«Foreign Gods Inc» του Okey Ndibe

Στη βιβλιοθήκη ανθρώπων που ενδιαφέρονται για τη λογοτεχνία βρίσκονται πολλοί εκ των λεγομένων «κλασικών» της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Στην δική μου, μικρή ομολογουμένως, βιβλιοθήκη βρίσκονται κυρίως λογοτέχνες της αφρικανικής ηπείρου, και δη της αγαπημένης μου Νιγηρίας. Δεν είναι ο χώρος και ο χρόνος να αναλύσω το γιατί, αλλά μετά τον Γουόλε Σονίκα, τον πρώτο Αφρικανό (Νιγηριανό) που πήρε Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1985, και τον Τσίνουα Ατσέμπε, ο Οκέι Ντίμπε είναι εκ των αγαπημένων μου συγγραφέων που συνδυάζουν το για εμέ ιδανικό: έχουν δυτική μόρφωση, αποικιοκρατικές παιδικές εμπειρίες και πολιτική-κοινωνική στόχευση στο γράψιμό τους.

Στο πιο πρόσφατο μυθιστόρημά του, ο Ντίμπε, καθηγητής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Μπράουν, γράφει μια συναρπαστική φανταστική ιστορία που θα μπορούσε ασφαλώς να είναι αληθινή. Το βιβλίο του λέγεται «Foreign Gods Inc». Η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα χωριό της Νιγηρίας και στη Νέα Υόρκη. Ο ήρωας της ιστορίας, ο Ίκε, είναι οδηγός ταξί στη Νέα Υόρκη. Η επιλογή της συγκεκριμένης εργασίας έγινε εξ ανάγκης: ο Ίκε αποφοίτησε από το κολέγιο Άμχερστ (το κολέγιο που έβγαλαν και δυο Έλληνες πρωθυπουργοί) με διάκριση στα Οικονομικά, όμως έμεινε για καιρό άνεργος. Ο λόγος ήταν, όπως του είπαν σε μια συνέντευξη, ότι «δεν έχει την κατάλληλη προφορά».

Σε όσες εταιρείες προσπάθησε, απέτυχε. Όσα χρήματα είχε μαζέψει τα ξόδεψε σε αποτυχημένες χρηματιστηριακές επενδύσεις και στα χρέη της γυναίκας του Μπερνίτα, η οποία ξόδευε αφειδώς από τη στιγμή που ως φοιτητές πήγαν στη Νέα Υόρκη. Χωρίζει, και βρίσκεται για ένα μεγάλο διάστημα χωρίς χρήματα, χωρίς βίζα, να τριγυρνάει μένοντας σε «φίλους» και κάνοντας μεροκάματα εδώ κι εκεί, μέχρι που βρήκε μια δουλειά ταξιτζή. Μένει σε κάποιο σπίτι-κοτέτσι του Μπρόνξ και «κλέβει» Ίντερνετ μήπως βρει κάποια άλλη δουλειά ή λάβει κανένα επαγγελματικό μέιλ. Στο μεταξύ, στα πολλά του προβλήματα προστίθεται και η αδελφή του, που του ζητά χρήματα για τη μητέρα τους πίσω στο χωριό, στη Νιγηρία.

Όσο είναι σε αυτή την κατάσταση, βλέπει πράγματα που τον επηρεάζουν. Η επιρροή της αμερικανικής κουλτούρας είναι παντού, όπως οι «ξένοι θεοί» του. Βλέπει φτωχά παιδιά από τη Νιγηρία να φορούν φανέλες του Αμερικανού σταρ του μπάσκετ Λεμπρόν Τζέιμς και να παίζουν μπάσκετ έχοντάς τον για θεό. Μια μέρα λαμβάνει μέιλ από ένα φίλο για μια γκαλερί που πουλάει και αγοράζει αφρικανική τέχνη — μάλιστα, οι πελάτες της πληρώνουν πολλά χρήματα για να αγοράσουν οτιδήποτε, από μάσκες μέχρι ξύλινα όπλα. Του έρχεται στο μυαλό ότι στο χωριό του στη Νιγηρία υπάρχει ένα ειδώλιο μιας τοπικής λατρείας των Ίμπο (της φυλής του Ίκε αλλά και του συγγραφέα), ενός θεού ονόματι Νγκένε. Τότε ο Ίκε συλλαμβάνει το εξής σατανικό σχέδιο: να πάει στο χωριό του, να κλέψει τον Νγκένε και ύστερα να τον φέρει για πώληση στην γκαλερί, βγάζοντας μια περιουσία.

