Η Καρδιά της Ευρώπης [2]

[ Α΄ Μέρος ]

Στις 5 Οκτωβρίου 1937, ο Μαξ Ράινχαρντ εγκατέλειψε οριστικά το Σάλτσμπουργκ και διέφυγε στην Αμερική. Στις 12 Μαρτίου 1938, η Γερμανία κατέλαβε στρατιωτικά την Αυστρία. Το Schloss Leopoldskron επιτάχθηκε αμέσως και δόθηκε σε στρατιωτική οργάνωση των Ναζί. Τοπικές φράξιες του κόμματος διαγκωνίστηκαν για την επικαρπία του. Κάποιοι ήθελαν να το μετατρέψουν σε κέντρο άθλησης, άλλοι σε κέντρο εκπαίδευσης του κόμματος, κάποιοι άλλοι σε οίκο ανοχής. Ο κίνδυνος για την αρχιτεκτονική, αισθητική και υλική ακεραιότητα του παλατιού ήταν μεγάλος. Εκείνη την περίοδο εμφανίζεται στην ιστορία του Leopoldskron η πριγκίπισσα Στέφανι Φον Χοχενλόχε.

Η Χοχενλόχε ήταν μία μυθιστορηματική προσωπικότητα, οι ρίζες, οι δεσμοί και η κατασκοπευτική δραστηριότητα της οποίας κατά τις δεκαετίες του ’30 και του ’40 είναι αντικείμενο βιβλιογραφίας. Κόρη Εβραίων μικροαστών, η Στέφανι Ρίχτερ ανελίχθηκε γρήγορα στους κοσμικούς κύκλους της προπολεμικής Ευρώπης. Μένοντας έγκυος με το παιδί τού (παντρεμένου) αρχιδούκα Φραγκίσκου Σαλβαδόρ της Τοσκάνης —γαμπρού του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ της Αυστρίας—, η Στέφανι έπεισε τον πρίγκιπα Φραγκίσκο Φερδινάνδο του Οίκου των Χοχενλόχε ότι το παιδί ήταν δικό του. Στις 5 Δεκεμβρίου 1914 το ζεύγος παντρεύτηκε, και η Στέφανι απέκτησε τον τίτλο της πριγκίπισσας, τον οποίο κράτησε και χρησιμοποίησε στο έπακρο για την υπόλοιπη ζωή της, ακόμη και μετά το διαζύγιο τους το 1920.

Η Χοχενλόχε ανέπτυξε στενούς δεσμούς με τις πολιτικές και εκδοτικές ελίτ της Βρετανίας και της Γερμανίας. Ο Λόρδος Ρόδερμιρ, «βαρόνος» του βρετανικού Τύπου και εκδότης της Daily Mail, έφτασε να της πληρώνει ετήσιο μισθό χιλιάδων λιρών για να προωθήσει τις σχέσεις ανάμεσα στο καθεστώς των Ναζί και τη βρετανική κυβέρνηση. Η Χοχενλόχε γοήτευσε τον Γκέρινγκ, τον Χίμλερ αλλά κυρίως τον ίδιο τον Χίτλερ, ο οποίος την αποκαλούσε «η αγαπητή μου πριγκίπισσα». Σύμφωνα με στοιχεία της βρετανικής υπηρεσίας πληροφοριών ΜΙ6 που αποχαρακτηρίστηκαν πρόσφατα, η Χοχενλόχε ήταν ίσως η μόνη γυναίκα που είχε σημαντική επιρροή στον Χίτλερ. Το 1937 ξεκίνησε δεσμό με τον Φριτζ Βίντεμαν, προσωπικό βοηθό του Φύρερ.

Το καλοκαίρι του 1938, ο Χέρμαν Γκέρινγκ —με εντολή του Χίτλερ και μετά από διακαή πόθο της ίδιας— παρέδωσε το Schloss Leopoldskron στη Στέφανι ώστε να το μετατρέψει σε ένα «καλλιτεχνικό σαλόνι» και χώρο υποδοχής υψηλών προσκεκλημένων που επρόκειτο να επισκεφτούν τη θερινή κατοικία του Χίτλερ, το Μπέργκχοφ (Berghof). (Το Μπέργκχοφ βρισκόταν στο Ομπερσάλτσμπεργκ στις Βαυαρικές Άλπεις, κοντά στην πόλη Μπερχτεσγκάντεν στα σύνορα με την Αυστρία, 30 μόλις χιλιόμετρα από το Σάλτσμπουργκ. Στην κορυφή του ίδιου βουνού, το οποίο φαίνεται από το Leopoldskron, βρισκόταν —και βρίσκεται ακόμη— η Φωλιά του Αετού, το Eagle’s Nest, ένα καταφύγιο που χτίστηκε και δόθηκε στον Χίτλερ ως δώρο για τα 50ά του γενέθλια το 1937).

