Έντγκαρ Άλαν Πόε, «Ποιήματα» (2 τόμοι)

Κρατώ αρκετές ημέρες τώρα στα χέρια μου τη δίτομη έκδοση των ποιημάτων του Πόε («Ποιήματα. Τα νεανικά» και «Ποιήματα. Τα ανάλεκτα») από τις Εκδόσεις Gutenberg και, μολονότι το θέλω πολύ, κι αυτό για μία σειρά από προσωπικούς λόγους, δεν το κάνω, και δεν θα το κάνω ούτε και τώρα στον βαθμό που θα έπρεπε.

Το θέλω πολύ:

Με τον Πόε, όπως τόσοι και τόσοι, διατηρώ μία μακρά σχέση, που όπου να ’ναι θα κλείσει τα σαράντα χρόνια, μια ζωή τέλος πάντων, σχέση ανθρώπου θαμπωμένου από την άρρωστη ευφυΐα του — άρρωστη από μια αρρώστια βαθιά και ανεξίτηλη, από αυτές που γεννούν θησαυρούς και όνειρα. Και, κοντά μια γενιά πριν, είχα επιχειρήσει κι εγώ —βέβαια— να σκαρώσω μεταφράσματα κάποιων ποιημάτων του, τότε που πολλοί από μας πως πιστεύαμε πως ήμαστε καταραμένοι, σαν εκείνον, και φυσικά σαν και τους Γάλλους που πολύ τον παίνεψαν έναν αιώνα μετά — αλλά βέβαια δεν ήμουν· κανείς μας δεν ήταν. Στην πρώτη μου μάλιστα συλλογή διηγημάτων είχα βάλει σαν μότο τη χρονολογία του θανάτου του, ενώ και ο ίδιος της ο τίτλος ήταν παρμένος από τον τίτλο του δικού του πρώτου τόμου με ιστορίες (ιστορίες από αυτές που πήραν τη Δυτική πεζογραφία από το χέρι και της έδειξαν προς τα πού να προχωρήσει, σκοντάφτοντας και αιμορραγώντας).

Δεν θα το κάνω:

Τη διπλή αυτή έκδοση σχεδίασε και επιμελήθηκε ο Δημήτρης Αρμάος, ένας από τους δυο-τρεις σημαντικότερους τυπογράφους μας (εννοώ: ανθρώπους του βιβλίου εν τη ευρεία εννοία, ή καλύτερα: δαίμονες του βιβλίου), εξ ου και, προφανώς, είναι εκδοτικά διαμάντια. Οπότε, το γιατί δεν εκδόθηκαν τα ποιήματα σε έναν τόμο, ή γιατί το σχήμα είναι μικρό και όχι μέγα, ή γιατί δεν έχουν αντικριστά το πρωτότυπο κ.τ.σ., είναι ερωτήσεις και απορίες που δεν θα ήταν σοφό να μας περάσουν από το μυαλό — πόσο δε μάλλον να τις θέταμε. Καθώς με τον Δ.Α., που πρωτογνώρισα το ’86, δουλέψαμε πολλά χρόνια μαζί, και καθώς, επίσης, ο θάνατός του δεν είναι κάτι που μπορείς ακόμη να βάλεις σε μια τακτοποιημένη σειρά, γιατί μαζί του είναι σαν να χάθηκε για πάντα ένα ορισμένο βιβλίο: να χάθηκε για πάντα, και να μην μπορεί κανείς να το ξαναβρεί (ένα βιβλίο χαρτών, ας πούμε, ή ένας οδηγός ναυτιλλομένων), δεν θα επιχειρήσω να πω πολλά για τη θαυμαστή αυτή έκδοση, εκτός από τούτο, κι ας φαίνεται, ή κι ας είναι, ένα κλισέ: δεν γίνεται λίγο να αγαπάς τον Πόε ή/και την ποίηση και να μην προμηθευτείς αυτά τα βιβλία.

Η μετάφραση του Γιώργου Βαρθαλίτη (που επίσης έκανε και τους προλόγους στα δύο βιβλία) είναι γενναία και σφριγηλή, αποτυπώνει δε με μεγάλη επάρκεια έναν ποιητή που εύκολα σε θέλγει και δύσκολα, πολύ δύσκολα τον αντιπαλεύεις.

[ Εικονογράφηση: W. Heath Robinson (1900): οι γκραβούρες του για τα ποιήματα του Πόε κοσμούν και τους δύο τόμους ].