Το γλωσσάρι της Κρίσης

Εγώ  θα ήθελα να μιλήσω εδώ όχι για αυτό το βιβλίο του Βασίλη Βαμβακά, τα είπαν άλλωστε καλύτερα οι προλαλήσαντες, αλλά για το επόμενο, που θα ήθελα να του προτείνω να γράψει ή να επιμεληθεί, ίσως από κοινού με τον Παναγή Παναγιωτόπουλο, επειδή έχουν ήδη πάρει το βάπτισμα του πυρός με το «Λεξικό της δεκαετίας του ’80». Επειδή λοιπόν μιλάμε απόψε για τον λόγο της Κρίσης, θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον ένα γλωσσάρι της Κρίσης. Σκέφτηκα μάλιστα, να δώσω μερικά παραδείγματα λημμάτων (με η και δύο μ):

Α: Αμεσοδημοκρατία. Γεννήθηκε στην Κάτω Πλατεία, στις αρχές της Κρίσης, και είχε μεγάλη επιτυχία. Δεν ξέρω αν εκείνο το καλοκαίρι είχατε περπατήσει ποτέ βράδυ γύρω-γύρω από το σιντριβάνι, αλλά, πέρα από τα δυο-τρία υπουργικά συμβούλια ΣΥΡΙΖΑ που παρήγαγαν την περίοδο εκείνη οι καθημερινές λαϊκές συνελεύσεις, είχαν μεγάλο ενδιαφέρον τα θέματα. Εγώ, ας πούμε, μέσα σε ένα βράδυ είχα συμμετάσχει σε καμιά δεκαριά αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες. Από το ποιος θα μαζέψει τα σκουπίδια τη συγκεκριμένη νύχτα, μέχρι ψήφισμα για την αποφυλάκιση Κούρδισσας [sic] συντρόφισσας. Αλήθεια είναι αυτά, δεν τα βγάζω από το μυαλό μου. Άλλωστε, πόσο σοβαρά αντιλαμβάνεται η σημερινή κυβέρνηση την αμεσοδημοκρατία, το διαπιστώσαμε το περσινό καλοκαίρι στο δημοψήφισμα με το ερώτημα: Συμφωνείτε με τα «Reforms for the completion of the Current Program and Beyond» («Μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού») και το δεύτερο «Preliminary Debt sustainability analysis» («Προκαταρκτική ανάλυση βιωσιμότητας χρέους»); Το οποίο, με βάση το οργουελικό newspeak, μεταφράστηκε σε: «Μήπως θέλετε να μας σουτάρουν από την Ευρώπη, χωρίς κούρεμα του χρέους και περαιτέρω οικονομική βοήθεια;»

Β: Βία. «Καταδικάζεις τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται;» Παλιά ήταν το κριτήριο για να ξεχωρίσει κανείς τον Συριζαίο από τον μη Συριζαίο. Γιατί όποιος δεν απαντούσε κατευθείαν, «Ναι», άρχιζε τους σχετικισμούς και τους διαχωρισμούς. Άλλο η κρατική βία, άλλο η ακροδεξιά βία ή η βία του Μνημονίου κι άλλο η θεμιτή, ακροαριστερή βία. Εξάλλου, υπήρχε πάντα το επιχείρημα, «Η ανεργία είναι βία». Τώρα όμως που ο ΣΥΡΙΖΑ είναι στην κυβέρνηση, το φλερτ με την αντιεξουσιαστική βία εξέλιπε, και η βία είναι βία, άρα καταδικαστέα.

Γ: Γερμανοτσολιάς. Όποιος δηλαδή εξακολουθεί να αποκαλεί την Τρόικα Τρόικα και όχι «Οι Θεσμοί» και εμφανίζεται πρόθυμος να συνεργαστεί μαζί της. Άλλη μια απόδειξη της οικουμενικότητας της ελληνικής γλώσσας. Τρανταχτό παράδειγμα η χρήση της λέξης στο Twitter από τον Πολ τον Μέισον, Βρετανό δημοσιογράφο και επίσημο διαρροέα του Γιάννη του Βαρουφάκη. Άλλα συνώνυμα: Τσολάκογλου, νενέκος, Κουίσλινγκ, στα τέσσερα, προσκυνημένος.

