Η ανατομία μιας εκλογής

Το δημοψήφισμα

Αρκετά πράγματα έχουν γραφτεί για την εκλογή Μητσοτάκη στην αρχηγία της ΝΔ. Ως αναμφισβήτητο όμως σημείο καμπής της εκλογής του ήταν το δημοψήφισμα του καλοκαιριού. Εκεί δημιουργήθηκε μία παράταξη χωρίς κομματικά χαρακτηριστικά αλλά με σαφέστατα κοινωνικά, ιδεολογικά και αξιακά πρόσημα. Ο κοινός παρονομαστής αυτής της παράταξης στάθηκε ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της χώρας και, αν αυτό εξέλαβε σε κάποιες φορές ειρωνική διάσταση (οι «Μενουμευρωπαίοι» κ.ο.κ.), η κυβέρνηση, κάνοντας εκείνη την περίοδο ιδιότυπα ανοίγματα στη Ρωσία ή υπογράφοντας μνημόνια κατανόησης με τη Βενεζουέλα, έκανε την παράταξη του ΝΑΙ να μοιάζει πιο πειστική στις αιτιάσεις της. Αυτή η παράταξη είχε ένα μεγάλο διάνυσμα: από το Κέντρο, τη Σοσιαλδημοκρατία και Φιλελεύθερες κινήσεις που δεν έχουν καταφέρει τα τελευταία χρόνια παρά τις προσπάθειές τους να βρουν μία κοινή πολιτική έκφραση, μέχρι τη βαθιά Δεξιά που βρίσκεται στην οριογραμμή τής ΝΔ. Η βάση τού ΝΑΙ δεν έπαυε να είναι ο παραδοσιακός αν και όχι πάντα εκλογικός πυρήνας της ΝΔ, δηλαδή μεσαία και αστικά κοινωνικά στρώματα που επλήγησαν τα τελευταία χρόνια όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο κοινωνικού στιγματισμού. Παραδοσιακές αξίες γύρω από τις οποίες είχαν θεμελιώσει την ύπαρξή τους, από την ιδιοκτησία μέχρι την αριστεία, χτυπήθηκαν βάναυσα. Πλάι στο ΝΑΙ του δημοψηφίσματος και στον απομονωτισμό που προωθούσε η κυβέρνηση, αναδείχτηκαν και άλλα αιτήματα, όπως η αξιοκρατία, η προώθηση της επιχειρηματικότητας, η αριστεία, η επένδυση στην παιδεία, ζητήματα που φαίνονταν να έχουν υποβαθμιστεί από την επέλαση της λογικής και των πρακτικών Μπαλτά και την ανάδειξη μιας κρατικίστικης και εχθρικής προς το άτομο ατζέντας. Σε αυτή την παράταξη διάλεξε να απευθυνθεί ο Μητσοτάκης για να κερδίσει τις εσωκομματικές εκλογές της ΝΔ —και πολύ ορθά έπραξε—, κινητοποιώντας κόσμο και από τα τρία τμήματα που συνέθεσαν αυτό το ΝΑΙ, καταφέρνοντας την άρση των εμφανών αντιθέσεών τους σε μία σειρά κοινωνικοοικονομικών ζητημάτων και προτάσσοντας μία μεταρρυθμιστική ατζέντα που υπερκέρασε τις συνήθεις γκρίνιες.

Οι μεταρρυθμίσεις

Αυτό ακριβώς θα είναι και το επίδικο των επόμενων κινήσεων — η πλατφόρμα της ανατροπής τής πιο επικίνδυνης και αλλοπρόσαλλης κυβέρνησης της Μεταπολίτευσης μπορεί να φτάνει για την αναρρίχησή του στην εξουσία, θα χρειαστεί όμως και τη στήριξη και των τριών κομματιών τού ΝΑΙ για να ευδοκιμήσει: το συνήθως παραπονιάρικο πολιτικά Κέντρο θα πρέπει να αποδεχτεί ότι ναι μεν είναι μέρος του νέου συσχετισμού αλλά μειοψηφικό, η Δεξιά να ανεχτεί την προωθημένη, ειδικά στα κοινωνικά ζητήματα, παλέτα του Μητσοτάκη, και η παραδοσιακή βάση της ΝΔ ότι η ιεραρχία έχει πλέον διαφοροποιηθεί και ότι δεν είναι μόνη της. Δύσκολος συνδυασμός… Δύσκολος, κυρίως γιατί θα χρειαστούν δοσολογίες, Νόμος και Τάξη στα Δεξιά, πίστη ξανά στη μεσαία τάξη και στις κατακτήσεις της, ακόμα και στον μικροαστισμό της, προσπάθεια η Ελλάδα να ξαναμπεί στο τρένο του σύγχρονου κόσμου — κάτι που θα ικανοποιούσε σαφέστατα το Κέντρο. Χτίσιμο της θεσμικής διαδικασίας, κατάργηση των ανθρωποδικτύων, επαναφορά της εμπιστοσύνης σε ένα δυσλειτουργικό και αντιπαραγωγικό κράτος, εμπιστοσύνη στον τεχνίτη, στον επιχειρηματία, στον συγγραφέα, στον ελεύθερο επαγγελματία, είναι μερικές μόνο σκόρπιες ιδέες που, όσο εύκολα γράφονται, τόσο δύσκολα εφαρμόζονται — ειδικά στο ασφυκτικό πλαίσιο του Μνημονίου.

Η μεταμνημονιακή περίοδος

Αυτό το μνημονιακό πλαίσιο είναι ίσως το κλειδί. Η πολιτική τάξη τα τελευταία 5 χρόνια δεν μπόρεσε να αντιτάξει έναν άλλο (αξιόπιστο βέβαια) οδικό χάρτη για τη χώρα. Έχω την αίσθηση ότι ο Τσίπρας δεν εξελέγη αποκλειστικά και μόνο επειδή θα έσκιζε το Μνημόνιο, αλλά επειδή έπεισε ότι είχε και ένα σχέδιο που, «αν έστω και το 10% από αυτό εφαρμοστεί, καλά θα είναι». Νομίζω πως, όταν έρθει η ώρα της πρωθυπουργίας Μητσοτάκη, θα έχει ένα πραγματικό σχέδιο στα χέρια του και την κατάλληλη ομάδα για να το υλοποιήσει —όχι τον Βαρουφάκη και τους σκοτεινούς κύκλους του—, ένα σχέδιο που θα τύχει και της αποδοχής και της σοβαρής εξέτασης από τους εταίρους μας. Γιατί ακριβώς αυτό το μεταμνημονιακό σχέδιο δεν θα έχει να κάνει απλώς με την οικονομία ή με τη ρευστότητα της χώρας, αλλά κυρίως με το ότι η Ελλάδα πράγματι διαθέτει τις παραγωγικές και διανοητικές εκείνες δυνάμεις που θα εκπονήσουν και θα εφαρμόσουν αυτό το σχέδιο μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο στο οποίο ανήκουμε. Η εκλογή Μητσοτάκη στην ηγεσία της ΝΔ είναι η απαρχή μιας δύσκολης πορείας· οι αντιστάσεις, οι Κατρούγκαλοι, τα βιλαέτια, οι Λάκηδες, έχουν ριζώσει γερά και, όσο και αν φθείρονται, βαστάνε ακόμη με δύναμη τις θέσεις τους. Χρειάζεται άλλη μια εκλογή που θα τους κατατάξει οριστικά στο παρελθόν.