Μουσικοί β΄ διαλογής;

Κατά καιρούς συμβαίνει οι αρχιμουσικοί που θέλουν να παρουσιάσουν ένα πολύ γνωστό έργο του κλασικού ρεπερτορίου για σολίστες, χορωδία και ορχήστρα, όπως π.χ. το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ, την 9η Συμφωνία του Μπετόβεν ή τα Κάρμινα Μπουράνα του Ορφ, να πλαισιώνουν την επαγγελματική χορωδία τους με διάφορες ερασιτεχνικές χορωδίες, με σκοπό μάλλον να γεμίσουν τη σκηνή και να εντυπωσιάσουν το μάτι του θεατή/ακροατή, να δώσουν δηλαδή μια αίσθηση μεγαλείου. Παράλληλα, αυτό μπορεί να αποτελέσει πολύτιμη εμπειρία και πηγή έμπνευσης για τους νεαρής ηλικίας ερασιτέχνες χορωδούς και να τους δώσει μια ακόμα ώθηση προκειμένου να γίνουν αργότερα επαγγελματίες. Πολύ όμορφα όλα αυτά και αγγελικά πλασμένα, σωστά; Ωραία. Επιτρέψτε μου τώρα να σας πω για ποιο λόγο δεν πρέπει να γίνεται αυτό.

Καταρχήν, δεν έχω τίποτα εναντίον του ερασιτεχνισμού. Όλοι υπήρξαμε ερασιτέχνες κάποτε, πριν γίνουμε μαθητές και αργότερα επαγγελματίες, και σε πολλούς τομείς παραμένουμε και θα παραμείνουμε εσαεί ερασιτέχνες (εγώ, για παράδειγμα, είμαι ερασιτέχνης φωτογράφος). Και το ότι είσαι ερασιτέχνης δεν σημαίνει πάντοτε ότι το έργο που παράγεις είναι υποδεέστερο. Και χαίρομαι πολύ όταν βλέπω ανθρώπους να καταβάλλουν κόπο και να αφιερώνουν το χρόνο τους σε κάτι που τους αρέσει και που το κάνουν για τον εαυτό τους, ή στο πλαίσιο της μαθητείας τους. Αν, λοιπόν, γινόταν μια παρουσίαση κάποιου σπουδαίου κλασικού έργου για εκπαιδευτικούς σκοπούς, όπως έκανε επί σειρά ετών ο αείμνηστος Γιώργος Χατζηνίκος στο Χόρτο του Πηλίου, τότε δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Τελευταία, όμως, αυτό γίνεται σε κανονικές συναυλίες, όπου υποτίθεται ότι προσπαθείς να παρουσιάσεις στο κοινό το έργο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Και το να παρατάσσεις ολόκληρο λόχο, ή ακόμα και τάγμα χορωδών επί σκηνής, αποτελούμενο από τραγουδιστές αγνώστων ικανοτήτων (άλλοτε μεγάλων, άλλοτε μικρών, άλλοτε ανύπαρκτων) δεν είναι και ο καλύτερος τρόπος για να το πετύχεις αυτό.

Στο σημείο αυτό μπήκα στον πειρασμό να αναφερθώ διεξοδικά στις ιδιότητες μιας ερασιτεχνικής φωνής και στο πώς αυτές οι ιδιότητες δεν της επιτρέπουν να σταθεί όπως θα έπρεπε στη σκηνή, αλλά πραγματικά δεν έχει νόημα να το κάνω αυτό, γιατί το πρόβλημά μου δεν είναι με τους ίδιους τους ερασιτέχνες, τους οποίους θαυμάζω (και δεν φταίνε για τίποτα, στο κάτω-κάτω), αλλά με όποιον ιθύνοντα αποφασίζει να τους αναθέσει ένα ρόλο που τους υπερβαίνει. Και, κυρίως, το πρόβλημά μου είναι ότι αυτό καταστρέφει το επαγγελματικό χορωδιακό τραγούδι. Και εξηγούμαι, απευθυνόμενος σε όσους παίρνουν τέτοιες αποφάσεις: θα καλούσατε ποτέ όποιον ξέρει να παίζει ερασιτεχνικά λίγο βιολί, ή φλάουτο, ή οποιοδήποτε άλλο όργανο της συμφωνικής ορχήστρας, να πάρει το όργανό του και να πάει να παίξει ένα έργο ρεπερτορίου μαζί με μια επαγγελματική ορχήστρα σε επίσημη συναυλία; Σίγουρα όχι. Γιατί, λοιπόν, το κάνετε με τους ερασιτέχνες χορωδούς; Όταν θέλετε να παρουσιάσετε ένα συμφωνικό έργο που απαιτεί μεγάλη ορχήστρα, πληρώνετε για να προσλάβετε εκτάκτους επαγγελματίες μουσικούς. Γιατί κάνετε εκπτώσεις μόνο όταν πρόκειται για χορωδούς;

Η απάντηση, δυστυχώς, είναι ότι πάρα πολύς κόσμος (ανάμεσά τους, δυστυχέστερα, και πολλοί μουσικοί) θεωρούν το τραγούδι, ιδίως το χορωδιακό, εύκολη υπόθεση, κάτι που μπορεί να κάνει ο καθένας. Όλοι έχουν φωνή, άρα όλοι μπορούν να τραγουδήσουν, σωστά; Κι ας χρειάζονται χρόνια σπουδών στα ωδεία για να γυμνάσεις τη φωνή σου και να τη φέρεις εκεί που πρέπει, κι ας χρειάζεται ειδικός τρόπος τραγουδιού στη χορωδία, διαφορετικός από το σολιστικό τραγούδι, κι ας χρειάζεται μουσικότητα, δύναμη, καλή αναπνοή, ευελιξία και ευστροφία στην ανάγνωση της παρτιτούρας, κι ας χρειάζεται πλήρης έλεγχος του ήχου ανάλογα με τις απαιτήσεις του κάθε έργου και του κάθε μαέστρου. Όλα αυτά δεν μετράνε μπροστά στο οφθαλμοφανές γεγονός ότι ο μουσικός κρατά κάποιο όργανο στα χέρια του, ενώ ο τραγουδιστής όχι. Άρα το τραγούδι μπορεί να το κάνει ο καθένας, άρα ας πάρω τον καθένα να το κάνει.

Το ξέρω ότι η οικονομική συγκυρία είναι πολύ άσχημη, αλλά αν θέλετε πολυπληθή σύνολα επί σκηνής θα πρέπει να πληρώσετε. Υπάρχουν πολλοί διπλωματούχοι τραγουδιστές που προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα τραγουδώντας ως έκτακτοι με τα μοναδικά επαγγελματικά χορωδιακά σύνολα της χώρας: πότε με τη Χορωδία της Λυρικής Σκηνής, πότε με τη Χορωδία της ΕΡΤ και πότε με τη Χορωδία των Μουσικών Συνόλων του Δήμου Αθηναίων. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι θέλουν να ζήσουν ασκώντας το επάγγελμα που διάλεξαν, όπως ακριβώς και οι μουσικοί. Μην τους αντιμετωπίζετε με τέτοια απαξίωση. Δεν γίνεται να προσπαθείτε να κάνετε καλή δουλειά τζάμπα. Εκτός, βέβαια, αν δεν σας πειράζει να γίνει όλη η τέχνη μια ερασιτεχνική ενασχόληση. Εμένα με πειράζει.