Δ: Διαπλοκή. Στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ σημαίνει ότι παθαίνει βήχα η Όλγα Τρέμη. Τόσο απλά. Όλα τα άλλα, οι διορισμοί, π.χ., συγγενών και ημετέρων, είναι απλώς θεμιτά μέσα για την αναδιανομή της εξουσίας. Α, και ότι η εταιρεία Wind καλεί τους πελάτες της να στείλουν μήνυμα ΝΑΙ για ενεργοποίηση της ειδοποίησης κλήσεων, που είναι πολύ ύποπτο μερικές μέρες πριν το δημοψήφισμα.

Ε: ΕΡΤ. Έριξε κυβερνήσεις, διέλυσε κόμματα, έγινε raison d’être. Το κλείσιμό της ήταν σοκαριστικό για μένα, υπήρξα άλλωστε δημοσιογράφος της επί 15 και πλέον χρόνια και στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο. Η λειτουργία της ΕΡΤ-Open, όποιες επιφυλάξεις κι αν έχει κανείς, ήταν μια ενδιαφέρουσα μορφή κινητοποίησης. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, άνθρωποι πήγαιναν καθημερινά στη δουλειά τους χωρίς να πληρώνονται. Είχαμε συνηθίσει το αντίθετο, να μην πηγαίνουν στη δουλειά τους και να πληρώνονται. Η συνέχεια δυστυχώς είναι γνωστή. Φιλοκυβερνητικά δελτία ειδήσεων, που θυμίζουν 80s εποχές παπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ, απαξίωση του Τρίτου Προγράμματος, ασφυκτικός έλεγχος των δημοσιογράφων από το Μαξίμου — με πιο πρόσφατο παράδειγμα την ωμή παρέμβαση της Όλγας Γεροβασίλη στη Μάριον Μιχελιδάκη και το διαβόητο πλέον βίντεο που προέβαλε το κρατικό κανάλι για τον ένα χρόνο ΣΥΡΙΖΑ.

Ζ: Ζωή. Δεν ήταν πρόσωπο, δεν ήταν θεσμός, δεν ήταν πρόεδρος της Βουλής, ήταν ιδέα. Με την εμμονική συμπεριφορά της και τη μονότονη τυπολαγνεία της, απώλεσε, νομίζω, και τον τελευταίο σύμμαχο και υποστηρικτή της στη χώρα. Από τους υπουργούς και τους φιλοκυβερνητικούς βουλευτές μέχρι τις γυναικείες οργανώσεις. Υπήρξε άλλωστε μια βασική αιτία της εθνικής μας αϋπνίας το περασμένο καλοκαίρι, αφού κατόπιν εντολής της οι συνεδριάσεις της Βουλής ξεκινούσαν τα ξημερώματα και ολοκληρώνονταν το μεσημέρι.

Η: Ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς. Μεταφυσική έννοια που κακοποιείται και από τις δύο πλευρές. Ο ΣΥΡΙΖΑ διατείνεται ότι κατέχει το μονοπώλιο, ενώ αμαυρώνει συστηματικά την ιστορία της Αριστεράς, και οι αντικομουνιστές από την άλλη πλευρά έχουν βρει ευκαιρία να ξεσαλώσουν. Υπάρχει και μέση λύση, αν και νομίζω ότι οι σοβαροί αριστεροί με το ηθικό πλεονέκτημα είναι οι νεκροί αριστεροί. Μην τους ξαναλέμε, τους ξέρουμε όλοι. Κύρκος, Παπαγιαννάκης, Φιλίνης κλπ.

