Η παραισθητική ψαύση της ζωής

Έχοντας διαβάσει πολύ Φίλιπ Κ. Ντικ, όπως εύκολα μπορούμε να εικάσουμε, ο Αμερικανός σκεπτικιστής φιλόσοφος Χίλαρι Πάτναμ αφηγήθηκε το 1981 μία ιστορία. Ένας επιστήμονας —από αυτούς που συχνά βλέπουμε στα κόμικς έκτοτε— αφαιρεί, λέει, τον εγκέφαλο κάποιου, τον βάζει μέσα σε μία δεξαμενή με θρεπτικά συστατικά και τον συνδέει με έναν υπερυπολογιστή που δίνει σε αυτό τον άνθρωπο, ή τέλος πάντων στον εγκέφαλό του, την εντύπωση πως όλα είναι απολύτως φυσιολογικά: πως είναι ένας κανονικός, ολοκληρωμένος άνθρωπος, μέσα σε έναν κανονικό κόσμο, τον κόσμο μας, ένας άνθρωπος που ζει, φέρ’ ειπείν, στην Αθήνα και εργάζεται σε μία τράπεζα. Ακούγεται σαν μυθιστόρημα του ίδιου τού Ντικ, άρα είναι ψέμα, ναι; Αλλά φυσικά αυτό ακριβώς θα έλεγε και ο ίδιος ο εγκέφαλος στη δεξαμενή: «Όλα αυτά είναι χαριτωμένα ψέματα. Η αλήθεια είναι πως ζω στην Αθήνα, στον πραγματικό κόσμο, πως δουλεύω στην τράπεζα και πως αυτή τη δεδομένη στιγμή διαβάζω στον υπολογιστή μου ένα ποστ στο σάιτ τού Αμάγκι». Από την άλλη, είναι αδύνατον για τον ως άνω εγκέφαλο να βεβαιωθεί ότι πράγματι δεν βρίσκεται στη δεξαμενή — οπότε εδώ υπάρχει ένα πρόβλημα, σωστά;

Σωστά.

Ο Ντικ θα γελούσε κάτω από τα μουστάκια του διαβάζοντας τον σκεπτικιστή φιλόσοφό μας, αυτός, ο πιο πολιτικός φιλόσοφος από όλους τους συγγραφείς της Επιστημονικής Φαντασίας, με άλλα λόγια δηλαδή τού πιο πολιτικού λογοτεχνικού είδους.

Γιατί ο Ντικ μιλούσε για αυτό το ενδεχόμενο (για τον εγκέφαλο στη δεξαμενή) όλη του τη ζωή. Για την πραγματικότητα και για την πιθανότητά της — για τη δέσμη πραγματικοτήτων που μας περιβάλλει και που είμαστε μέλη της, εκόντες-άκοντες. (Και κυρίως άκοντες). Για το πώς κάποιοι ή κάποια (κάποιοι άνθρωποι, κάποια Μέσα) μπορούν να μας χειραγωγήσουν και να μας κλέψουν ό,τι πιο πολύτιμο έχουμε, πολύ πιο πολύτιμο και από την ελευθερία την ίδια: την ιδιότητά μας ως προσώπων, την «ανθρωπινότητά» μας.

Για όλα αυτά, αλλά και για την πελώρια Ανάγκη να αποδράσουμε στη γαλήνη της αμεριμνησίας (πόσο ανθρώπινο) μιλά ο Ντικ και σε αυτό, το κορυφαίο μυθιστόρημά του, ένα από τα τέσσερα-πέντε καλύτερά του — οι απόψεις των κατά τεκμήριο ειδικών, των φαν, εδώ διίστανται: άλλοι προκρίνουν για καλύτερό του τα «Στίγματα», άλλοι το «Ηλεκτρικό πρόβατο» (που όλοι ξέρουν σαν «Blade Runner»), άλλοι το «Ούμπικ», άλλοι τον «Άνθρωπο στο ψηλό κάστρο».

Δεν έχει απολύτως καμία σημασία.

Τα «Τρία στίγματα του Πάλμερ Έλντριτς» είναι σπουδαίο βιβλίο, εμβληματικό, μεγαλειώδες και — και Ντικ. Όλος ο Ντικ είναι εδώ: η αποίκηση του διαστήματος, οι τρώγλες, η μόλυνση, οι χαώδεις αποστάσεις ανάμεσα στις «τάξεις», η εξαγορά συνειδήσεων, οι υπερπραγματικότητες, η διείσδυση της μίας αλήθειας μέσα στην άλλη και η γαργαντουική κατίσχυση του ψεύδους, η περιπέτεια, οι μαεστρικοί διάλογοι βέβαια, η ρεαλιστική απιθανότητα, οι προδοσίες, οι μάσκες, οι εφιάλτες, τα ναρκωτικά, το χιούμορ, η παραισθητική ψαύση της ζωής.

Διαβάστε το, ή διαβάστε το ξανά. Θα γοητευτείτε. (Μολονότι υπάρχει πάντα η πιθανότητα να το διαβάσει, ή να νομίσει ότι το διαβάζει, ο εγκέφαλός σας, που κολυμπά μακάριος μέσα στη δεξαμενή του).

Τα «Στίγματα» κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Κέδρος, σε ωραία μετάφραση του Δημήτρη Αρβανίτη. Από τις ίδιες εκδόσεις και από τον ίδιο μεταφραστή κυκλοφορεί και το «Ηλεκτρικό πρόβατο» του Ντικ.