Nemo judex in causa sua

Πρέπει να συνδικαλίζονται οι δικαστές; Σε πολλές χώρες μπορούν: Πορτογαλία, Σερβία, Γαλλία, Γερμανία και, βεβαίως, Ελλάδα. Δεν μπορούν σε άλλες, όπως στην Ισπανία. Η δυνατότητα συμμετοχής σε συνδικάτο ή συνεταιρισμό είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα — και, επομένως, γιατί όχι οι δικαστές; Στη Γαλλία υπάρχουν δύο σημαντικά τέτοια συνδικάτα: το Syndicat de la magistrature και το Union syndicale des magistrats. Κύριό τους μέλημα είναι η διατήρηση του κύρους και της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και ασφαλώς η προάσπιση των συμφερόντων των μελών τους. Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της ανάγκης αμεροληψίας και του δικαιώματος προάσπισης επαγγελματικών δικαιωμάτων είναι λεπτή. Γι’ αυτό και ο συνδυασμός της ιδιότητας του δικαστή —ιδίως σε ανώτερη θέση— και του συνδικαλιστή είναι δύσκολος. Δεν είναι αδύνατος. Απαιτεί ευσυνειδησία, αλλά και θεσμικές προβλέψεις που να εγγυώνται την αμεροληψία.

Θεσμοί δεν είναι μόνο αυτά που θεσπίζει ή ιδρύει το κράτος, αλλά και οι άτυποι ή τυπικοί κανόνες που ακολουθούνται, οι αρχές που διέπουν τις πράξεις των λειτουργών της πολιτείας. Μία τέτοια αρχή είναι η ιουστινιάνειος Nemo judex in causa sua: δεν πρέπει να είναι κανείς δικαστής σε δική του υπόθεση. Ο συνδικαλιστής υπερασπίζεται δική του υπόθεση, τα συμφέροντα των μελών του συνδικάτου στο οποίο ανήκει. Αν είναι δικαστικός, δεν μπορεί να είναι συγχρόνως και αμερόληπτος κριτής ως προς το δίκαιο των αιτημάτων του συνδικάτου. Του λείπει το «αρχιμήδειο σημείο» που χρειάζεται ο αδέκαστος κριτής.

Ο δικαστής μπορεί κάλλιστα να ανήκει σε συνδικάτο. Όταν όμως μια κυβέρνηση τοποθετεί στην ανώτατη θέση έναν συνδικαλιστή, παίρνει ένα ρίσκο. Μπορεί αυτός να θεωρήσει ότι η αγωνιστική του επαγγελία και η δικαστική αμεροληψία, όχι μόνο δεν είναι ανταγωνιστικές, αλλά αλληλοσυμπληρώνονται. Και να χρησιμοποιήσει τον μοχλό πίεσης της συνδικαλιστικής του εξουσίας υπέρ αυτού σε δικαστική υπόθεση που τον αφορά.

Όταν στα κρατούντα πολιτικά ήθη η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης περιφρονείται τόσο πολύ ώστε η εκτελεστική εξουσία να επιλέγει κυνικά συνδικαλιστικές προσωπικότητες για τα ανώτατα αξιώματα της δικαστικής εξουσίας, τότε ο δικαστής απλώς θα γελάσει με την υπόμνηση ότι δεν είναι επιτρεπτός ο ρόλος του κριτή σε δική του υπόθεση. Αν προκύψει θέμα εμπλοκής του ανώτατου δικαστή σε υπόθεση ιδιωτικής φύσεως, αν π.χ. καταγγείλει κάποιον που θεωρεί ότι έβλαψε το κύρος του, αναμένει εύλογα από άλλους δικαστές, που είναι επίσης συνδικαλισμένοι και είναι συγχρόνως εξαρτώμενοι από τη δική του εξουσία, ότι θα κρίνουν συνδέοντας αρμονικά το καθήκον συναδελφικής και συνδικαλιστικής αλληλεγγύης με την αμεροληψία του δικαστή.

Συμπέρασμα μοντέρνο και ολωσδιόλου ελληνικό:

Είναι γαμάτο να είσαι judex in causa sua με τη συνδικαλιστική στήριξη ανθρώπων που εξαρτώνται από σένα και δικάζουν στη θέση σου.

[ Εικονογράφηση: Jean-Léon Gérôme (1824-1904), H Φρύνη αποκαλύπτεται μπροστά στον Άρειο Πάγο, 1861. Λάδι σε καμβά, 80 × 128 εκατ., Kunsthalle Hamburg ].