Ο απρόθυμος φεμινιστής

Η εσφαλμένη ερμηνεία που αποδίδεται στον φεμινισμό —την οποία συζητήσαμε στο εισαγωγικό κείμενο της σειράς— εξαιτίας του πατριαρχικού δόγματος αποτρέπει γυναίκες και άντρες από την ταύτιση με την ιδεολογία του κινήματος και την υποστήριξή της — τουλάχιστον ανοιχτά. Ίσως θεωρούν ότι στον φεμινισμό υποκρύπτεται η άρρητη υποχρέωση να δηλώνουν παρουσία σε κάθε Women’s March ανελλιπώς ή να διακόψουν τις επαφές με όποιον δεν είναι φεμινιστής ή να επιλέγουν φίλους και συντρόφους σύμφωνα με τα ιδεώδη του κινήματος.

Χωρίς να αποθαρρύνεται οποιαδήποτε συμπεριφορά από τις παραπάνω, ή το σύνολό τους, το κυριότερο χαρακτηριστικό του φεμινισμού είναι, παρά ταύτα, ένα: η ισότητα. Εφόσον επιδιώκουμε και διευκολύνουμε την ισότητα των φύλων στη δημόσια και ιδιωτική συμπεριφορά μας και ζούμε με γνώμονα την εξάλειψη ή, έστω, την ελαχιστοποίηση των διακρίσεων εις βάρος των γυναικών στην εργασία, στην κοινωνία, στην οικογένεια, στη νομοθεσία, είμαστε όλοι φεμινιστές!

Είναι όμως (και) οι άντρες φεμινιστές;

Σε συζητήσεις που αφορούν τον φεμινισμό ή όταν αναφέρω πως γράφω άρθρα για τον φεμινισμό και την ισότητα, πάντοτε, ΠΑΝΤΟΤΕ, θα μιλήσει πρώτος κάποιος άντρας και, ανάλογα με το κλίμα και τη διάθεση, θα προσφέρει τη γνώμη του για τον φεμινισμό ή θα σπεύσει να εξηγήσει πως «δεν είναι έτσι τα πράγματα», πριν διευκρινιστεί τι ακριβώς συζητάμε ή πριν πω για ποια θέματα γράφω επακριβώς. Η άμεση αυτή αντίδραση δεν είναι άγνωστη: έχει χαρακτηριστεί σαν mansplaining — η αυθόρμητη ανάγκη των αρσενικών να επιδεικνύουν ότι γνωρίζουν τα πάντα και, εν συνεχεία, να τα επεξηγούν.

Φτάνοντας περίπου στο μέσο της ζωής μου, αποκομίζω την εντύπωση πως οι άντρες με τους οποίους συνδέθηκα συγγενικά, φιλικά και ερωτικά είναι ειδήμονες: στο αντικείμενο της δουλειάς τους και στο αντικείμενο της δουλειάς μου (αδιάφορο αν είναι άσχετα μεταξύ τους), στη γυναικεία ανατομία (αδιάφορο αν γνωρίζουν το γυναικείο σώμα από την εξωτερική του εμφάνιση), στην πολιτική και την οικονομία (αδιάφορο το επίπεδο σπουδών ή της ενασχόλησής τους με την επικαιρότητα ή το επίπεδο αντίληψής τους), στην αστρονομία, στη φυσική, στα σπορ, στη μαγειρική (ενός-δύο φαγητών που υπερκαλύπτουν τον παγκόσμιο γαστριμαργικό χάρτη). Μπορώ να σας γράψω σειρά κειμένων με τις περιπτώσεις αντρών που είχαν την πεποίθηση ότι γνωρίζουν περισσότερα για το επάγγελμά μου, παρόλο που απαιτούσε τεχνολογική εξειδίκευση στον τομέα του και παρόλο που οι ίδιοι απευθύνονταν σε εμένα για την επίλυση τεχνικών προβλημάτων. Πρόκειται για άντρες που ζουν και εργάζονται ανάμεσα ή μαζί με γυναίκες, αλλά που τις αντιλαμβάνονται μόνο σε συνάρτηση με τη δική τους ύπαρξη.

