Μια θεαματική ποντικοπαγίδα

Το συγγραφικό ντεμπούτο του Alex Michaelides είναι εντυπωσιακό. Όπως εντυπωσιακή είναι και η επιτυχία του: η «Σιωπηλή ασθενής» βρίσκεται επί μακρά σειρά εβδομάδων στη λίστα των ευπωλήτων των New York Times, και δεν λέει να φύγει από εκεί — και δικαιολογημένα. Εξίσου δικαιολογημένο είναι και το καταπληκτικό 4,06 που έχει πετύχει μέχρι τώρα το βιβλίο στα Goodreads, μετά από σχεδόν 70.000 ψήφους. Γιατί η «Σιωπηλή ασθενής» είναι ένα αρχετυπικό ψυχολογικό θρίλερ, γραμμένο πανέξυπνα, μεθοδικά, με σιγουριά και ευαισθησία. Ένα ψυχολογικό θρίλερ που κινείται «κυκλωτικά», τρόπον τινά, προς και γύρω από τον αναγνώστη του. Ο οποίος αναγνώστης, βέβαια, ψάχνει στο πεζογραφικό αυτό υποείδος του αστυνομικού μυθιστορήματος ακριβώς αυτό: να αφεθεί στην αφήγηση και στις εκπλήξεις που κρύβει. Στη «Σιωπηλή ασθενή», το έχει και με το παραπάνω.

Μιλώντας πάντα για το αστυνομικό, που γνωρίζει παγκοσμίως μία διαρκή άνθηση και εξέλιξη, τα ψυχολογικά θρίλερ έχουν κατακτήσει την αγορά, εκτοπίζοντας από την κορυφή όλα τα άλλα: τα γνήσια αστυνομικά, τα detective stories, τα σκληρά νουάρ, τα police procedure, τα μυθιστορήματα αγωνίας και περιπέτειας, ακόμη και τα domestic noir — όλα. Το κοινό τους είναι ευρύ και ποικίλο: σε αντίθεση με όλα τα άλλα υποείδη της Αστυνομικής Λογοτεχνίας, τα ψυχολογικά θρίλερ διαβάζονται από πολλές κατηγορίες αναγνωστών, που ίσως μάλιστα δεν έχουν κανένα άλλο λογοτεχνικό κοινό μεταξύ τους, καμία άλλη συγγένεια. Κάποιος που αγαπά τα ψυχολογικά θρίλερ μπορεί να αγαπά και τα ιστορικά μυθιστορήματα. Κάποιος άλλος, τα ρομαντικά. Τα ψυχολογικά θρίλερ είναι όπως οι ταινίες εκείνες που αφορούν πολύ κόσμο, και όχι μόνο όσους αρέσκονται, π.χ., στις καταδιώξεις αυτοκινήτων, στις τελετουργικές δολοφονίες ή στη βία και τη δράση γενικώς. Απλώς μάς αρέσουν. Σε όλους. Όταν βέβαια είναι καλά.

Έτσι και με τη «Σιωπηλή ασθενή». Αρέσει σε όλους. Γιατί είναι καλή, και γραμμένη τίμια.

Ο Alex Michaelides (με καταγωγή από την Κύπρο από τον πατέρα του, Βρετανός κατά τα άλλα), με σπουδές και θητεία στο σενάριο, γράφει ένα κινηματογραφικό μυθιστόρημα που δεν στηρίζεται ούτε στις θεαματικές σκηνές, ούτε στις εκρήξεις βίας και αδρεναλίνης. Αλλά στο μοντάζ. Και σε μία καλή, πολύ καλή, κεντρική ιδέα. Φτιάχνει μια ποντικοπαγίδα, γεμάτη ανατροπές, υποβόσκουσα ένταση, κρυμμένα μυστικά, ανομολόγητες αλήθειες, ψέματα (πολλά ψέματα), πρόσωπα γεμάτα ενοχή και πρόσωπα αθώα, ήρωες με διαταραγμένη προσωπικότητα και άλλους με ένα τραυματικό παρελθόν που τους στοιχειώνει, περνώντας από το παρελθόν στο παρόν, όχι απλώς «για να το κάνει», αλλά για να χτίσει την ατμόσφαιρα που θέλει — και τον τοίχο των γεγονότων που θέλει να σηκώσει γύρω από τον αναγνώστη.

