Χαμένες

Θα ξεκινήσω με δύο παραδοχές, πριν πω οτιδήποτε άλλο. Η πρώτη είναι ότι δεν είχα ξανακούσει το όνομα της Νατάσας Παυλίτσεβιτς, μου ήταν παντελώς άγνωστη αν και έμαθα εκ των υστέρων ότι έχει γράψει αρκετά βραβευμένα διηγήματα όπως και άρθρα περί λογοτεχνίας. Η δεύτερη είναι ότι είχα αμφιβολίες για το πόσο καλό θα ήταν το βιβλίο της και μάλιστα ένα βιβλίο που κινούνταν στο χώρο του φανταστικού, όπου έχουν γραφτεί αριστουργήματα αλλά και επικών διαστάσεων πατάτες.

Ευτυχώς, το «Κάπου αλλού» δεν ανήκει στη δεύτερη κατηγορία.

Επίσης το θέμα του βιβλίου ίσως ξενίσει κάποιους — και εξηγούμαι. Ένα νεαρό ζευγάρι λεσβιών, η μία εκ των οποίων σε αναπηρικό αμαξίδιο λόγω ατυχήματος, μετακομίζουν στην επαρχία όπου αρχίζουν να συμβαίνουν διάφορα. Θέλει πολύ τσαγανό για να επιλέξει μια πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέας τέτοιες ηρωίδες, γιατί το βιβλίο κυκλοφόρησε στην Ελλάδα και όχι στη Δανία, για παράδειγμα. Εδώ, στη μικρή γωνιά της Μεσογείου που αποκαλούμε «την ωραιότερη χώρα του κόσμου», είμαστε ακόμα πολύ πίσω σε ό,τι αφορά τα δικαιώματα της LGBTQ+ κοινότητας, κακά τα ψέματα. Μια βόλτα στη σελίδα γνωστής σοκολάτας και στα σχόλια κάτω από τη νέα της διαφήμιση είναι αρκετή για να πείσει τον καθένα μας για τις απόψεις που κυκλοφορούν στα μέρη μας.

Έχοντας πει τα παραπάνω, το βιβλίο ήταν καλό. Με εξέπληξε, πράγμα αρκετά δύσκολο πλέον μιας και έχουν περάσει από τα χέρια και τα μάτια μου εκατοντάδες βιβλία. Αυτό από μόνο του λέει πολλά, το λες και κατόρθωμα.

Η ιδέα είναι πρωτότυπη· ένα σπίτι που κινείται και απομακρύνεται από τον υπόλοιπο κόσμο έχοντας παγιδευμένες μέσα του την Εύα και τη Δάφνη που απομακρύνονται και εκείνες μαζί του. Ένας μαβής ουρανός, ένας περιπλανώμενος άγνωστος που κουβαλάει μαζί του ένα σακίδιο γεμάτο γυάλινους βόλους, κουκουβάγιες που πέφτουν νεκρές από τα δέντρα, άγρια αρπακτικά πουλιά που θυμίζουν προϊστορικά τέρατα, άνθρωποι και πλάσματα που διαλύονται και γίνονται και πάλι ένα, το παρόν και το παρελθόν μπλεγμένα και οι ηρωίδες ανήμπορες να καταλάβουν τι συμβαίνει… ή μήπως όχι; Μου έφερε στο μυαλό το «Lost», τη φοβερή εκείνη σειρά του 2004 και το νησί στο οποίο βρέθηκαν οι πρωταγωνιστές που ως άλλο Αεικίνητο περιδιάβαινε τους ωκεανούς και όπου συνέβαιναν τόσα περίεργα και θαυμαστά πράγματα.

Και πέρα όμως από τον τρόμο, η Νατάσα Παυλίτσεβιτς κατάφερε σ’ ένα τέτοιο βιβλίο που κινείται στον χώρο του φανταστικού –γιατί τέτοιο βιβλίο είναι πάνω απ’ όλα– να μιλήσει για τις κοινωνικές νόρμες, για την αναπηρία, για όσα η κοινωνία θεωρεί «σωστά και λάθος», για την τρέλα που υπάρχει στο ανθρώπινο μυαλό, για το τι μπορούμε να κάνουμε για την αγάπη. Αλήθεια, πού τελειώνει η υποχρέωση σε κάποιον που σε βοήθησε στην πιο δύσκολη στιγμή σου; Είσαι για πάντα «αιχμάλωτός» του κατά κάποιον τρόπο; Είναι άραγε κακό να πάψεις να νιώθεις υποχρέωση; Και εκείνος στον οποίο είσαι υποχρεωμένος, πότε μπορεί να σε αφήσει να φύγεις; Ή δεν μπορεί (δεν θέλει) να το κάνει; Πόσο εύκολο είναι να ζεις μ’ αναπηρία; Πόσες προκαταλήψεις πρέπει να ξεπεράσεις; (Ανοίγει μια μικρή παρένθεση εδώ. Η μητέρα μου μέχρι τον θάνατό της το 2015 ήταν καθηλωμένη σε αναπηρικό αμαξίδιο λόγω σκλήρυνσης κατά πλάκας. Τη θυμάμαι έτσι από μικρό κοριτσάκι και για μένα δεν είχε τίποτα διαφορετικό από τις άλλες μαμάδες· δεν στερήθηκα αγάπη ή ακόμα και παιχνίδια μαζί της. Όμως έβλεπα στο βλέμμα των άλλων, όταν βγαίναμε έξω για να πάμε για έναν καφέ ή για ψώνια, τον οίκτο, άκουγα τα μουρμουρίσματα πίσω από την πλάτη της και θυμάμαι τις πάντοτε απρόσιτες ράμπες, μιας και 99 στις 100 φορές ήταν παράνομα παρκαρισμένο κάποια αμάξι. Θυμάμαι επίσης να της μιλούν άγνωστοι δυνατά, γιατί αφού ήταν ανάπηρη ήταν και κουφή. Να τη ρωτούν αν καταλαβαίνει —ποιαν, τη μαμά μου, τον εξυπνότερο άνθρωπο που γνώρισα ποτέ—, γιατί, είπαμε, η κινητική αναπηρία σημαίνει και αναπηρία στη νόηση… Όλα τα παραπάνω καταφέρνει με λίγα παραδείγματα, με λίγες λέξεις να περιγράψει η Νατάσα Παυλίτσεβιτς, και μπράβο της. Κλείνει η παρένθεση). Και ποιες άλλες προκαταλήψεις πρέπει να ξεπεράσεις στην Ελλάδα τού σήμερα, όσον αφορά τον διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό; Ακόμα και εν έτει 2020, πρέπει να κρύβεις τις επιλογές σου από την οικογένειά σου, από τον περίγυρό σου, να φοβάσαι μην πέσεις θύμα bullying επειδή αγάπησες…

Απλή γραφή, πρωτοπρόσωπη κυρίως αφήγηση, όμορφες εικόνες, σωστές αναλογίες τρόμου και φανταστικού. Και στις τελευταίες σελίδες ένα plot twist που σε αφήνει με το στόμα ανοικτό. Αν υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης; Φυσικά — κανείς δεν είναι τέλειος. Όμως για πρώτο μυθιστόρημα η Νατάσα Παυλίτσεβιτς τα πήγε πολύ καλά.

Ανυπομονώ για τη συνέχεια…