Νέοι εχθροί

Το 2013 έπεσα πάνω σε ένα βιβλίο που λεγόταν «Agent Storm: My life inside Al-Qaeda». Το διάβασα μέσα σε 3 ημέρες και ήταν τόσο μεγάλο το ενδιαφέρον μου για την ιστορία του Morten Storm, Δανού πράκτορα-τζιχαντιστή, που απέκτησα ισχυρούς δεσμούς με τους συγγραφείς του βιβλίου, Tim Lister και Paul Cruickshank (ειδικούς συνεργάτες του CNN για θέματα τρομοκρατίας).

Για λόγους που θα γίνουν κατανοητοί λίγο παρακάτω, το τελευταίο διάστημα σκέφτομαι συχνά αυτό το βιβλίο σε σχέση με τον δημοφιλή ήρωα της ποπ κουλτούρας, James Bond, η νέα περιπέτεια του οποίου προβάλλεται ήδη στους κινηματογράφους. Χωρίς να την έχω δει ακόμα, έχοντας, όμως, πάθει ιδρυματισμό μετά από ένα μήνα συνεχούς παρακολούθησης όλων των ταινιών της σειράς σε συνδρομητικό κανάλι, έκανα μερικές σκέψεις για τον ρόλο του Bond στη σύγχρονη εποχή, ή, καλύτερα, στη μετά 9/11 εποχή, της Αλ-Κάιντα.

Το 1995, στο «Goldenye», την ταινία που σήμανε την επανέναρξη της σειράς ταινιών, με τον Pierce Brosnan αυτή τη φορά στον ομώνυμο ρόλο, η «Μ» τον αποκαλεί σκωπτικά «μισογύνη, ερείπιο του Ψυχρού Πολέμου». Είναι έτσι; Η αλήθεια είναι ότι o Ian Fleming έγραψε για έναν πράκτορα που κινούνταν με τους ρυθμούς του Ψυχρού Πολέμου, όπου ο εχθρός ήταν συγκεκριμένος και τα στρατόπεδα χωριστά. Οι ταινίες James Bond με τον Brosnan έκαναν μια προσπάθεια, σε επίπεδο σεναρίου, να βρεθεί κάποιος νέος αντίπαλος για τον Βρετανό πράκτορα, το γεγονός παραμένει, όμως, ότι, αν και έχουν γυριστεί πέντε ταινίες μετά το 2002, δηλαδή μετά από την 11η Σεπτεμβρίου, καμία δεν ασχολείται εις βάθος με το θέμα της ισλαμικής τρομοκρατίας. Συγκεκριμένα, το 2002, στο τελευταίο Bond με τον Brosnan, εμπλέκεται η Νότιος Κορέα (αν και ένα μόλις χρόνο νωρίτερα είχε γίνει το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους), το 2006 γίνεται επανεκκίνηση με τον πιο ανθρώπινο Bond της σειράς, Daniel Craig, και το εξαιρετικό «Casino Royale», στη συνέχεια έρχονται το «Quantum of Solace», το «Skyfall» και τώρα το «Spectre», και πουθενά δεν υπάρχει η μεγαλύτερη απειλή του Δυτικού Κόσμου: οι Τζιχαντιστές.

Μετά την 9/11 έχουμε δει φανταστικούς και πραγματικούς πράκτορες να ασχολούνται με την ισλαμική τρομοκρατία. Παραπάνω αναφέραμε το παράδειγμα του Morten Storm που έγινε μέλος της Αλ Κάιντα και στη συνέχεια έπαιζε τον ρόλο του διπλού πράκτορα — δούλευε, δηλαδή, και για τις αμερικανικές και για τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες. Σε φανταστικό επίπεδο, στην ταινία «Βody of Lies» (από μυθιστόρημα του David Ignatius της Washington Post) ο Leonardo Di Caprio παίζει τον ρόλο —με παραλλαγές— ενός τύπου σαν τον Storm: γίνεται διπλός πράκτορας.

Οι εκδοχές τού γιατί ο Bond δεν τα βάζει με τρομοκράτες τζιχαντιστές μπορεί να είναι πολλές: μια σκέψη είναι ότι οι παραγωγοί στοχεύουν και σε μετριοπαθές μεν πλην μουσουλμανικό κοινό· ενδεχομένως σημαντική είναι και η παράμετρος των αραβικών κεφαλαίων που μέσω χορηγιών και διαφήμισης (έστω και γκρίζας) παρεισφρέουν στα ταμεία των στούντιο, παρότι αυτή καθαυτή η εταιρεία παραγωγής του Bond, η Metro Goldwyn Mayer, δεν έχει Άραβες μετόχους. Μια άλλη εκδοχή είναι ότι για τον sui generis Βond μια οργάνωση τύπου Αλ Κάιντα δεν είναι στα μέτρα του: αν κάνουμε μια ανασκόπηση σε όλα τα Bond, όλοι οι villains συνομιλούσαν ή βρίσκονταν πρόσωπο με πρόσωπο με τον Bond: είχαν κάποιο ελάχιστο σημείο συνεννόησης ή επικοινωνίας. Δεν μπορώ να φανταστώ τον Bond να έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με κάποιον σκληρό ισλαμιστή τύπου Αλ-Μπαγκνταντί (αρχηγού του IS), γιατί, πολύ απλά, ο Bond είναι κομμένος και ραμμένος στα μέτρα μιας πιo gentle, ας το πούμε, τρομοκρατίας. Τα πάντα, άλλωστε, στην τέχνη είναι και θέμα αισθητικής.

Εν πάση περιπτώσει, ίσως ο σύγχρονος συγγραφέας του Bond, Anthony Horowitz, και οι παραγωγοί του Bond, τα παιδιά του Albert Broccoli, Βarbara Broccoli και Michael Wilson, θα πρέπει να πειραματιστούν παραπάνω με την πνευματική τους περιουσία.