Όμως δίνει και μια ηθική διάσταση στην αποστολή του: από τη μια, πουλώντας τον Νγκένε σε υψηλή τιμή, θα βγάλει αρκετά χρήματα ώστε να αποκαταστήσει τόσο την οικογένειά του όσο και το χωριό του, κάνοντας δωρεές· από την άλλη, ο Νγκένε θα λάβει την αξία που του αναλογεί στα χέρια ενός πλούσιου ξένου συλλέκτη, έχοντας πάρει και ο Ίκε εντέλει το κομμάτι που του αναλογεί από την Αμερική. Δανείζεται λοιπόν χρήματα για αεροπορικό εισιτήριο και γυρίζει πίσω. Ο συγγραφέας περιγράφει τη σκηνή επανένωσης μετά από χρόνια, που τη χαρακτηρίζει η εναλλαγή συναισθημάτων. Ενώ ο Ίκε χαίρεται, ενώ η μητέρα του και η αδελφή του είναι και αυτές χαρούμενες για την επιστροφή του «ασώτου», η διαμονή του στοιχειώνεται από συζητήσεις για φίλους του που έμειναν στον τόπο τους και έβγαλαν χρήματα, για τοπικές πολιτικές ραδιουργίες και για τον αποτυχημένο γάμο της αδελφής του.

Ο συγγραφέας μπλέκει τον ήρωα σε τόσες διηγηματικού τύπου ιστορίες στην πατρογονική εστία, που σχεδόν ο αναγνώστης ξεχνά τον λόγο για τον οποίο πήγε εκεί. Εξάλλου, ο Νγκένε αποδεικνύεται πως δεν ήταν τίποτα παραπάνω από ένα πλαστό ξύλινο τεχνούργημα. Η σημασία της μυθιστορήματος του Ντίμπε δεν είναι όμως εκεί, αν ήταν θα εξελισσόταν σε μια αστυνομική ιστορία. Όμως δεν είναι — και αυτό το δείχνει ο τρόπος γραφής του Ντίμπε. Το κοντράστ ενός φτωχού χωριού στη Νιγηρία με τη Μέκκα Νέα Υόρκη δείχνει πόσο σκληρή μπορεί να είναι η ζωή για έναν μορφωμένο μετανάστη που δεν βρίσκει δουλειά στην Αμερική, ενώ στη Νιγηρία ασχολείται με πράγματα που ούτε καν τον ενδιαφέρουν. Ο Νγκένε, ένα ξύλινο αντικείμενο, δημιουργεί συναισθήματα στον Ίκε, που θαρρεί κανείς πως έχει, τελικά, δυνάμεις πραγματικές, τόσες που ο συγγραφέας τον συγκρίνει με τον δαιμονικό Βάαλ. Ο ταλαίπωρος Ίκε διακατέχεται από τόση απληστία, που ο αναγνώστης άλλοτε συμπάσχει μαζί του και άλλοτε τον μισεί. Όμως μαεστρικά ο Ντίμπε δεν παρουσιάζει τον Ίκε σαν θύμα: τον παρουσιάζει σαν πρόσωπο, σαν χαρακτήρα που παίρνει συνειδητά αυτές τις αποφάσεις. Είναι ένας αντιήρωας, θυματοποιημένος μεν αλλά εξ ολοκλήρου υπεύθυνος για τη ραδιουργία που ετοιμάζει, καθότι είχε και άλλες επιλογές.

Ο Ντίμπε δείχνει τη σκληρότητα της suburban Νέας Υόρκης και του αφρικανικού χωριού. Αναδεικνύει, μάλιστα, και κάτι κοινό με τη χώρα μας, και με κάθε άλλη χώρα μεταναστών: την προσμονή των γονιών να δουν τα παιδιά τους να επιστρέφουν, μεν, αλλά να επιστρέψουν και με πολλά χρήματα: φτασμένοι — είναι καλό να έχει αποδώσει η επένδυσή τους. Σε έναν δεύτερο βαθμό, οι «Ξένοι Θεοί» είναι μια ιστορία ηθικής της εποχής μας. Ο Ντίμπε αναδεικνύει μέσω του Ίκε ή μάλλον παραλληλίζει την ιστορία ενός φτωχού Νιγηριανού που θέλει να εξαγάγει ένα ξύλινο άγαλμα με τα διαμάντια και το πετρέλαιο που παρανόμως φεύγουν από τη χώρα του. Εντέλει όμως αποφεύγει να θίξει αυτό το θέμα εις βάθος· όχι γιατί φοβάται, αλλά γιατί δεν θέλει να μπλέξει με χιλιοειπωμένες ιστορίες.

To βιβλίο του Okey Ndibe δεν κυκλοφορεί στα ελληνικά. Είναι διαθέσιμο στο Soho Press, NY.