Η αρχαία Κίνα και το Νόμπελ Ιατρικής

Το Νόμπελ Ιατρικής και Φυσιολογίας πήρε φέτος, κατά το ήμισυ, μία Κινέζα ερευνήτρια, η Youyou Tu. Πολλοί στους κύκλους της κινέζικης ιατρικής ανά τον κόσμο πανηγύρισαν. Άλλοι έμειναν σκεπτικοί. Ο λόγος; Είναι η πρώτη φορά που αποκτά δημοσιότητα η κινέζικη ιατρική, και μάλιστα μέσω αυτού του θεσμού. Η Youyou Tu μελέτησε αρχαία κινέζικα κείμενα που αναφέρουν την Αρτεμισία (Artemisia annua) ως θεραπευτικό βότανο και έτσι απομόνωσε βιοχημικά στο εργαστήριο της Κινέζικης Ακαδημίας της Αρχαίας Κινέζικης Ιατρικής την αρτεμισίνη, βασικό συστατικό του φυτού που καταπολεμά την ελονοσία.

Δεν μπορώ να συμμεριστώ τη χαρά όσων πιστεύουν πως το βραβείο φέτος ανοίγει ορίζοντες στο να γίνει περισσότερο και ευρύτερα αποδεκτή η κινέζικη ιατρική στον δυτικό κόσμο. Δεν μπορώ επίσης να υποστηρίξω πως η εργαστηριακή απομόνωση ουσιών που περιέχουν τα βότανα που χρησιμοποιούνται σε κινέζικες θεραπευτικές συνταγές είναι ο τρόπος για να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα της κινέζικης σοφίας. Και εξηγώ:

Η κινέζικη ιατρική έχει εχθρούς —φανατικούς— και φίλους — αμετανόητα πιστούς. Βασίζεται ως προσέγγιση σε μια άλλη οπτική του οργανισμού και της υγείας, σε αυτή του συνόλου, του πεδίου και της αέναα μεταβαλλόμενης ισορροπίας. Ο θεραπευτής που ακολουθεί την κινέζικη παράδοση δεν συνταγογραφεί μια συνταγή γιατί θέλει να δώσει στον ασθενή του την τάδε θεραπευτική ουσία. Συνταγογραφεί μια συνταγή βοτάνων βασιζόμενος στην ολιστική αντιμετώπιση του ασθενούς και στη συνέργεια των βοτάνων μεταξύ τους. Επομένως, δεν χρειάζεται μελέτες σχετικά με τις επιμέρους ουσίες που περιέχει το κάθε βότανο και τις δράσεις τους (έξαλλου, αιώνες τώρα δεν χρειάστηκε αυτά τα δεδομένα). Αντίστοιχες μελέτες είναι χρήσιμες στη φαρμακοποιία, που στοχεύει στην παρασκευή νέων σκευασμάτων με βάση δραστικές ουσίες που βρίσκει στη φύση. Οι έρευνες αυτές αφορούν την περιγραφή, τη δοσολογία, την καταλληλότητα και τις αντενδείξεις ενός φαρμάκου, καθώς και τη φαρμακοκινητική του συμπεριφορά. Πρόκειται για μια τελείως διαφορετική οπτική της θεραπείας, μιλώντας σε επίπεδο φιλοσοφίας της επιστήμης και της ιατρικής.

Επομένως, το να συνδέουμε το ερευνητικό έργο της Youyou Tu με την κινέζικη ιατρική είναι μάλλον άστοχο. Η ερευνήτρια εργάστηκε καθαρά με βάση τη βιοτεχνολογία και τα βιοχημικά πρωτόκολλα απομόνωσης ουσιών και γι’ αυτό αξίως βραβεύτηκε. Το αν το βότανο που χρησιμοποίησε στα πειράματά της συναντάται σε κινέζικες συνταγές, δεν σημαίνει πως οι κύκλοι της κινέζικης ιατρικής τιμούνται ή δικαιώνονται με κάποιον τρόπο.

Η ολιστική θεραπευτική πάσχει σύμφωνα με τον δυτικό τρόπο σκέψης γιατί δεν έχει όλες αυτές τις μελέτες και τα βιοχημικά δεδομένα που θα καταδείξουν την αποτελεσματικότητα των βοτάνων και των λοιπών στοιχείων που χρησιμοποιεί. Και εκεί ακριβώς έγκειται η μεγάλη διάφορα των δύο προσεγγίσεων: η σύγχρονη Δύση βασίζεται στην κατάτμηση —εξαντλητική μελέτη των επιμέρους σε σημείο που χάνεται η αφετηρία—, η αρχαία Ανατολή και η παραδοσιακή Δύση βασίζονται στο όλον — αυτό που συχνά ξεχνάμε.

Αν η κινέζικη ιατρική αποφασίσει να ακολουθήσει τις προσταγές της Δύσης, θα πάψει να είναι αυτό που είναι, θα αποβάλει την πεμπτουσία της σοφίας της και θα απομακρυνθεί από τον πυρήνα της φιλοσοφίας της, που είναι το σύνολο και όχι το επιμέρους: το βότανο και όχι η δραστική του ουσία, ο οργανισμός και όχι ένα όργανο ή ένα μέρος του οργάνου· το περιβάλλον και όχι καθένας μόνος του και απομονωμένος.

Για να πείσει η κινέζικη θεραπευτική, χρειάζεται ικανούς και πιστούς θεραπευτές και όχι προσομοίωση των πρακτικών της δυτικής ιατρικής. Χρειάζεται να πείσει για την αναγκαιότητα της ολιστικής προσέγγισης και να συνεργαστεί με όσους εκπροσώπους της σύγχρονης ιατρικής το επιθυμούν. Μιλάει μια τελείως διαφορετική γλώσσα και θα ήταν αυτοκαταστροφικό αν προσπαθούσε να την κωδικοποιήσει με τον λόγο που επιβάλλει η σύγχρονη επιστημονική σκέψη. Σύνθεση απαιτείται —εξάλλου αυτό πρεσβεύει και η κινέζικη ιατρική— και από κοινού συνεργασία μέσα από τη χαώδη ετερότητα των δύο θεραπευτικών προσεγγίσεων.