Θ: Θεσαλονίκη. Η πόλη της οποίας το πρόγραμμα δεν είδαμε ποτέ να εφαρμόζεται, αφού ούτε καν ο υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης δεν πίστεψε σε αυτό. Το παραδέχτηκε ο ίδιος ο Γιάνης Βαρουφάκης ότι υπήρχαν πολλά στοιχεία λαϊκισμού στις εξαγγελίες. Τώρα πλέον ανατρέχουμε σε αυτό για ψυχαγωγικούς κυρίως λόγους.

Ι: ΙΜF στα ξένα, ΔΝΤ στα ελληνικά. Δύσκολο να αποφασίσει κανείς αν είναι φίλος ή εχθρός. Αυτοί δεν ήταν του διαβόλου, της λιτότητας κλπ.; Τότε γιατί ζητούν κούρεμα, που θέλουμε κι εμείς; Κι αν είναι μαζί μας, γιατί απειλούν να μας εγκαταλείψουν στα κρύα του λουτρού; Και διεκδικούν και περικοπές κύριων συντάξεων; Κι αν είναι σύμμαχοι μας, γιατί θέλει να τους κρατήσει πάση θυσία onboard ο προαιώνιος εχθρός μας, ο Σόιμπλε; Υπαρξιακά ερωτήματα.

K: Κωλοτούμπα. Θυμάμαι ξένους συναδέλφους να στραμπουλάνε τη γλώσσα τους για να περιγράψουν την επικείμενη κυβίστηση του ΣΥΡΙΖΑ από το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Η πλάκα είναι ότι, ενώ οι ψηφοφόροι του την απεύχονταν, πολλοί εξ ημών την επιθυμούσαμε διακαώς, όπως φυσικά και οι δανειστές.

Λ: ΛΑΕ. Θνησιγενές εγχείρημα του συντρόφου Παναγιώτη Λαφαζάνη που μας κληροδότησε μια σειρά από ενδιαφέροντα προεκλογικά σποτάκια, τα οποία κυμαίνονταν από το θρίλερ (όπως το σαρδόνιο χαμόγελό του όταν ζητούσε από τον ταξιτζή να τον πάει Νομισματοκοπείο) μέχρι τη μεταμοντέρνα αυτοαναφορικότητα (όπως η Ζωή Κωνσταντοπούλου και το κλείσιμο του ματιού στο σκασμένο λάστιχο και τον καβγά στο βενζινάδικο). Το μετα-χιούμορ δεν εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους ψηφοφόρους.

Μ: Μνημόνιο. Συνώνυμα: πρόγραμμα, πακέτο, μεταρρυθμίσεις, μέτρα, ανάλογα με το στρατόπεδο διαλέγει κανείς και όρο. Δίχασε βαθιά την ελληνική κοινωνία σε δύο στρατόπεδα Μνημόνιο-αντιΜνημόνιο), μέχρι που ανέβηκε στην εξουσία ο ΣΥΡΙΖΑ με τους ΑΝΕΞΕΛ, οπότε γίναμε τα τέσσερα πέμπτα του εκλογικού σώματος εκούσιοι ή ακούσιοι υποστηρικτές του. Πλέον το Μνημόνιο το λες και παράγοντα κοινωνικής συνοχής.

Ν: Ναι. Περίοδος εθνικής ανάτασης και κινηματικού πυρετού για τους φιλοευρωπαίους φίλους και μια αίσθηση συνωμοσίας ότι τελικά είμαστε πολλοί όσοι ορκιζόμαστε στις ευρωπαϊκές αξίες και δεν θέλουμε να θυσιάσουμε τον δυτικό τρόπο ζωής στο όνομα ενός ψευτοπατριωτισμού. Η ψευδαίσθηση ότι «κερδάμε» έληξε για μένα γρήγορα, τη μέρα, νομίζω, που γύρισε η κόρη μου σπίτι από μια συγκέντρωση του ΝΑΙ και μου είπε: «Δεν είχε πολύ κόσμο, είχε ωραία μουσική όμως».

