Μέσα από το Άγνωστο, η αναγέννηση

Πρώτα ήταν ο «Αφανισμός», ένα βιβλίο γνήσιο τέκνο του H.P. Lovecraft. Έτσι γνώρισα τον Βάντερμιερ. Περιπλανήθηκα στην Περιοχή Χ μαζί με τη δωδέκατη αποστολή. Πάτησα τα μισοσβησμένα μονοπάτια της μέσα στην παράξενα οργιώδη πανίδα, κάτω από το παρατηρητικό βλέμμα των ζώων της. Είδα το θαμπό φως του ήλιου τα πρωινά και την ασυνήθιστη διάταξη των αστεριών τη νύχτα στο στερέωμα του ουρανού. Μπήκα μαζί με τη βιολόγο στην παραδοξότητα που άλλοι την έβλεπαν σαν Πύργο κι άλλοι σαν σήραγγα. Είδα τον γρίφο να εμφανίζεται κάτω από τα παρασιτικά φυτά:

Εκεί που βρίσκονται οι στραγγαλιστικοί καρποί οι προερχόμενοι από το χέρι του αμαρτωλού θα γεννήσω των νεκρών τα σπέρματα ώστε με τα σκουλήκια να τα μοιραστώ.

Διέσχισα τον ερειπιώνα του χωριού για να φτάσω στον φάρο και να ανακαλύψω μια φρικτή ανείπωτη καταστροφή.

Μετά ήρθε η «Επιβολή». Μια «Επιβολή» κλειστοφοβική και λαβυρινθώδης. Τη χώρα κυβερνά η Κεντρική Υπηρεσία. Σκοτεινή, γεμάτη βυζαντινές συνωμοσίες, με μια άκαμπτη γραφειοκρατία να καθορίζει τα πάντα. Το παράρτημά της στη Νότια Ζώνη στεγάζεται σε ένα επιβλητικό κτήριο. Ημίφως επικρατεί μέσα του, στις στρεβλές σκάλες και στα παράξενα μισοέρημα δωμάτια. Ο καινούργιος διευθυντής μοιάζει χαμένος μπροστά στην αποστολή του. Έχοντας να αντιμετωπίσει προσωπικά ζητήματα αυτοεκτίμησης, προσπαθεί να ανακρίνει τη βιολόγο, τη μοναδική επιζήσασα της 12ης αποστολής. Το έργο του δεν είναι εύκολο. Η υποδιευθύντρια Γκρέις, πιστή στην προκάτοχό του, του βάζει συνεχώς προσκόμματα. Η βιολόγος δεν είναι εύκολος αντίπαλος:

Τα του οίκου σου είναι σε τάξη; Είναι τακτοποιημένα;

Το βιβλίο κυλά μέσα σε μια αργή, πνιγηρή ένταση. Μέχρι που το φαινόμενο αποφασίζει να διεκδικήσει μεγαλύτερο κομμάτι της Νότιας Ζώνης. Το γεγονός θα οδηγήσει σε ένα συναρπαστικό, φρενήρες κυνηγητό, σε ένα συναισθηματικό rollercoaster.

Περίμενα την «Αποδοχή» με ανυπομονησία. Όταν πήρα στα χέρια μου το τελευταίο μέρος της τριλογίας, περίμενα να βρω μέσα της τον κλασικό «από μηχανής θεό» να πέφτει τυχαία πάνω στη λύση ή τον γενναίο ήρωα που θα νικούσε το Κακό. Τι; Ποιος; Πώς; Γιατί; Πολλά ερωτηματικά που γυρεύουν απάντηση. Όμως ο Τζεφ Βάντερμιερ δεν είναι ένας τυχαίος συγγραφέας και η τριλογία που έγραψε δεν είναι κάτι συνηθισμένο. Προσφέρει μόνο σπαράγματα πληροφοριών, αφήνοντας τον αναγνώστη μετέωρο. Η δε λύση που θα προτείνει στο τέλος είναι εντελώς αναπάντεχη.

Στην «Αποδοχή» εισάγει καινούργιους χαρακτήρες, πλέκει τρεις διαφορετικές ιστορίες μεταξύ τους.

