Η μολυσμένη πληγή

«Θες να πεις ότι όλον αυτό τον καιρό θα μπορούσαμε να είμαστε φίλες;» Λούκας Χέλερ & Χένρι Φάρελ, Τι απέγινε η Μπέιμπι Τζέιν; (1962).

Ένα από τα πιο καλογραμμένα domestic suspense του 2017, με συνεκτική πλοκή και κλιμακούμενη ένταση, κυκλοφορεί σε μία εβδομάδα στα ελληνικά.

Η τριάντα-κάτι Τζες φιλοξενείται από τη μεγαλύτερη αδελφή της Έμιλι. Η Έμιλι συζεί εδώ και μια δεκαετία με τον χήρο Τζέιμς, έχουν μεγαλώσει μαζί τη δεκαεξάχρονη κόρη του Κλόι και, πλέον, τη μικρή Ντέιζι. Ζουν μια άνετη οικονομικά ζωή σε ένα προάστιο της Νήσου του Γουάιτ. Το περιστατικό που χώρισε την Τζες από την υπόλοιπη οικογένεια για πάνω από είκοσι χρόνια έχει, φαινομενικά, ξεχαστεί. Με αφορμή την κηδεία της μητέρας τους, οι αδελφές συναντιούνται ξανά και σμίγουν κάτω από την ίδια στέγη μετά από πρόταση της Τζες να αναλάβει τη φροντίδα του μωρού.

Κλυδωνίζομαι έτσι όπως στέκομαι μόνη στο κατάστρωμα του φεριμπότ κι αντικρίζω το νησί για πρώτη φορά, τη θάλασσα που γυαλίζει όπως τα τζάμια απ’ τα γυαλιά ηλίου, ενώ περνάμε δίπλα από χαρωπές κίτρινες σημαδούρες και λικνιζόμενα γιοτ, την ώρα που εμφανίζεται ολοκάθαρα η πυκνόφυτη στεριά και οι γεμάτες βράχια ακτές – το σκηνικό μιας καρτ ποστάλ με ειδυλλιακά αρχοντικά και παραδοσιακά αγροτόσπιτα. Πίσω μου, πίσω απ’ τη λευκή γραμμή αφρού που αφήνει το σκάφος, βλοσυρά ναπολεόντεια οχυρά ορθώνονται πέρα, στο βάθος της θάλασσας, κι εγώ φοβάμαι.

Το βράδυ της Πρωτοχρονιάς, η Ντέιζι πέφτει θύμα απαγωγής. Η Τζες συνέρχεται από ένα καρδιακό επεισόδιο για να δει την Έμιλι να ουρλιάζει και τον Τζέιμς να τηλεφωνεί στην αστυνομία. Η έρευνα της αστυνομίας ξεκινά από τα μέλη της οικογένειας. Όσο οι υποψίες μετατίθενται μετά από κάθε αποκάλυψη, ξεπροβάλλουν οι πραγματικές δυναμικές αυτής της συμβίωσης. Η «μικρή αδελφή» δεν είναι η Ντέιζι· είναι η Τζες. Η μικρή ντροπαλή αδελφή ως υποχείριο της μεγαλύτερης, η ζήλια της μεγάλης για την ανεπιτήδευτη προσωπικότητα της μικρότερης, εγωισμοί, κτητικές συμπεριφορές, προσφέρουν απρόβλεπτες ανατροπές που μετατοπίζουν τον άξονα των εικασιών μας όσο βαθαίνει η ανάγνωση.

Θα πρέπει να πέρασα το μεγαλύτερο μέρος μιας σχολικής χρονιάς παραγκωνισμένη από τον στενό μου κύκλο, καθώς δε μου επέτρεπαν να κάθομαι μαζί τους στα διαλείμματα, να πηγαίνω και να έρχομαι από το σχολείο μαζί τους, να παίρνω μέρος στις επισκέψεις τους στην πόλη ή στην παραλία τα Σαββατοκύριακα. Η Έμιλι απλώς σταμάτησε να μου μιλάει. Όταν παίρναμε πρωινό, άλειφε με βούτυρο το τοστ της απέναντι και μακριά μου, με μάτια κατεβασμένα, συγκεντρωμένη στη δουλειά που έκανε, και στο σχολείο φρόντιζε να κρατάει πολύ μεγάλη απόσταση από μένα για να μη μας βλέπουν ποτέ μαζί. Σε κάποιον τυχαίο παρατηρητή μπορεί να φαινόμασταν εντελώς ξένες μεταξύ μας, ούτε εχθρές, ούτε φίλες.