Ξ: Ξίδι, ή το υποκοριστικό ξιδάκι. Όχι δεν αναφέρομαι στον ομώνυμο αναπληρωτή ΥΠΕΞ, αρμόδιο Ευρωπαϊκών Υποθέσεων και πρώην συνάδελφό μου. Μιλάω για την εκδικητική έκφραση, ευρέως διαδεδομένη στα χρόνια της Κρίσης, «Δεν σας αρέσει το Μνημόνιο; Ξίδι. Ζοριστήκατε με την επανεκλογή ΣΥΡΙΖΑ και τη νέα σύμπραξη με Καμμένο; Ξιδάκι».

Ο: Ομοφυλοφιλία. Η οποία επρόκειτο να γιγαντωθεί με την ψήφιση του τρίτου Μνημονίου. Αυτή ήταν η προφητεία του γέροντα Μιχελογιαννάκη και επιβεβαιώθηκε πλήρως. Μαζί με το τρίτο Μνημόνιο, θεσπίστηκε και η επέκταση του συμφώνου στα ομόφυλα ζευγάρια. Ουδέν κακόν αμιγές καλού λοιπόν.

Π: Πλαν Β, Ζ, Χ. Τελείωσε η ελληνική και η λατινική αλφαβήτα κι εμείς ακόμη εκπονούσαμε σχέδια. Από το Νομισματοκοπείο μέχρι τη χρήση ΙΟUs, τις συμφωνίες με Ρωσία και Κίνα, την αντιγραφή των ΑΦΜ και τη δημιουργία ενός παράλληλου τραπεζικού συστήματος, μέχρι τα ταξίδια στη Λατινική Αμερική για την προμήθεια φαρμάκων και μοσχαρίσιου κρέατος, στέρεψε η φαντασία και των πιο ταλαντούχων σεναριογράφων. Κι αν ήταν Σκορτσέζε θα το απολαμβάναμε — αλλά, επειδή ήταν οι ζωές μας, περάσαμε πέρσι το δυσκολότερο καλοκαίρι από την έναρξη της Κρίσης και, τώρα που ακούμε καινούρια πλανς, κάπως σαν μακρινή ανάμνηση είναι όλα αυτά, μόνο που άλλη μια λέξη επανέρχεται εσχάτως στο προσκήνιο κι αρχίζει από…

Ρ: Ρήξη. Πέρσι ήταν ψωμοτύρι, αλλά ηχούσε κάπως σαν ανέξοδη απειλή, αφού όλοι γνωρίζαμε ότι, μετά από μια προθανάτια εμπειρία, θα έκανε η κυβέρνηση την περίφημη κωλοτούμπα (βλ. λήμμα). Φέτος όμως η ιστορία επαναλαμβάνεται και ξαναδιαβάζουμε στο πολιτικό ρεπορτάζ νέες σκέψεις περί εκλογών και ρήξης με τους δανειστές. Το πιο ανατριχιαστικό déjà vou από το ξεκίνημα της Κρίσης.

Σ: Σπρεντ. Από τους πρώτους οικονομικούς όρους που μπήκαν στη ζωή μας το 2010 και μας μετέτρεψαν όλους σε μίνι τραπεζίτες. Έμπαινες σε ένα ταξί και ήξερε να σου αναλύσει την απόκλιση από το γερμανικό επιτόκιο δανεισμού. Ακολούθησαν το haircut, το PSI, o ELA και τα capital controls, μια εκλαϊκευτική οικονομική αργκό, που μας έκανε όλους κοινωνούς της Κρίσης. Τουλάχιστον, αφού το ζούμε, να ξέρουμε και να το προφέρουμε.