Η υπόθεση είναι πολύ απλή, όπως ακριβώς το θέλει η συνθήκη των ψυχολογικών θρίλερ: μία πλούσια και διάσημη ζωγράφος, παντρεμένη με έναν εξίσου επιτυχημένο φωτογράφο, μια μέρα θα τον σκοτώσει χωρίς καμία απολύτως αφορμή. Έκτοτε, θα βυθιστεί στη σιωπή. Δεν θα ανοίξει το στόμα της ποτέ. Μετά από μερικά χρόνια, και ενώ η δολοφόνος είναι έγκλειστη και ξεχασμένη πια από τα μίντια σε μια ψυχιατρική κλινική, ένας ψυχαναλυτής θα παρατήσει τα πάντα —την καριέρα του, την ησυχία του, αλλά κυρίως τη με κόπο στρωμένη ζωή του— με σκοπό να την κάνει να μιλήσει και να μάθει από το στόμα της την αλήθεια: Γιατί το έκανε; Γιατί δολοφόνησε τον άντρα της; Και γιατί δεν έχει αρθρώσει ούτε μια λέξη από εκείνη τη στιγμή και μετά; Τι έχει συμβεί;

Για να το πετύχει, θα ξεκινήσει ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες μαζί της. Αλλά πώς να βοηθήσεις κάποιον που δεν μιλάει; Πώς να βοηθήσεις κάποιον που δεν δείχνει να ενδιαφέρεται για τίποτε; Έτσι, θα αναγκαστεί να προχωρήσει σε μία έρευνα ντετεκτιβικού τύπου, μιλώντας κρυφά από τους προϊσταμένους του με τους συγγενείς και τους γνωστούς της ζωγράφου. Τι ήξεραν; Τι έκρυψαν από την αστυνομία; Πόσο μπορεί και οι ίδιοι να είναι μπλεγμένοι σε όλο αυτό; Σε πόσους άραγε μοιράζεται η ενοχή; Τι κρύβει η τέχνη της δολοφόνου — και ο τελευταίος πίνακάς της με θέμα την Άλκηστη;…

Παράλληλα, ο αφηγητής γιατρός θα μας μιλήσει και για το δικό του τραυματικό παρελθόν, για τη δική του ζωή, και για τις δικές του σχέσεις. Ουσιαστικά, θα προσπαθήσει και αυτός να ψυχαναλυθεί μαζί με την ασθενή του. Η επαφή και η διάδραση αναλυτή-αναλυόμενου είναι άλλωστε δυναμική και μπορεί να πάρει ακραίες διαστάσεις. Όπως και θα γίνει.

Το γράψιμο του Michaelides είναι απλό και στακάτο, πλούσιο όπου πρέπει, αλλά χωρίς εντάσεις και χωρίς καμία διάθεση εντυπωσιασμού. Μιλά με κατανοητό και ευχάριστο τρόπο για την ψυχοθεραπεία, για τις δυσκολίες και τα προβλήματά της, παρουσιάζει έναν-έναν τους ενδιαφέροντες χαρακτήρες του μυθιστορήματος χωρίς να μπερδεύει κανέναν αναγνώστη του, προσθέτει διαρκώς και αβίαστα διάφορα στοιχεία στην πλοκή του βιβλίου και, χωρίς να γίνεται αντιληπτός, σκάβει αργά-αργά μία πανέξυπνη τάφρο γύρω μας.

Θα περιμένουμε και το επόμενο βιβλίο του, αναρωτώμενοι αν θα χρησιμοποιήσει και πάλι την ίδια μέθοδο. Και ασφαλώς πολύ σύντομα θα μάθουμε και το καστ της ταινίας — η «Σιωπηλή ασθενής» θα γίνει (και) μεγάλη κινηματογραφική επιτυχία. Αυτό είναι το μόνο σίγουρο.

Αρκεί να μην προδώσετε το τέλος της στους άλλους: no spoilers!