Ένα σκληρό χαμόγελο

«Έχουμε σοκαριστεί, δεν μπορούμε ακόμη να το πιστέψουμε. Συνεργαζόταν μαζί μας, αλλά δεν είχε καμία απολύτως επαφή με τα παιδιά. Ήταν αυτό που λέμε υπεράνω πάσης υποψίας. Έχω πέσει από τα σύννεφα, δεν μπορώ ακόμη να πιστέψω ότι τον έπιασαν με γυναικεία αμφίεση και πως νωρίτερα είχε κλέψει διάφορα τρόφιμα, σοκολάτες από τις αποθήκες», δήλωσε σε ιστοσελίδα γνωστής εφημερίδας ο υπεύθυνος του «Χαμόγελου του Παιδιού», Κώστας Γιαννόπουλος, ενώ στο ίδιο δημοσίευμα σημειώνεται πως, «Έχει ψυχολογικά προβλήματα και δεν είναι παιδεραστής».

Τρία, περίπου, χρόνια πίσω. Από την πρώτη ημέρα που βρέθηκε εκείνο το μικρό κοριτσάκι, η «μικρή Μαρία», σε έναν καταυλισμό Ρομά στα Φάρσαλα, οι δημοσιογράφοι μιλούσαν για επιτήδειους απαγωγείς και εγκληματικά δίκτυα διακίνησης παιδιών. Είχαν προεξοφλήσει την υποτιθέμενη εγκληματική συμπεριφορά και είχαν δικάσει το ζευγάρι των Τσιγγάνων που φρόντιζε το παιδί, όσο οι αδηφάγες κάμερες τους απαθανάτιζαν με χειροπέδες, σαν ειδεχθείς εγκληματίες. Το βίντεο που κυριαρχούσε στα μίντια —αυτό το πολυπαιγμένο βίντεο, που έδειχνε το παιδί να χορεύει στον περίβολο ενός σπιτιού— γίνεται η αφορμή για την πιο χυδαία κατασκύλευση, για ρατσιστικά παραληρήματα εναντίον των Ρομά. «Χορεύει γύρω-γύρω σαν εκπαιδευμένη αρκούδα για χρήματα», δηλώνει σε βρετανική εφημερίδα ο ίδιος άνθρωπος, ο Κώστας Γιαννόπουλος. Στους υπότιτλους του βίντεο και στις εκφωνήσεις των ειδήσεων τονίζεται πως το παιδί ήταν ένας «ξανθός άγγελος». Η εικόνα ενός ξανθού παιδιού —ενός μέλους της αρίας φυλής, υποσημειώνει το υποσυνείδητο— δεν μπορεί να συνάδει, βέβαια, με έναν καταυλισμό Τσιγγάνων. Δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρο το ρατσιστικό προφίλ που όλες εκείνες τις ημέρες είχε χτιστεί εν χορώ από τον πρόεδρο της οργάνωσης και τα ΜΜΕ, με πρόσχημα το ενδιαφέρον για τα παιδιά. Ή μάλλον, για τα λευκά-ξανθά παιδιά, γιατί, αν το παιδί είχε σκούρα επιδερμίδα και χαρακτηριστικά, κανένα ενδιαφέρον δεν θα προσέλκυε. Κανένας, ή εν πάση περιπτώσει λίγοι θα νοιάζονταν για τη μοίρα του.

«Η δαιμονοποίηση μιας ομάδας ανθρώπων μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης έχει οδηγήσει σε φαύλες πολιτικές και δυσμενείς κοινωνικές συνέπειες. Πώς μπορούμε να περιμένουμε ότι οι Ρομά θα ενσωματωθούν στις ευρωπαϊκές κοινωνίες όταν τα ΜΜΕ δεν χάνουν ποτέ ευκαιρία να τους υπενθυμίσουν ότι είναι ανεπιθύμητοι;» αναρωτιέται ρητορικά ο Ευρωπαίος Επίτροπος για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Ποιος όμως νοιάζεται για ανθρώπινα δικαιώματα; Αυτό είχε δηλωθεί, άλλωστε, σαρκαστικά, από εξέχον στέλεχος της τότε κυβέρνησης προς την Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Σαν να μη πέρασε μια ημέρα, λοιπόν. Θα μπορούσαμε να περιμένουμε κάτι διαφορετικό; Και στις δύο περιπτώσεις, έχουμε καθαρό στιγματισμό κοινωνικών μειονοτήτων. Στη μία στοχοποιείται, στήνεται ρατσιστική προπαγάνδα κατά ενός ανθρώπου λόγω ταυτότητας ή έκφρασης φύλου, στη δεύτερη λόγω καταγωγής. Στην πρώτη περίπτωση συλλαμβάνεται ένα πρόσωπο επειδή ήταν «ντυμένο γυναίκα» (λες και τυποποιεί ποινικό αδίκημα η ταυτότητα ή έκφραση φύλου ενός προσώπου), διότι «δεν μπορεί να έχει επαφή με παιδιά», καθώς εξ ορισμού θεωρείται ύποπτος «παιδεραστίας» ή «ψυχικά ασθενής», ενώ η φωτογραφία που συνοδεύει τα δημοσιεύματα δείχνει μια φιγούρα γυναίκας που κάνει πεζοδρόμιο, μιας και θεωρείται αυτονόητο πως ένα πρόσωπο που ανήκει στη συγκεκριμένη ομάδα προορίζεται μόνο για αυτόν τον ρόλο. Στη δεύτερη, συλλαμβάνονται οι άνθρωποι που το φροντίζουν, διότι, ως Ρομά, είναι εξ ορισμού ύποπτοι «απαγωγής», «εγκληματίες»: ανήκουν σε μία ομάδα ανθρώπων που εξ ορισμού «εκμεταλλεύονται τα παιδιά» και τα «βάζουν να χορεύουν σαν αρκούδες»…

«Είναι λάθος να περιμένεις πως, κάνοντας το ίδιο πείραμα, θα έχεις διαφορετικά αποτελέσματα», είχε πει ο Αϊνστάιν, χωρίς να παραλείψει να μιλήσει για την απεραντοσύνη της ανθρώπινης βλακείας. Και του ανθρώπινου ρατσισμού, βέβαια, καθώς η ομάδα ανθρώπων στην οποία ανήκε, οι Εβραίοι, τον γνώρισαν στο πετσί τους στο Ολοκαύτωμα όσο κανείς άλλος, ποτέ — μαζί με Ρομά, ομοφυλόφιλους, ανθρώπους με αναπηρίες, μαζί με κάθε διαφορετικό που οι κοινωνίες μας, στο διάβα της ιστορίας, έστησαν κυνήγι μαγισσών εναντίον τους.

Και αυτό το κυνήγι μαγισσών, καλά κρατεί. Και δεν αφορά μόνο συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες και μειονότητες, εν προκειμένω τους τρανς ή τους Ρομά, που συνθλίβονται ή περιθωριοποιούνται, καθώς τα παραπάνω θα μπορούσαν να έχουν στόχο οποιαδήποτε άλλη περιθωριοποιήμενη μειονότητα: αφορά τον πολιτισμό μας, μας αφορά όλους.