Τ: Τρολ. Όταν το 2012 είχα πρωτοδιαβάσει για τους έμμισθους από το Κρεμλίνο χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που είχαν στήσει μια εντυπωσιακή βιομηχανία φιλοπουτινικής προπαγάνδας, μου είχε φανεί σαν επιστημονική φαντασία. Σήμερα όλοι ξέρουμε πόσο διαδεδομένες είναι οι στρατιές φιλοκυβερνητικών λογαριασμών με τα περίεργα ψευδώνυμα, κυρίως στο Twitter.

Υ: Υπερηφάνεια, εθνική κυρίως. Πέντε και κάτι χρόνια πάθαμε όβερντοουζ από δαύτην, η οποία μάλιστα ήταν αντιστρόφως αντίθετη με τις εθνικές μας ήττες. Όσο πλησιάζαμε στο Grexit, την αποπομπή από την Ευρώπη, τη Σένγκεν κλπ., όσο περισσότερο απομακρυνόμασταν από την ευρωπαϊκή οικογένεια, τόσο φουσκώναμε από εσωστρέφεια και ομφαλοσκόπηση, θεωρίες συνωμοσίας και σύνδρομα κατατρεγμού.

Φ: Φιλελέδες. Γενικός χαρακτηρισμός, που ταυτίζει τον νεοφιλελευθερισμό με την ευαισθησία για τις πολιτικές ελευθερίες και που υπονοεί, τελικά, τον ταξικό αντίπαλο. Φιλελέδες είναι συνήθως οι ανανήψαντες αριστεροί, όψιμοι θαυμαστές της Μάργκαρετ Θάτσερ, ψηφοφόροι του Στέφανου Μάνου, που είναι όμως και υπέρ των γκέι γάμων κλπ. Α, και φυσικά είναι αυτοί οι απαράδεκτοι που κατέβασαν την παράσταση του Εθνικού. Ενίοτε αποκαλούνται και εκπρόσωποι του Ακραίου Κέντρου, όρος που επινοήθηκε από τον Ταρίκ Αλί στο ομώνυμο βιβλίο του.

Χ: Χούντα. Δεν τέλειωσε το ’73. (Βλ. Εδώ και το σχετικό hashtag #this_is_a_coup). Η Χούντα είναι του Σόιμπλε, του Σαμαρά, του Ντάισελμπλουμ και άλλων που ο Πάνος Καμμένος επίτηδες επιμένει να προφέρει λάθος. Ποτέ όμως του Τσίπρα ή της ΕΡΤ, π.χ., που προβάλλουν φιλμάκια βορειοκορεατικής αισθητικής και στοχοποιούν δημοσιογράφους, ακόμη και όταν βήχουν.

Ψ: Ψόφος. Είναι ευχή που εκφέρεται με κομψότητα στα σόσιαλ μίντια. Σημαίνει στην ουσία «θάνατο» και μπορεί κανείς να συμπληρώσει κατά το δοκούν το αντικείμενο του πόθου του (Παπανδρέου, Παπαδήμο, Σαμαρά, Τσίπρα). Αντικατέστησε στην πάροδο της Κρίσης το παρωχημένο πλέον «Κρεμάλες» ή τη γνωστή έκφραση, «Θα φύγει νύχτα με ελικόπτερο».

Ω: Ω! τι ωραίο πλιάτσικο. Αυθόρμητο επιφώνημα, που βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Τζόναθαν Κόου και θα μπορούσε να αποτελεί και σχόλιο για την άλωση του κράτους από τις αλλεπάλληλες κυβερνήσεις των τελευταίων ετών, ένα άθλημα πάντως στο οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ σημειώνει πρωταθλητισμό. Από την απομάκρυνση του Λούκου μέχρι τις φωτογραφικές διατάξεις για τη στελέχωση της Επιτροπής Ανταγωνισμού, οι Καλαματιανοί του Αντώνη Σαμαρά στο μουσείο της Ακρόπολης είναι πλέον φιστικοβούτυρο.