Η Στέφανι, που γνωριζόταν με τον ατζέντη του Μαξ Ράινχαρντ, κατάφερε να περισώσει ένα τμήμα των προσωπικών αντικειμένων, βιβλίων και αρχείων του, στέλνοντάς τα σε κούτες στη Βρετανία και την Αμερική. Για ενάμιση σχεδόν χρόνο η Χοχενλόχε έκανε και πάλι το Leopoldskron επίκεντρο πολιτικών, καλλιτεχνικών και γεωστρατηγικών εξελίξεων, παίζοντας ρόλο-κλειδί και στην προσέγγιση Βρετανίας-Γερμανίας που οδήγησε στη Συμφωνία του Μονάχου.

Ωστόσο, με την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Χοχενλόχε αποκαλύπτεται ως διπλή πράκτορας Γερμανών και Βρετανών και αναγκάζεται να εγκαταλείψει το Σάλτσμπουργκ, διαφεύγοντας αρχικά στη Βρετανία και εν συνεχεία στην Αμερική. Το Leopoldskron επιστρέφει στους Ναζί και ορίζεται ως η οικία του τοπικού Γκάουλαϊτερ. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, στις αίθουσες του παλατιού συγκεντρώνονται τα κορυφαία στελέχη του ναζιστικού καθεστώτος. Μερικά από τα σημαντικότερα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην καρδιά της Ευρώπης —το Νταχάου, το Μάουτχάουζεν— βρίσκονται σε ακτίνα 150-200 χιλιομέτρων από το παλάτι. Το Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ συνεχίζει ακάθεκτο (περίπου) την πορεία του, με πολλούς από τους κορυφαίους καλλιτέχνες και μουσικούς της εποχής να ακροβατούν ανάμεσα στην ατίμωση και τον θάνατο.

Συγκέντρωση κορυφαίων στελεχών του ναζιστικού καθεστώτος στη Μαρμάρινη Αίθουσα του Schloss Leopoldskron.

Όπως ο πόλεμος πλησιάζει προς το τέλος του, στο παλάτι βρίσκει καταφύγιο η οικογένεια της Χάνα Ράιτς, της κορυφαίας αεροπόρου της Γερμανίας. Η Ράιτς ήταν πιλότος της Λουφτβάφε, η μοναδική γυναίκα που τιμήθηκε με τον Σιδηρό Σταυρό 1ης Τάξεως, φανατική θαυμάστρια του Χίτλερ και μία από τους αστέρες της ναζιστικής προπαγάνδας. Οι γονείς και η αδερφή της Ράιτς, όντας πρόσφυγες από τη Σιλεσία, παραμένουν στο Leopoldskron προσπαθώντας να αποφύγουν την αναγκαστική επιστροφή στη σοβιετοκρατούμενη Πολωνία. Πέντε ημέρες πριν την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τη νύχτα της 3ης προς την 4η Μαΐου, βλέποντας τους Συμμάχους να πλησιάζουν στο Σάλτσμπουργκ, ο πατέρας της Ράιτς μαζεύει τη γυναίκα του, την αδερφή της Χάνα και τα τρία παιδιά της στο κελάρι (bierstube) του Leopoldskron, τους πυροβολεί και αυτοκτονεί.

Η έφοδος των Συμμάχων στο Σάλτσμπουργκ βρίσκει το Leopoldskron ερειπωμένο και ταυτόχρονα γεμάτο από την αποπνικτική υγρασία της Ιστορίας: τις νωπές μνήμες της φρίκης και τα φαντάσματα του παρελθόντος.

[ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ]

Βιβλιογραφία

Το μεγαλύτερο μέρος όσων διασώθηκαν από το αρχείο και την προσωπική βιβλιοθήκη του Μαξ Ράινχαρντ βρίσκεται στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης στο Binghamton. Μία από τις βασικές πηγές για τη ζωή και το έργο του Μαξ Ράινχαρντ είναι η βιογραφία του από τον γιο του Gottfried, The Genius: A Memoir of Max Reinhardt. — Τα δύο βασικότερα βιβλία για τη μυθιστορηματική ζωή της πριγκίπισσας Στέφανι Φον Χοχενλόχε και τη δράση της στο Leopoldskron είναι το Hitler’s Spy Princess της Martha Schad (2004, The History Press) και το Nazi Princess: Hitler, Lord Rothermere and Princess Stephanie von Hohenlohe του Jim Wilson (2011, The History Press). Ενδιαφέρον έχει και αυτό το άρθρο της Daily Telegraph. Σε ό,τι αφορά την άλλη μυθιστορηματική περίπτωση, αυτή της Χάνα Ράϊτς, η αυτοβιογραφία της The Sky My Kingdom κυκλοφόρησε στα αγγλικά το 1991 (Greenhill Books) και είναι πλέον διαθέσιμη σε έκδοση Kindle. — Για την πολιτική ιστορία του Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και για τον στενό δεσμό του Ράινχαρντ και του Leopoldskron με το φεστιβάλ, προτείνουμε το The Meaning of the Salzburg Festival: Austria as Theater and Ideology, 1890-1938 του Michael P. Steinberg (1990, Cornell University Press), το A History of the Salzburg Festival του Stephen Gallup (1988, Salem House) και την εξαιρετική επετειακή έκδοση για τα 90 χρόνια που εκδόθηκε το 2010 από το ίδιο το φεστιβάλ.

[ Εικονογράφηση: Οι Βαυαρικές Άλπεις όπως φαίνονται από το Schloss Leopoldskron ].