Ο απειλούμενος πλανήτης

Στις 6 Απριλίου, χιλιάδες μαθητές, φοιτητές, νέοι άνθρωποι και όχι μόνο κατέβηκαν δυναμικά στους δρόμους των ελβετικών πόλεων, όπως και σε μια σειρά άλλες πόλεις παγκοσμίως, για να δείξουν ότι δεν μένουν αμέτοχοι μπροστά σε ένα από τα πιο σοβαρά ζητήματα του καιρού μας, την κλιματική αλλαγή του περιβάλλοντος. Είναι η τέταρτη κατά σειρά διαδήλωση που λαμβάνει χώρα από τις αρχές του 2019 στην Ελβετία, με τη συμμετοχή να παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα. Στην κινητοποίηση της 15ης Μαρτίου υπολογίζεται ότι συνολικά συμμετείχαν πάνω από 50.000 διαδηλωτές.  Η μεγάλη αυτή συμμετοχή είναι ένα στοιχείο που φανερώνει ότι η νέα γενιά προσπαθεί να βρει τον βηματισμό της παρά τα χίλια δυο εμπόδια που της βάζουν, ενδιαφέρεται για τα επουσιώδη ζητήματα και ταυτόχρονα θέλει να μπορεί να ονειρευτεί το μέλλον της σε ένα ασφαλές και καθαρό περιβάλλον. Με αφορμή τις κινητοποιήσεις αυτές, θα προσπαθήσω να θέσω μερικά ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον καθώς και τα κινήματα σχετικά με αυτό, που φαίνεται να διευρύνονται ολοένα και περισσότερο.

Είναι κοινός τόπος ότι όλοι μιλάνε για την κλιματική αλλαγή. Τα ίδια τα κράτη, οι διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες και προφανώς  αυτοί που βιώνουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, οι απλοί πολίτες. Υπάρχει όμως ένα στοιχείο που δεν αναδεικνύεται από τις συζητήσεις αυτές και πρέπει κανείς να προσπαθήσει αρκετά για να το εντοπίσει. Το στοιχείο αυτό δεν είναι άλλο από το πλαίσιο στο οποίο συντελείται η κλιματική αλλαγή. Θα ήταν άσκοπο να παραθέσει κανείς στοιχεία για να αποδείξει ότι η αλόγιστη εκμετάλλευση των πεπερασμένων φυσικών πόρων του πλανήτη μας έχει ως αναπόφευκτη συνέπεια την καταστροφή. Ότι η αύξηση της θερμοκρασίας, το λιώσιμο των πάγων, η μόλυνση των υδροφόρων οριζόντων και της τροφικής αλυσίδας δεν είναι τυχαία γεγονότα ούτε και νομοτέλεια της φυσικής εξέλιξης. Υπάρχει βέβαια και μια άποψη που προωθείται από συγκεκριμένους κύκλους, βάση της οποίας η κλιματική αλλαγή είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Μια τέτοια άποψη, η οποία δεν παίρνει υπόψιν την πραγματικότητα με τις χιλιάδες αλλαγές στα καιρικά φαινόμενα των τελευταίων ετών αλλά και τις χιλιάδες επιστημονικές μελέτες, προφανώς έχει συγκεκριμένες σκοπιμότητες. Αποτελεί κρίσιμο σημείο της συζήτησης να δει κάνεις ποιες είναι οι επιδιώξεις τής κάθε πλευράς αλλά και οι κοινές τους στοχεύσεις που δεν είναι άλλες από την απρόσκοπτη εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου, συγκαλυμμένα ή απροκάλυπτα.

