Το γερμανικό Επταπύργιο

Η ροή των ποταμών Σάβου και Δούναβη μοιάζει εξίσου αυθαίρετη ως «βόρειο όριο των Βαλκανίων» όσο οποιαδήποτε άλλη φυσική ή τεχνητή γραμμή. Μόνο ως τοπικής εμβέλειας αστεία (όπως αυτά ανάμεσα στις βόρειες και νότιες συνοικίες του Ζάγκρεμπ) μπορούμε να θεωρήσουμε τις αγεφύρωτες, υποτίθεται, διαφορές ανάμεσα στις δυο όχθες. Παρ’ όλα αυτά, ο συμβολικός διαχωρισμός έχει την ιστορική του σημασία. Στη βόρεια πλευρά του, παρά τις πρόσκαιρες κατακτήσεις εδαφών, η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν «έβγαλε ρίζες», όπως μαρτυρά και η απουσία μουσουλμανικών χωριών — σε αισθητή αντίθεση με τη Βοσνία και τη Δοβρουτσά της Μαύρης Θάλασσας.

Από τις χώρες που συμμετείχαν παραδοσιακά σε «βαλκανικές» διοργανώσεις, η Ρουμανία —με το παραπάνω κριτήριο— ήταν ίσως η λιγότερο αντιπροσωπευτική. Τα βορείως του Δούναβη εδάφη της χώρας ουσιαστικά δεν υπέστησαν «Τουρκοκρατία» με την έννοια που δίνουμε εμείς στον όρο. Το «πέταλο» στο εξωτερικό μέρος των Καρπαθίων και Τρανσυλβανικών Άλπεων ανήκε για πολλά χρόνια στις Ηγεμονίες, αυτές που απασχόλησαν τους Έλληνες Φαναριώτες και —για λίγο— το στράτευμα του Υψηλάντη. Εκεί, όπως και στη Ραγούζα (νυν Ντούμπροβνικ) αλλά και τη Σάμο του 19^ου αιώνα, η πληρωμή φόρου εξασφάλιζε έναν βαθμό αυτονομίας.

Κι όσο για την εσωτερική μεριά της τοξωτής οροσειράς, αυτή μοιάζει λιγότερο βαλκανική κι από τη Σλοβενία. Η Τρανσυλβανία ήταν η τελευταία μεγάλη προσθήκη στα εδάφη της Ρουμανίας, μετά τον Α΄ Παγκόσμιο και τη συνθήκη του Τριανόν που αποψίλωσε την Ουγγαρία. Μέχρι τότε, η «πέραν των δασών» χώρα (αυτό σημαίνει το λατινικό όνομα) αποτελούσε ένα ακόμη μωσαϊκό εθνών, φρουρίων και ημι-μυθικών ηρώων — με επιφανέστερο τον «κόμη Δράκουλα». Παρόλο που δεν έλειπαν οι Ρουμάνοι, η πολυπληθέστερη εθνότητα εκεί (αποτελώντας ισχυρή μειονότητα και σήμερα) ήταν οι Ούγγροι, ενώ σημαντική ήταν και η παρουσία ενός ακόμη ευρωπαϊκού λαού, πολλές εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τον βασικό του χώρο.

Οι Γερμανοί είχαν ιδιαίτερη σχέση με την Τρανσυλβανία. Της έδωσαν το δικό τους, φαινομενικά βαλκανικό, όνομα. Αυτό το Επταπύργιο (Siebenbürgen) όμως αφορούσε τα ισάριθμα ιστορικά οχυρά των «Σαξόνων» και, ως εκ τούτου, δεν είχε καμία σχέση με την Πόλη ή τη Σαλονίκη. Πολλά ήταν τα μέρη της Αυστροουγγαρίας που εποικίστηκαν: τόσο, ώστε ο μετέπειτα όρος «Ανατολική Γερμανία» —που αφορούσε τη μετεξέλιξη της σοβιετικής ζώνης του 1945-1949— να είναι ιστορικά ανακριβής. Ακόμη κι αν αφήσουμε απέξω τον Βόλγα και άλλα διάσπαρτα σημεία παρουσίας, οι ανατολικότερες πόλεις με σημαντικό γερμανόφωνο πληθυσμό έως και τον Β΄ Παγκόσμιο βρίσκονταν πολύ πέρα από τη Βιέννη και το Βερολίνο.

Η «ανατολικότερη Γερμανία» βρισκόταν στο Μπρασόβ, άλλοτε Kronstadt. Οποιαδήποτε αμφιβολία για τον παλαιότερο χαρακτήρα της πόλης διαλύεται με μια βόλτα στο ιστορικό της κέντρο, στην άκρη του οποίου δεσπόζει η λουθηρανική Μαύρη Εκκλησία. Στο εσωτερικό της, τα κρεμασμένα στον εξώστη οθωμανικά χαλιά θυμίζουν την εμπορική σημασία της τοποθεσίας, αλλά και την κυριολεκτικά εικονοκλαστική αντιμετώπιση των προτεσταντών στο θέμα του διάκοσμου των ναών. Στο φόντο, το κατάφυτο βουνό θα μπορούσε να δώσει ένα τέλειο υπόβαθρο στην αψβουργική αρχιτεκτονική, αν δεν είχε τοπικά καλυφθεί από τα σημάδια της πιο πρόσφατης ιστορίας. Μεγάλα άσπρα γράμματα αλά Χόλιγουντ αναγράφουν το σημερινό ρουμανικό όνομα, στο ίδιο σημείο όπου αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο δέσποζε χαραγμένη η βραχύβια μετονομασία της πόλης σε Stalin.

Λίγο δυτικότερα αλλά στην ίδια ευρύτερη περιοχή βρίσκεται το Σιμπίου. Η πάλαι ποτέ Herrmannstadt, που την έμαθε πολύς κόσμος ως ευρωπαϊκή πολιτιστική πρωτεύουσα του 2007, είναι μεταξύ άλλων γνωστή και ως γενέτειρα του πρώτου γερμανικής καταγωγής προέδρου της Ρουμανικής Δημοκρατίας. Ο Κλάους Γιοχάννις ολοκληρώνει ήδη την πρώτη πενταετή του θητεία και θα διεκδικήσει και δεύτερη τον Νοέμβριο του 2019. Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι ότι η ορθογραφία του επωνύμου του έγινε κατά ένα κλικ ελληνικότερη (Iohannis) χάρη στο λάθος ενός διοικητικού υπαλλήλου, που μετέτρεψε σε «i» το αρχικό «j».

Παρόλο που δεν υπάρχει καμία άλλη ένδειξη σύνδεσης του «Ιωάννη» με τον ελληνισμό, αξίζει να αναφερθεί ότι η γενέτειρά του —όπως και οι περισσότερες πόλεις του τρανσυλβανικού Επταπυργίου— είχε ακμαία ελληνική κοινότητα επί Αυστροουγγαρίας, χάρη στην εμπορική δραστηριότητα πολλών ομοεθνών μας. Συνολικά η Ρουμανία, ακόμη κι αν βρίσκεται πέρα από τον Δούναβη και τα συμβατικά Βαλκάνια, είναι τόπος οικείος σε μας για μια σειρά από λόγους — και έχει αδιαμφισβήτητη σύνδεση με την Ελλάδα. Ο Κλάους Γιοχάννις πιθανότατα το ξέρει αυτό από πρώτο χέρι: ένας από τους αντιπάλους του στην κούρσα των εκλογών είναι ο υποψήφιος με το χαρακτηριστικό ονοματεπώνυμο Theodor Paleologu.