Η έξοδος

Είμαι νέος και μάλιστα αρκετά, είμαι 39 και μερικών μηνών όλο κι όλο, και πολλές φορές αισθάνομαι ότι μόλις τώρα ξεκινάω. Σε απόλυτους αριθμούς είμαι όντως νέος, δίχως όμως να παραβλέπω το γεγονός ότι έχω ζήσει και κάποιες δεκαετίες σε αυτό τον πλανήτη. Από την άλλη, βέβαια, αν εγώ είμαι νέος, τι να πει και ο εικοσάρης φοιτητής στο τμήμα μου; Τι να πουν όλοι αυτοί οι νέοι άνθρωποι που ξεκινούν με όνειρα να μπουν σε μια διαδικασία γνώσης, να κάνουν υπερβάσεις στη ζωή τους, να γίνουν κάτι ξεχωριστό;

Η Τουρκία είναι μια ξεκάθαρα νεανική χώρα: είναι χαρακτηριστικό ότι οι γεννήσεις υπερβαίνουν τους θανάτους και ότι αντιστοιχούν 2,14 γεννήσεις ανά γυναίκα, ενώ το ποσοστό του πληθυσμού άνω των 65 ετών είναι 6,5%. Για να έχουμε μία τάξη μεγέθους, στην Ελλάδα οι θάνατοι υπερβαίνουν τις γεννήσεις, αντιστοιχούν 1,3 γεννήσεις ανά γυναίκα, ενώ το ποσοστό του πληθυσμού άνω των 65 είναι 19,9%.

Χαράς ευαγγέλια, θα έλεγε κανείς. Και όμως. Στη καθημερινότητά μου βλέπω πολλά παιδιά, ακόμη και κάτω των 12 ετών, να εργάζονται σε επιχειρήσεις τα πρωινά, τις ώρες δηλαδή που θα έπρεπε να είναι στο σχολείο. Βέβαια, το επίσημο ποσοστό αναλφαβητισμού είναι χαμηλό σύμφωνα με τις κρατικές υπηρεσίες, αλλά μάλλον αυτό είναι πλασματικό: στην Τουρκία πολλά παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο μόνο μέχρι τα δέκα τους (αυτό σημαίνει ότι δεν μετριούνται ανάμεσα στους αναλφάβητους), αλλά τι μπορεί να μάθει ένα παιδί μέχρι την ηλικία των 10 ετών; Μάλλον τα απολύτως απαραίτητα, κι αυτά όχι και τόσο καλά. Καλό είναι να έχουμε και κάτι άλλο κατά νου: τα παιδιά που λέω ότι εργάζονται τα βλέπω εδώ, στην Πόλη. Δεν τολμώ να διανοηθώ τι συμβαίνει στο Τζίζρε ή σε άλλες πόλεις της Ανατολίας.

Ας επικεντρωθούμε όμως στα χαρμόσυνα. Το να είσαι περιστοιχισμένος καθημερινά από νέους ανθρώπους είναι καταρχάς θετικό για τον εαυτό σου. Επειδή ζω μέσα στο πανεπιστήμιο όλη μου τη μέρα, σας διαβεβαιώ ότι έχω συναντήσει νέους ανθρώπους με ιδέες, όνειρα και προπαντός θέληση. Προσπαθούν να κάνουν το ακατόρθωτο, ζώντας πολλές φορές μέσα σε μια ουτοπικά ιδεαλιστική κατάσταση. Κι εδώ όμως υπάρχει η σκοτεινή πλευρά. Τα περισσότερα παιδιά έρχονται σ’ εμάς, που έχουμε ένα πρόγραμμα σπουδών στα αγγλικά, γιατί η βασική τους επιδίωξη είναι να φύγουν από τη χώρα, να την εγκαταλείψουν από επιλογή. Πολλοί νέοι άνθρωποι ασφυκτιούν βάναυσα και αισθάνονται εγκλωβισμένοι. Χαίρονται, από τη μία, για τη γνώση που λαμβάνουν, αλλά δεν μπορούν να ξεφύγουν από την εργαλειακή σχέση που τελικά έχουν με το πανεπιστήμιο. Ότι δηλαδή οι σπουδές τους εδώ θα αποτελέσουν διαβατήριο εξειδίκευσης και διαφυγής.

Σε καμία περίπτωση δεν λέω ότι αυτό είναι οπωσδήποτε κακό, τουλάχιστον όσον αφορά το κομμάτι της μετανάστευσης. Προσωπικά, έχω κερδίσει πάρα πολλά ζώντας στο εξωτερικό και τώρα αλλά και κατά τη διάρκεια των σπουδών μου. Είναι όμως άλλο να το κάνεις επειδή το επιλέγεις εσύ, και άλλο επειδή σε σπρώχνουν προς την έξοδο οι συνθήκες. Αυτό μπορεί να σε οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου απελπισία, διότι πολύ απλά δεν τα καταφέρνουν όλοι να φύγουν από δω.

Οι νέοι, λοιπόν, πιστεύουν· και προσπαθούν για κάτι καλύτερο. Είναι δημιουργικοί —όπως ίσως φαίνεται και στη φωτογραφία που τράβηξα βλέποντάς τους να ετοιμάζουν τα συνθήματά τους για την Πρωτομαγιά— και προσπαθούν πολύ. Εμείς που είμαστε εδώ προσπαθούμε με τη σειρά μας να τους βοηθήσουμε, ο καθένας από την πλευρά του, έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού μας τις πολυτέλειες που απολαμβάνουμε. Βλέπετε, οι ξένοι που εργαζόμαστε εδώ προερχόμαστε, στη συντριπτική μας πλειοψηφία, από κράτη όπου η μετανάστευση είναι απολύτως εφικτή και δεν είναι παρά θέμα απόφασης του ενδιαφερόμενου.

Πολλές φορές σκέφτομαι εκείνους που θέλουν σώνει και καλά να μας κλείσουν μέσα, που θέλουν να μας κάνουν ένα κράτος-παρία, που αποθεώνουν την υποτιθέμενη «ανεξαρτησία» από διεθνείς οργανισμούς και ό,τι αυτό συμπεριλαμβάνει. Μια παρωχημένη συνθηματολογία απομόνωσης την οποία πρέπει επιτέλους να πάψουμε να χρησιμοποιούμε στον δημόσιο λόγο. Έτσι είναι βέβαια όταν όλα τα θεωρείς δεδομένα, όταν δεν έχεις έρθει σε επαφή με ανθρώπους που επιζητούν την απόδραση από μία ζωή που τους καταπιέζει.

Ας είναι. Καλό Πάσχα στους ένθεους και καλό μήνα να έχουμε.