Συγκεκριμένα, σε διεθνές επίπεδο ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μια διαρκώς εντεινόμενη συζήτηση για το περιβάλλον, με τη Συμφωνία των Παρισίων να αποτελεί μια κατάληξη αυτής στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Η συμφωνία αυτή ήρθε ως συνέχεια της Σύμβασης του Κιότο η οποία δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Από την πλευρά των κρατών που δήθεν νοιάζονται για την σωτηρία του πλανήτη οι δύο αυτές συμφωνίες  εμφανίζονται ως παράδειγμα προς μίμηση. Αν όμως τις μελετήσει κανείς λίγο βαθύτερα, θα δει ότι δεν κάνουν τίποτα περισσότερο από το να δημιουργούν από τη μια πλευρά μια νέα αγορά για το λεγόμενο δικαίωμα στην αγορά ρύπων και από την άλλη με τις διακηρύξεις για πράσινη οικονομία και τεχνολογία να δίνουν  νέα εδάφη για επενδύσεις σε μονοπωλιακούς κολοσσούς.

Ένα άλλο σημαντικό υποκείμενο της συζήτησης αυτής είναι  οι χιλιάδες ΜΚΟ  και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις που καλούν σε δράση και εθελοντισμό. Οι οργανώσεις αυτές έχουν προνομιακό πεδίο διάδοσης των ιδεών τους, καθώς συμμετέχουν ισότιμα στα όργανα του ΟΗΕ. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί  να μη γίνει λόγος για το ότι αυτές οι οργανώσεις είναι ειδικοί στο να μην αφήνουν να αναδειχθεί η αιτία της κλιματικής αλλαγής. Συγκεκριμένα, ενώ κάνουν αναφορές σε ορισμένες πλευρές και παραλείψεις για τις δραστηριότητες των κρατών και των πολυεθνικών, την ίδια στιγμή τις δικαιολογούν ως μια αστοχία ή ένα λάθος χωρίς ποτέ να προχωρούν σε μια βαθύτερη ανάλυση. Η ανάλυση αυτή δεν θα μπορούσε να γίνει καθώς οι ίδιες αυτές πολυεθνικές εταιρίες αν όχι επίσημα μέσω στελεχών ή ακόμη και μετόχων αποτελούν τους βασικούς χρηματοδότες αυτών των οργανώσεων, πάντα στο πλαίσιο της εταιρικής ευθύνης και της φιλανθρωπίας.

Είναι ευκόλως εννοούμενο ότι το ζήτημα του περιβάλλοντος δεν θα μπορούσε να μείνει ουδέτερο σε μια κοινωνία αντιμαχόμενων συμφερόντων και αξιών.  Με βάση αυτή την αρχή, το κίνημα που βρίσκεται σε εξέλιξη για το περιβάλλον στην Ελβετία αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο είτε θα ταυτιστεί με τις διεκδικήσεις των κρατών και των πολυεθνικών είτε θα προτάξει τις δικές του διεκδικήσεις οι οποίες είναι διαμετρικά αντίθετες. Δεν θα μπορούσε εξάλλου η οικολογία και ο σεβασμός του περιβάλλοντος να ταυτίζονται ως έννοιες με την εκμετάλλευσή του που άλλο σκοπό δεν έχει παρά μόνο το κέρδος. Το περιβάλλον, δεν μπορεί παρά να είναι ιερό για τους ανθρώπους, να αποτελεί πηγή ζωής, αρμονίας και γνώσης. Ο σεβασμός του προϋποθέτει μια κοινωνία στην οποία η φύση και ο άνθρωπος είναι στο κέντρο των αξιών της, όχι μόνο κατ’ όνομα αλλά και κατ’ ουσίαν.

Με αυτές σκέψεις θεωρώ ότι οι κινητοποιήσεις της νεολαίας σε Ελβετία και σε πολλές άλλες χώρες είναι μια καλή αφορμή για να ανοίξει ένας διάλογος για το μέλλον του πλανήτη μας, κομμάτι του οποίου αποτελεί το ανθρώπινο είδος. Παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα δεν υπήρξαν αντίστοιχες κινητοποιήσεις επιβάλλεται να ανοίξει αυτός ο διάλογος. Είναι ευκαιρία συν τοις άλλοις να (ξανά) μάθουμε να συζητάμε.

[ Εικόνα ]