Τρεις ιστορίες που κινούνται σε διαφορετική χρονική περίοδο η καθεμιά. Απώτερο παρελθόν, κοντινό παρελθόν και παρόν. Τα γεγονότα εξετάζονται μικροσκοπικά, από διαφορετικές οπτικές γωνίες, στις παραμικρές τους λεπτομέρειες. Ρέουν συμπληρώνοντας λεπτομέρειες για τη ζωή των ηρώων με σκοπό να ενωθούν στην τελική εικόνα. Τέσσερις πρωταγωνιστές εναλλάσσονται στα κεφάλαια. Οι τρεις μιλούν στο τρίτο πρόσωπο, και ένας στο δεύτερο.

Η πρώτη ιστορία διαδραματίζεται στο παρελθόν. Λίγες ημέρες πριν την εκδήλωση του φαινομένου. Πρωταγωνιστής ο Φαροφύλακας Σολ και ένα κοριτσάκι, η Γκλόρια. Η μορφή του κυριαρχεί ζωντανή ή ως ανάμνηση σε όλο το βιβλίο. Είναι ο μόνος που παρατηρεί τις ανεπαίσθητες αλλαγές στο περιβάλλον. Τον προβληματίζει μια ανεπαίσθητη αλλαγή συμπεριφοράς στην πανίδα και στη χλωρίδα του τόπου. Η θάλασσα ανάμεσα στον φάρο και στο νησί έχει γεμίσει ψάρια παραμορφωμένα που θυμίζουν λεβιάθαν, ενώ μια μεγάλη περίεργου σχήματος σκιά κάνει σποραδικά την εμφάνισή της στον βυθό. Ο ήλιος φαίνεται περίεργος και τα αστέρια στον ουρανό, το βράδυ, ξένα. Στα ερείπια του δίδυμου φάρου, στο νησί απέναντι, έχει εγκατασταθεί η εταιρεία Ταξιαρχία της Επιστήμης και Πνευματιστικών Συγκεντρώσεων. Δεν τους έχει εμπιστοσύνη, τα πειράματά τους τον προβληματίζουν. Όταν ξεσπάσει το φαινόμενο, θα είναι ο μόνος που θα προσπαθήσει να αντιδράσει.

Η δεύτερη ιστορία έχει πρωταγωνίστρια την ψυχολόγο -διευθύντρια. Ποια είναι; Γιατί έμεινε πίσω; Τι συνέβη στην 11η αποστολή; Τι ρόλο παίζει ο Λόουρι και τα παρανοϊκά ψυχολογικά τεστ του; Ποιο ρόλο παίζει η μητέρα του Έλεγχου; Τι απέγινε η πραγματική βιολόγος όταν αγκάλιασε τη φωτεινότητα και ο σύζυγός της; Πολλές λεπτομέρειες θα μπουν στη θέση τους — γεννώντας όμως άλλα ερωτήματα.

Η τρίτη ιστορία ξεκινά από εκεί που τελείωσε η «Επιβολή». Πρωταγωνιστές το «Άπιαστο Πουλί» —ρέπλικα της βιολόγου— και ο Έλεγχος. Θα διασχίσουν το terroir για να βρουν μια λύση, για να καταλάβουν. Η συνάντησή τους στα ερείπια του φάρου στο Νησί της Αποτυχίας με την Γκρέις, την υποδιευθύντρια, θα είναι καθοριστική. Θα τους δώσει τα ημερολόγια της διευθύντριας-ψυχολόγου και του βιολόγου συζύγου της. Θα διασχίσουν το νησί για να βρουν τον Έρποντα στην κατοικία του στον Πύργο-Σήραγγα. Θα γίνουν μάρτυρες της ζωής που αναγεννιέται στην Περιοχή Χ. Μιας ζωής γεμάτης στρεβλώσεις που δεν υπακούει στους νόμους της φυσικής που γνωρίζουν. Το τέλος είναι η αρχή:

Φυλάς το φως. Και το φως βλέπει τα πάντα.