Η πολυπλοκότητα των αδελφικών σχέσεων είναι γόνιμο θέμα στη λογοτεχνία, από τη Σταχτοπούτα και την Αντιγόνη, στη «Λογική και Ευαισθησία», μέχρι την «Εξιλέωση» κ.ο.κ. Στην εμπιστοσύνη μεταξύ αδελφών ή στην έλλειψή της, στα μυστικά που φυλάσσονται είτε καλοπροαίρετα είτε για μελλοντικό εκβιασμό, στην εκδήλωση της αντιζηλίας, στη ραδιουργία, βασίζονται μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες ιστορίες που αποτυπώθηκαν στο χαρτί. Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα έχει σαν αφετηρία το δίπολο που χαρακτηρίζει τη σχέση της Τζες και της Έμιλι. Το ένα κορίτσι είναι κοινωνικό, εκδηλωτικό σε σημείο επιδειξιμανίας, άφοβο, συχνά παράτολμο στη διεκδίκηση (φιλίας, ερωτικής σχέσης, προσοχής). Η μικρή αδελφή είναι η συνεσταλμένη «ήρεμη δύναμη», με μικρή αυτοπεποίθηση και ελάχιστη επίγνωση της ομορφιάς και των χαρισμάτων της: γίνεται αρεστή χωρίς να προκαλεί. Οι δυναμικές αυτές συνοδεύουν τις ηρωίδες στην ενήλικη ζωή μέχρι την απαγωγή του μωρού. Τώρα, όμως, η ανακατανομή των ιδιοτήτων τους θολώνει τις διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των ξεκάθαρων ρόλων που ενσάρκωναν. Η σχέση της Έμιλι και της Τζες περνά στο προσκήνιο. Ξεφεύγει από την οικιακή, προσωπική σφαίρα μετά τη δημοσιότητα που λαμβάνει η εξαφάνιση της Ντέιζι και η επιχείρηση της αστυνομίας. Οι φίλοι, οι γείτονες, ο Τύπος γίνονται συγγενείς εξ αγχιστείας με την πληγείσα οικογένεια – παρατηρούν με μεγεθυντικό φακό άλλοτε ή μέσα από παραμορφωτικό γυαλί, επηρεάζουν και διχάζουν.

Τις πρώτες αρκετές μέρες η Ντέιζι ήταν τα πρωτοσέλιδα. Η φωτογραφία της μαζί με τη φωτογραφία ενός λούτρινου παιχνιδιού, ίδιου με τον βελουτέ της Έλι, καταλάμβανε την πρώτη σελίδα των εφημερίδων σε όλη τη χώρα, κυριαρχούσε στις τοπικές και τις κρατικές ειδήσεις. Κυριαρχούσε στις ειδήσεις στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση και, όπως μας είπε η αστυνομία, τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης ενημερώνουν όλο τον κόσμο. Υπήρχε επίσης το χάσταγκ #Βρείτε-την-Ντέιζι, συνοδευόμενο από μια ανόητη φατσούλα λουλουδιού, ένα μικρό έμβλημα που έπλεε στο εικονικό διάστημα, παρακινώντας, χωρίς αποτέλεσμα, το κοινό να θυμηθεί κάτι, οτιδήποτε θα μπορούσε να φέρει την Ντέιζι σπίτι. Ακόμη είναι μέρος των νέων, όμως τις τελευταίες μέρες έχει περάσει στη δεύτερη ή την τρίτη σελίδα, καθώς οι πρόσφατες εξελίξεις της έρευνας ολοφάνερα στερούνται το σαγηνευτικό δράμα που τόσο αγαπούν οι σκανδαλοθηρικές εφημερίδες.

Η Άσνταουν έχει δομήσει πολύ ικανά τις κλιμακώσεις της αγωνίας που προκαλεί η γραφή της. Φτιάχνει μια συμπαγή πολύπλευρη αφήγηση, επιτρέπει στις ανατροπές να αλλάξουν την κατεύθυνση της ιστορίας χωρίς να χαθεί το κέντρο βάρους ή να ατονήσει ο ρυθμός του κειμένου. Ακόμα και η εξιστόρηση ανά ηρωίδα προσφέρει εναλλαγές για να μη μένει στάσιμη: πρωτοπρόσωπη από την Τζες και τριτοπρόσωπη για την Έμιλι.

Η συγγραφέας γνωρίζει τους χαρακτήρες της. Οι ηρωίδες είναι φτιαγμένες στα πρότυπα του είδους. Χωρίς να είναι πολυεπίπεδες ή πρωτότυπες σε έμπνευση και σκιαγράφηση –πόση πρωτοτυπία θα αναβλύσει ακόμα από το suspense/thriller;–, πληρούν τις προϋποθέσεις στις αντιδράσεις και στα μυστικά, στις διαστάσεις τους ως στερεότυπα: η καλή, αθώα, παθητική μικρή αδελφή, η αυταρχική μεγαλύτερη που εκμεταλλεύεται όποιον χρειάζεται. Ο Τζέιμς (ο μόνος άντρας στους βασικούς χαρακτήρες) χρησιμεύει σε δεύτερο ρόλο, η κόρη του είναι το εργαλείο για την πρώτη λοξοδρόμηση της πλοκής και την απόδοση ευθυνών με στόχο να αποπροσανατολιστεί για λίγο η «όσφρηση» των αναγνωστών.

Η εύθραυστη σχέση –όχι ντελικάτη αλλά επίφοβη– ανάμεσα στις δύο αδελφές θα υπέθετε κανείς ότι θα μεταβαλλόταν, ότι θα εξελισσόταν μέσα στα χρόνια. Νέες εμπειρίες, οικογένεια, αλλαγή τόπου, εμπλουτίζουν τη συναισθηματική παλέτα προσφέροντας καινούργια «εργαλεία» διαχείρισης των σχέσεων, συγγενικών και μη. Προφανώς, η Έμιλι και η Τζες φέρνουν στη σχέση τους τις εμπειρίες που συγκέντρωσαν όσο ήταν χώρια και θα περίμενε κανείς να συνεχίσουν από εκεί που σταμάτησαν. Ωστόσο, στη δική τους περίπτωση δεν αληθεύει ότι ο χρόνος γιατρεύει∙ ο χρόνος που πέρασε μόλυνε την πληγή που χάσκει ανάμεσά τους και, πλέον, μόνο οι δραστικές λύσεις επιτρέπονται.

Η «Μικρή Αδελφή» είναι ένα σύγχρονο ψυχολογικό θρίλερ, ένα αντιπροσωπευτικό page-turner, που δεν απογοητεύει.