Η δημιουργική δύναμη του μύθου

Η άγνοια ήταν πάντα μισητή για σένα, άνθρωπε. Όταν σήκωνες το κεφάλι κι έβλεπες τον ήλιο, τη σελήνη και τα άστρα, τα σύννεφα και τους κεραυνούς, όταν ένιωθες τη δύναμη του ανέμου ή όταν κινδύνευες να χάσεις τη ζωή σου παλεύοντας με τα κύματα, δεν άντεχες να μην ξέρεις τι ήταν όλα αυτά, από πού έρχονταν και πώς λειτουργούσαν. Και προσπάθησες να συνθέσεις ευλογοφανείς ερμηνείες, στο πλαίσιο του στενού γνωστικού ορίζοντά σου. Πώς μπορεί να προέκυψαν όλα αυτά; Από πού πηγάζει η τόσο μεγάλη δύναμη της φύσης; Σίγουρα κάποιος πολύ ισχυρός θα πρέπει να τα δημιούργησε και να τα ελέγχει. Κάποιος ανθρωπόμορφος θεός, λοιπόν, ή κάποιο αρχαίο ζώο ή φυτό, αφού από αυτά πηγάζει η ζωή, από αυτά εξαρτάσαι για την επιβίωσή σου.

Έτσι, επιδόθηκες σε αφηγήσεις σχετικά με τη δημιουργία του κόσμου, προσπαθώντας να κατασκευάσεις ένα υπόβαθρο πάνω στο οποίο θα μπορούσες να χτίσεις τον πολιτισμό της κοινότητάς σου, γιατί μια κοινότητα χρειάζεται μιας κάποιας υφής συνεκτικό ιστό, κάτι που να εξασφαλίζει την ταυτότητα της ομάδας και να ενώνει τα μέλη της απέναντι στους «άλλους». Γιατί η δημιουργία αφορά πρωτίστως εμάς, το πώς προκύψαμε εμείς: από το κοσμικό αυγό· από τη μεγάλη μητέρα· από το χάος· από τη λάσπη· από το νερό· από τα έγκατα της γης· από ένα δέντρο· από έναν παντοδύναμο δημιουργό· από ένα όνειρο.

Πλάθοντας ένα μύθο, όμως, δημιουργείς μια πραγματικότητα. Διαμορφώνεις ένα κέντρο γύρω από το οποίο περιστρέφεται πλέον ο κόσμος σου, και ο κόσμος της κοινότητάς σου. Ο μύθος σε καθορίζει. Που σημαίνει ότι και η πράξη της αφήγησης σε καθορίζει. Ο αφηγητής (από + ηγούμαι) σε κατευθύνει, σε παίρνει από το χέρι και προπορευόμενος σε οδηγεί μέσα από τα δύσβατα μονοπάτια της ύπαρξης. Και κάθε του λέξη δίνει μορφή στο τοπίο, που πριν δεν ήταν παρά μια δυσνόητη θολούρα. Και ο φόβος υποχωρεί με κάθε βήμα. Και μια νέα πραγματικότητα γεννιέται.

Γιατί «αφηγούμαι» σημαίνει «δημιουργώ».

ΥΓ: Στην εκπομπή Vox Antiqua, στις 10 το πρωί του Σαββάτου 17 Οκτωβρίου, θα αναφερθούμε σε μύθους της δημιουργίας από την Ευρώπη, με έμφαση στη Σκανδιναβία, και θα ακούσουμε παλιά κέλτικα και σλαβικά τραγούδια, μελωδικές αποδόσεις κειμένων του ισλανδικού έπους Edda, καθώς και μουσική των Wagner, Sibelius και Rautavaara εμπνευσμένη από τη μυθολογία των βόρειων λαών.