Ένα σακί γεμάτο αντιφάσεις

Την περασμένη εβδομάδα αναφερθήκαμε στο συναρπαστικό γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε φτιαγμένοι από τα ίδια υλικά που γεννήθηκαν μέσα στους πυρήνες των άστρων. Είμαστε ίδιοι στα ουσιώδη συστατικά μας, και οι διαφορές μεταξύ μας περιορίζονται σε πολύ επιφανειακό επίπεδο. Επομένως, θα περίμενε κανείς να είναι ασήμαντες και εύκολα επιλύσιμες — ή παντελώς αδιάφορες. Αυτός που θα περίμενε κάτι τέτοιο, βέβαια, θα έπρεπε να είναι ιστορικά αναλφάβητος και ιδεαλιστής σε βαθμό βλακείας, γιατί οι άνθρωποι είναι διαχρονικά αυθεντίες στο να κατασκευάζουν ταυτότητες και ετερότητες, φίλους και εχθρούς, συμμάχους και αντιπάλους, σε μια ατέρμονη διαιώνιση ενός άσκοπου και επιζήμιου μανιχαϊσμού.

Πριν κρυώσουν, λοιπόν, τα πίξελ που απεικόνιζαν τη γραμματοσειρά στην οθόνη, ήρθε το διπλό τρομοκρατικό χτύπημα στις Βρυξέλλες για να επιβεβαιώσει, μεταξύ άλλων, και αυτό: πως, όταν είσαι πεπεισμένος ότι εσύ είσαι τόσο διαφορετικός από τον άλλο —είτε ανώτερος, οπότε τον βλέπεις σαν υπάνθρωπο, είτε χειρότερος, οπότε μπαίνουν στη μέση αισθήματα ανασφάλειας και φθόνου— ώστε δεν μπορείς να συμβιώσεις μαζί του, ούτε καν να ανεχτείς τη φυσική του παρουσία πάνω στον πλανήτη, τότε πράγματι σου είναι πάρα πολύ εύκολο να σκοτώσεις. Και αν, μάλιστα, είσαι ψυχολογικά οπλισμένος με την (ψεύτικη, φυσικά) διαβεβαίωση μιας μετά θάνατον επιβράβευσης, τότε σου είναι πάρα πολύ εύκολο να τερματίσεις και τη δική σου ζωή, καθώς έτσι κι αλλιώς τη βλέπεις σαν κάτι πρόσκαιρο και δίχως πραγματική αξία.

Φυσικά, άμυνα απέναντι σε τέτοιες αντιλήψεις, προθέσεις και πράξεις δεν υπάρχει· κανένα μέτρο ασφαλείας δεν μπορεί να προστατεύσει τον πληθυσμό, ειδικά σε πυκνοκατοικημένες πόλεις. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα πέσουμε και στη μαύρη κατάθλιψη. Έτσι κι αλλιώς, όλοι οι άνθρωποι καθημερινά, παντού στον πλανήτη, άσπροι, μαύροι, κίτρινοι, καστανοί, ανατολικοί, δυτικοί, βόρειοι, νότιοι, άντρες, γυναίκες, παιδιά, πλούσιοι, φτωχοί, καθίκια και άγιοι, κινδυνεύουμε ανά πάσα στιγμή να πεθάνουμε από αρρώστια, φόνο ή ατύχημα. Θα έλεγα, μάλιστα, πως και μόνο το γεγονός ότι είμαστε ζωντανοί αυτή τη στιγμή είναι σχεδόν θαύμα.

Τι μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, εμείς οι κοινοί θνητοί απέναντι σε μια τέτοια ασύμμετρη απειλή;

Μα, τίποτε απολύτως. Ή, με άλλα λόγια, να συνεχίσουμε κανονικά τη ζωή μας — ή μάλλον, όχι κανονικά, αλλά με περισσότερη λύσσα, με εντονότερο πάθος για γνώση, τέχνη και ανθρώπινη επαφή. Αυτό, άλλωστε, δεν έκαναν και τόσους αιώνες οι άνθρωποι; Από τη μια πόλεμοι, καταστροφές, εγκλήματα, κι από την άλλη αρχιτεκτονήματα, γλυπτά, πίνακες, λογοτεχνήματα, μουσικά έργα και πλήθος άλλα προϊόντα πολιτισμού — συχνά από τους ίδιους ανθρώπους που συμμετείχαν στις καταστροφές και τα εγκλήματα.

Άλλωστε, πολλοί από τους Προβηγκιανούς τροβαδούρους του Μεσαίωνα ήταν ταυτόχρονα ποιητές, συνθέτες και πολεμιστές. Αντιφατικές ιδιότητες, ναι, αλλά αυτό είναι ο άνθρωπος: ένα σακί γεμάτο αντιφάσεις.

[ Εικονογράφηση: Ιερώνυμος Μπος, Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων (περ. 1500, λεπτομέρεια) ].