Το βιβλίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί sci-fi, cli-fi ή terror. Ο Βάντερμιερ όμως επιχειρεί κάτι πολύ πρωτότυπο. Διατηρώντας εύθραυστες ισορροπίες, διατρέχει τα genres παίρνοντας στοιχεία από το καθένα για να αναπτύξει την ιστορία του. Υπάρχει η άχρονη δυστοπία, μια τεράστια οικολογική καταστροφή που προκλήθηκε από κάτι άγνωστο. Μπορεί να είναι κάτι εξωγήινο ή προϊόν γήινου πειράματος. Ο τρόμος διατρέχει όλο το βιβλίο. Δεν είναι ένας splatter τρόμος με κουβάδες αίματος, αλλά μια φρίκη αργή. Μια υφέρπουσα παραφροσύνη που σε καταλαμβάνει όσο η ιστορία ρέει προς το τέλος της. Θέλεις να προστατευτείς από έναν άγνωστο εχθρό, από κάτι που δεν είναι καν απτό. Αυτό ίσως να είναι το πιο τρομακτικό. Η φρίκη διακόπτεται από κομμάτια απίστευτης ευαισθησίας, από σκηνές αυτοθυσίας που σου φέρνουν δάκρυα στα μάτια.

Για μια φορά ακόμα θαυμάζεις το απαράμιλλο στυλ γραφής. Κολλάς στο πώς χρησιμοποιεί τις λέξεις για να σχηματίσει τη φράση. Με το πώς φωτίζει αυτά που θέλει και πώς αποσιωπά αυτά που θέλει να ανακαλύψεις μόνος σου. Οι προτάσεις του είναι τόσο τέλεια φινιρισμένες, που σε παρασέρνουν. Σκέψεις που σε κάνουν να χαθείς, έτσι όπως είναι διατυπωμένες. Ο τόνος, ο ρυθμός του κειμένου σχεδόν σε υπνωτίζει και συνέρχεσαι μόνο αφού σταματήσεις να διαβάζεις. Σαν να σπας ένα ξόρκι που σου έχουν κάνει.

Οι ήρωες που χρησιμοποίησε ο Βάντερμιερ δεν είναι τυχαίοι. Λευκός, μαύρος, ασιάτης, Λατίνος, ετεροφυλόφιλοι και ομοφυλόφιλοι, ένθεοι και άθεοι, μορφωμένοι και μη. Αντιδρούν το ίδιο μακριά από κάθε στερεότυπο που έχουμε σχηματίσει στο μυαλό μας. Κανονικοί άνθρωποι με κανονικές αντιδράσεις. Συνηθισμένοι στη σκέψη, στο ότι το μυαλό τούς έχει κάνει βασιλιάδες αυτού του πλανήτη. Κάθε ήρωας σφυρηλατείται με ακρίβεια και μπαίνει κάτω από το μικροσκόπιο. Οι άντρες παρουσιάζονται πιο ευαίσθητοι από τις γυναίκες. Αν και ικανοί για πράξεις ηρωισμού και αυταπάρνησης, απέχουν παρασάγγας από το πρότυπο του macho ήρωα. Οι γυναίκες είναι οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού. Πανέξυπνες, ανεξάρτητες, πολύπλευρες, ικανές να μοιράσουν αγάπη και βία σχεδόν ταυτόχρονα. Σπάνια έχω συναντήσει τόσο καλούς γυναικείους χαρακτήρες, μαζεμένους σε ένα βιβλίο.

Και τα ερωτήματα; Τι γίνεται με αυτά; Τελειώνοντας το βιβλίο, ένιωσα λίγο προδομένος. Δεν δόθηκαν ξεκάθαρες απαντήσεις. Άρχισα να το διαβάζω από την αρχή προσεχτικότερα. Να το συζητώ με φίλους που ένιωσαν το ίδιο. Όλοι νιώσαμε σαν να προσπαθούσαμε να λύσουμε μια μαθηματική εξίσωση στον ύπνο μας με τη λύση να μας ξεφεύγει μέσα από τα χέρια. Μέχρι που ένα βράδυ, χαζεύοντας το εξώφυλλο, μου ήρθε μια σκέψη. Ότι η λύση, η απάντηση σε όλα τα ερωτήματα είναι ο τίτλος. «Αποδοχή» σημαίνει μη-σύγκρουση.

Ο Βάντερμιερ έγραψε μια αλληγορία για το διαφορετικό, το άγνωστο, που όμως μπορεί να φέρει τη δημιουργία — την αναγέννηση. Αυτό που μου έμεινε μετά από την ανάγνωση, κι ας έχουν περάσει μέρες από τότε, είναι η υπόσχεση της δημιουργίας, ακόμα και μέσα στην απόλυτη καταστροφή.

Τελικά, η φρίκη μπορεί να κρύβει μέσα της την ομορφιά.

Η μετάφραση είναι του Μιχάλη Μακρόπουλου. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.