δικαιοσύνη». Το SPD, αυτός ο πολιτικός ογκόλιθος με τα 150 χρόνια ιστορίας, επιστρέφει στις ρίζες του.

Η προσωπική ιστορία του βοηθάει. Ο Σουλτς δεν έχει καν πτυχίο λυκείου, προέρχεται από μικρή πόλη στη Βόρεια Ρηνανία (παραδοσιακό προπύργιο του SPD) όπου ήταν δήμαρχος για μία δεκαετία, πολέμησε και νίκησε το πρόβλημα αλκοολισμού που είχε νέος και, το κυριότερο, ήταν μακριά από την κεντρική πολιτική σκηνή της Γερμανίας τα χρόνια της Ατζέντας 2010 και του Μεγάλου Συνασπισμού. Είναι λοιπόν καθαρός και αξιόπιστος σε σχέση με τον Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, τον επικεφαλής του κόμματος. Είναι ο εργατικός άνθρωπος της διπλανής πόρτας, ο πολιτικός που οργώνει τη χώρα, ακούει, καταλαβαίνει και συμπάσχει. Τα μεγάλα κανόνια των αντιπάλων του, με προεξάρχοντα τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ανησυχούν, τον κατηγορούν ότι δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες του κόμματός του και ισχυρίζονται ότι κλέβει από το βιβλίο των ανερχόμενων δεξιών και αριστερών λαϊκιστών.

Ο Σουλτς έχει αυτό που λέμε τον «καιρό» (fortuna) με το μέρος του. Επωφελείται από την οικειοθελή έξοδο του Γκάμπριελ, πράγμα που δείχνει ότι το SPD λαμβάνει το μήνυμα και ανανεώνεται. Ο κόσμος μοιάζει να έχει κουραστεί μετά από 11 χρόνια με την καγκελάριο Μέρκελ, ακόμη και στη Γερμανία όπου η κλεψύδρα του πολιτικού κεφαλαίου αδειάζει πιο αργά. Οι καιροί ευνοούν το καινούριο και άφθαρτο, ακόμη κι αν δεν υπάρχει κάτι πολύ παραπάνω από αυτό. Το Ευρωκοινοβούλιο, του οποίου ο Σουλτς προΐστατο, είναι σε αυτή τη φάση ένας ευτυχής συνδυασμός πρεστίζ (στους κύκλους των γερμανικών ελίτ τον αποκαλούν Mister Europa) και περιορισμένης ευθύνης. Τα άστρα έχουν συνταχθεί υπέρ του, και η πανηγυρική εκλογή του σε λίγες εβδομάδες στο συνέδριο του SPD είναι βέβαιη.

Στην πραγματικότητα όμως ο υποψήφιος των Σοσιαλδημοκρατών τα έχει μέχρι τώρα βρει εύκολα. Η κεντροδεξιά θα εξαπολύσει μία συστηματική εκστρατεία και θα πει τα εξής: Η Γερμανία της Μέρκελ τα πάει καλά στην οικονομία, καλύτερα από ποτέ μετά την Επανένωση, και έχει κερδίσει τον σεβασμό φίλων και εχθρών στο εξωτερικό. Έπειτα, ο Σουλτς δεν είναι άφθαρτος, καθώς ανήκει για χρόνια στη συντηρητική πτέρυγα του SPD που στήριξε τις μεταρρυθμίσεις στα εργασιακά και στο κοινωνικό κράτος του Καγκελάριου Σρέντερ και τώρα υποκριτικά θέλει να τις πάρει πίσω. Τέλος, η Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, η περιοχή στην οποία αναδείχθηκε ο Σουλτς, είναι συνδεδεμένη στην υπόλοιπη Γερμανία με μία αποτυχημένη διαχείριση των δημόσιων υπηρεσιών από το SPD. Τα πιο ακραία κόμματα, όπως το Linke και το AfD, θα αμφισβητήσουν ακόμη εντονότερα την ανανέωση που ευαγγελίζεται. Αν κάποιος θεωρεί ως το μεγαλύτερο πρόβλημα τον καπιταλισμό, την παγκοσμιοποίηση, τις «ελίτ» ή τους πρόσφυγες, το SPD δεν είναι λύση. Εδώ και μία δεκαετία έχει συμβιβαστεί με όλα τα παραπάνω και έχει απολέσει την ιδιοκτησία της οργής και της διάθεσης αλλαγής μιας μεγάλης μάζας ψηφοφόρων.

Έτσι, κατά περίεργο τρόπο, η άνοδος του SPD οδηγεί σε προεκλογική πόλωση που θα δυσκολέψει πολύ τη μετεκλογική συνεύρεση με την αριστερά στο πλαίσιο μιας Προοδευτικής Συμμαχίας. Οδηγεί σε έναν ακόμη Μεγάλο Συνασπισμό που τόσο απεχθάνονται στο SPD. Η πραγματικότητα είναι ότι πολύ απλά τα νούμερα δεν βγαίνουν για τον σχηματισμό κυβέρνησης SPD-Πρασίνων, όπως γινόταν παλιότερα. Έτσι ο Σουλτς, ακόμη κι αν κερδίσει, θα βρεθεί μετεκλογικά σε μεγάλα διλήμματα.

Όμως το μεγαλύτερο πρόβλημα του Σουλτς ίσως δεν είναι στρατηγικό. Η Γερμανία καλείται όλο και περισσότερο από όλο και περισσότερους να καλύψει τα κενά της Ευρωζώνης, του ΝΑΤΟ, της αντίστασης των δυτικών δημοκρατιών στον εθνικισμό και στον διχαστικό λαϊκισμό, της συνεργασίας με τις αναδυόμενες οικονομίες, των μεταναστευτικών ροών. Οι σοσιαλδημοκράτες, σε μία προσπάθεια να αναβιώσουν ένα υπερήφανο παρελθόν, δεν έχουν πειστικές απαντήσεις σε αυτά τα ζητήματα, ή τουλάχιστον απαντήσεις που να διαφέρουν από τους δοκιμασμένους χριστιανοδημοκράτες της Μέρκελ. Παραμένει ανοιχτό το ερώτημα αν η εκστρατεία θα περιστραφεί γύρω από αυτά ή από την ανάγκη της αλλαγής.

Δεν θα πρέπει να υποτιμούμε επίσης την ικανότητα της γερμανικής κεντροδεξιάς να επικοινωνήσει το βάρος των νέων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η χώρα. Και να ξαναπείσει τους Γερμανούς ότι η Άγκελα Μέρκελ παραμένει η νησίδα σταθερότητας σε ένα όλο και πιο απρόβλεπτο κόσμο.