Μια θεσμοποιημένη αγριότητα

Είναι απλώς ζώα. Έτσι είναι η Φύση. Η Φύση μας. Υπάρχουν για να τα εκμεταλλευόμαστε και να τρεφόμαστε από αυτά. Αυτή είναι η αλυσίδα της ζωής. Είμαστε μέρος της. Πρέπει να το καταλάβεις.

Τα παραπάνω λόγια ανήκουν σε πρόσωπο του οικογενειακού μου περιβάλλοντος σε μια προσπάθεια αιτιολόγησης ενός «φόνου» που είχε λάβει χώρα στο σπίτι μας. Χρησιμοποιώ τη λέξη «φόνος» γιατί αυτό ήταν για μένα. Ένα μωρό αρνί, που για να το θρέψω ξυπνούσα σχεδόν χαράματα, του είχα δώσει όνομα, φρόντιζα να είναι καθαρό, του φορούσα μια κορδέλα μπλε. Αυτός αναγνώριζε τον ήχο της φωνής μου, ερχόταν έξω από το παράθυρο και με φώναζε, με ακολουθούσε παντού και δεν μπορούσα διόλου να καταλάβω γιατί δεν επιτρεπόταν να κοιμάται μαζί μου, όπως ο σκύλος μας. Δεν επιτρεπόταν να κοιμάμαι με κάτι που προοριζόταν για να σερβιριστεί στο οικογενειακό τραπέζι.

Βέβαια, όταν είσαι πέντε ετών δεν σου επιτρέπει ακόμη το μυαλό σου να αντιληφθείς τον εργαλειακό τρόπο διαχείρισης των υπόλοιπων ειδών. Επίσης, δεν αναγνωρίζεις την πηγή της τροφής σου. Αυτή όμως ήταν η πρώτη επαφή μου με τη θανάτωση ενός ζώου αλλά και η πρώτη αντίδραση σε αυτή την —στα μάτια μου— αγριότητα: τη θεσμοποιημένη αγριότητα που αντλεί τα επιχειρήματά της από την ψευδαίσθηση της ανωτερότητας του ανθρώπινου είδους. Στο δικό μου αξιακό πλαίσιο, δεν υπήρξε ποτέ αυτή η Πυραμίδα ειδών — «ανώτερα» ή «κατώτερα» πλάσματα. Δεν νοήθηκε ο άνθρωπος ως ο Άρχων του πλανήτη ή του σύμπαντος.

Αν κάνουμε μια μικρή αναδρομή στην ανθρώπινη ιστορία, θα διαπιστώσουμε πως η ανάπτυξη της ομιλίας, η χρήση εργαλείων και η δημιουργία των ανθρώπινων κοινωνιών οδήγησαν σχεδόν αυτόματα στην εξημέρωση των ζώων και την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Ήταν άραγε αυτή η στιγμή στην ιστορία μας η έναρξη της αποκοπής του ανθρώπινου γένους από τη στενή συγγενική του σχέση με τα υπόλοιπα πλάσματα του πλανήτη; Πόσο δραστικά επηρέασε τη δομή της ανθρώπινης κοινωνίας; Με ποιον τρόπο διαμόρφωσε τη σχέση των διαφορετικών πολιτισμών μεταξύ τους; Πώς γαλούχησε την ανθρώπινη σκέψη και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη θέση μας στον κόσμο; Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε στο γεγονός πως ο διαχωρισμός σε ανθρώπους και ζώα οδήγησε προοδευτικά στον διαχωρισμό σε ανώτερους και κατώτερους ακόμη και εντός του είδους μας; Ο Αντόρνο σημείωνε πως, «Το Άουσβιτς ξεκινά κάθε φορά που κάποιος κοιτά ένα σφαγείο και σκέφτεται: “Είναι απλώς ζώα”».

Τα υπόλοιπα συναισθανόμενα όντα του πλανήτη μας χρησιμοποιούνται από εμάς αλόγιστα, χωρίς σεβασμό, με σκοπό την παραγωγή τροφής και ένδυσης, τη διεξαγωγή πειραμάτων, ως διασκεδαστές σε ζωολογικούς κήπους ή θαλάσσια πάρκα, ως άψυχα εργαλεία για την ανάπτυξη και —εσφαλμένα, όπως όλα δείχνουν γύρω μας— για τη διατήρηση του ανθρώπινου πολιτισμού. Αποκομμένου από την Φύση του.

Ο χαρακτηρισμός τους ως άψυχες μηχανές που δεν αισθάνονται, που δημιουργήθηκαν μόνο για να εξυπηρετούν τον άνθρωπο, διατηρήθηκε και διαπότισε κάθε τομέα ανθρώπινης δράσης από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη περίοδο της Ιστορίας μας. Έως και σήμερα. Έως και τώρα. Έως πότε;

Η παύση αυτής της δράσης θα είναι το επόμενο μεγάλο στοίχημα μας.