Ευχαριστώ, Στάνισλαβ!

1η Φεβρουαρίου του 1996. Ήμουν τότε 18 χρονών, πήγαινα ακόμη σχολείο — τρίτη Λυκείου. Φροντιστήριο δεν πήγαινα, οπότε είχα κάμποσο ελεύθερο χρόνο την ημέρα, όχι πολύ, που τον περνούσα κατά κύριο λόγο παίζοντας μουσική. Τότε είχα μια φτηνή Flying-V, στην οποία μάθαινα κλίμακες και διασκεύαζα έργα μπαρόκ για βιολί ή όμποε, προσπαθώντας να μιμηθώ τους αγαπημένους μου κιθαρίστες, κυρίως βιρτουόζους του νεοκλασικού ροκ. Η ζωή ήταν τότε γλυκιά, σαν τη χροιά της παραμόρφωσης όταν γύριζα τον διακόπτη στον πάνω μαγνήτη.

Τα πράγματα μάλλον θα ήταν διαφορετικά αν η κρίση των προηγούμενων ημερών είχε διαφορετική κατάληξη. Σε αντίθεση λοιπόν με διάφορους που φέρνουν στον νου τους εκείνη την ημέρα με πικρία, σαν ταπείνωση, προσωπικά τη θυμάμαι με ανακούφιση. Υπολογίζω πως ήταν η δεύτερη φορά στη ζωή μου που γλίτωσα στο τσακ έναν πόλεμο. Η πρώτη, όπως έμαθα σχετικά πρόσφατα, ήταν το 1983.

Ήταν λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 26ης Σεπτεμβρίου, όταν στο κέντρο ελέγχου του δορυφορικού συστήματος έγκαιρης ειδοποίησης Σερπούχοφ-15 ήχησε η σειρήνα. Ο τεράστιος χάρτης του κέντρου ελέγχου έδειξε πως ένας αμερικανικός πυρηνικός πύραυλος είχε εκτοξευτεί από τη Μοντάνα. Στη φωτεινή επιγραφή πάνω από το χάρτη σχηματίστηκαν τρία κόκκινα γράμματα: ΠΥΡ.

Ο Στάνισλαβ Πετρόφ, αντισμήναρχος της σοβιετικής πολεμικής αεροπορίας και αξιωματικός υπηρεσίας στο Σερπούχοφ-15, άρχισε να ελέγχει τα δεδομένα. Η φωτεινή επιγραφή συνέχισε να αναβοσβήνει. Οι πληροφορίες έδειχναν σωστές. Ο Πετρόφ σήκωσε το τηλέφωνο:

— Ο συναγερμός είναι λάθος, ανέφερε στον αξιωματικό στην άλλη άκρη της γραμμής.

Οι τεχνικοί άρχισαν να κάνουν φύλλο και φτερό τον κώδικα και τα κυκλώματα, ψάχνοντας για κάποιο σφάλμα.

Η σειρήνα ήχησε πάλι. Αυτή τη φορά οι φωτεινές ενδείξεις στον χάρτη ήταν πολλαπλάσιες. Ήταν σπαρμένες στην πλευρά του χάρτη πάνω από τη Βόρεια Αμερική. Κάθε μια αντιστοιχούσε σε έναν πυρηνικό πύραυλο. Όλες μαζί θα έσβηναν σε λίγα λεπτά, οι πύραυλοι θα είχαν φτάσει στους προορισμούς τους και εκατομμύρια άνθρωποι θα κονιορτοποιούνταν, θα καίγονταν ζωντανοί ή θα δηλητηριάζονταν μέσα στις λίγες ώρες που θα ακολουθούσαν. Αν ο Πετρόφ αγνοούσε τον συναγερμό, οι ρωσικές κεφαλές θα καταστρέφονταν στα σιλό τους, και η Σοβιετική Ένωση θα έχανε τη δυνατότητα να απαντήσει στην επίθεση. Εξαιτίας του.

Ο Πετρόφ σήκωσε πάλι το ακουστικό:

— Ο συναγερμός είναι λάθος, είπε πάλι.

Τα στοιχεία φαίνονταν σωστά. Ο Πετρόφ όμως αντιλήφθηκε πως ήταν λάθος. Όπως δήλωσε πολλά χρόνια αργότερα, δεν εμπιστεύτηκε απλώς μία διαίσθηση, αλλά μια ενστικτώδη λογική σκέψη: η αιφνιδιαστική επίθεση με έναν μόνο πύραυλο που πυροδότησε τον πρώτο συναγερμό δεν ήταν μόνο παράξενη — στο πλαίσιο μιας πυρηνικής σύγκρουσης ήταν εντελώς παράλογη.

Η ανταμοιβή του Πετρόφ για την αποτροπή ενός πυρηνικού πολέμου ήταν μια μετάθεση σε κάποια ασήμαντη, λιγότερη ευαίσθητη θέση (θεωρήθηκε πως το να σώζει τον κόσμο δεν ήταν δική του αρμοδιότητα, αλλά του Γενικού Επιτελείου) και μια σύνταξη, η οποία εξανεμίστηκε όταν η Σοβιετική Ένωση, στα τελικά στάδια της παρακμής της, έπαψε να πληρώνει συντάξεις.

Λίγη σημασία έχουν όλα αυτά. Το να αποτρέπεις πολέμους —πόσο μάλλον το να σώζεις τον κόσμο— είναι δύσκολη και άχαρη δουλειά, δουλειά για λίγους, αλλά κάποιος πρέπει να την κάνει. Ευτυχώς, ο Στάνισλαβ Πετρόφ την έκανε.

Και γι’ αυτό τον ευχαριστώ.