Είναι ευγενές και προοδευτικό και απαραίτητο να είναι όλοι οι άντρες φεμινιστές. Μα όχι λόγω συγκυριών. Βρείτε γύρω σας (ή μέσα σας) τους άντρες που εξεπλάγησαν από τις ανισότητες που βιώνουν οι γυναίκες όταν απέκτησαν κόρη. Τους άντρες που αυτοχρίζονται φεμινιστές μόλις αντιλαμβάνονται ότι η κόρη τους, η μικρότερη αδελφή τους, δεν πρόκειται να περάσει όσο καλά πέρασαν εκείνοι στο σχολείο. Τους άντρες όπως τον Σουηδό καθηγητή Carl Cedestrom, που διάβασαν βιβλία επιδραστικών φεμινιστριών συγγραφέων μετά το ξέσπασμα του κινήματος MeToo, παρόλο που τα βρίσκουμε στην παγκόσμια βιβλιογραφία ήδη από τον 16ο αιώνα.

Το σημερινό μας κείμενο ασχολείται με τον «απρόθυμο» φεμινιστή επειδή η Ιστορία δεν αναφέρει πολλούς άντρες στο προπύργιο του αγώνα για την ισότητα των φύλων. Συνήθως προηγείται «ο κόμπος στο χτένι» — ένα γεγονός που σπάει την ομερτά της ανισότητας και ενδεχομένως της εκμετάλλευσης, η κορύφωση μιας παγιωμένης νοοτροπίας που δεν εξυπηρετεί, πλέον, κανέναν. Τότε μόνο αφυπνίζεται η αντρική συνείδηση και αναγνωρίζει πως τα νήματα που υφαίνουν τις υπάρχουσες δομές είναι φτιαγμένα από τα προνόμια της πατριαρχίας.

Ο απρόθυμος φεμινιστής είναι εκείνος που θα υπερασπιστεί «με το δίκαννο» την τιμή της κόρης του απέναντι σε κάθε επίδοξο μνηστήρα, από το νηπιαγωγείο μέχρι να «την παραδώσει στον γαμπρό», αλλά ο ίδιος δεν θα καταγγείλει ή θα προσποιηθεί ότι δεν ακούει για την κακοποίηση που υφίσταται μια φίλη ή μια συγγενής στα χέρια του φίλου του, του συναδέλφου του, του αδελφού ή του ξαδέλφου του — η πρόφαση πως πρόκειται για οικογενειακές υποθέσεις βρίσκεται στο Top 5 των δικαιολογιών.

Ο απρόθυμος φεμινιστής είναι ο άντρας που «βοηθάει» στο σπίτι, ιδιαίτερα αν η σύζυγος εργάζεται εκτός οικίας, αλλά παραδίδει τα ηνία όταν εκείνη επιστρέφει, διαιωνίζοντας σιωπηλά την παράδοση του διακρίσεων κατά των γυναικών.

Πρόσφατη έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ τεκμηριώνει την ενεργή και ισότιμη παρουσία του πατέρα στην ανατροφή των παιδιών και στο νοικοκυριό ως βασικό παράγοντα της μακροβιότητας των έγγαμων και συντροφικών σχέσεων. Στην έρευνα τονίζεται η αφοσιωμένη φροντίδα των παιδιών από τον πατέρα, όχι η περιοδική συμμετοχή ή ενισχυτική φροντίδα. Όσο ο πατέρας αναλαμβάνει πλήρη και τακτικά καθήκοντα στην ανατροφή των παιδιών, ειδικά τα πρώτα χρόνια μετά τη γέννηση, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες διαζυγίου ή χωρισμού στο ζευγάρι.

Ο απρόθυμος φεμινιστής είναι ο άντρας σύζυγος/εραστής/πατέρας κοριτσιών που δεν θέλει να μάθει για τα θέματα της «γυναικείας υγιεινής». Ακούσια ενθαρρύνει την κουλτούρα της αποσιώπησης και της υποβάθμισης μιας βασικής βιολογικής λειτουργίας κάθε γυναικείου σώματος που τον περιστοιχίζει και συμβάλλει στην αναπαραγωγή των συμπλεγμάτων κατωτερότητας που νιώθουν τα κορίτσια απέναντι στα αγόρια από το σχολείο ακόμη.

Η βρετανική εταιρία Bodyform δημοσίευσε τα αποτελέσματα έρευνας ανάμεσα σε 1.000 παιδιά προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας. Πάνω από το 90% των κοριτσιών που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ότι θα προτιμούσαν να μην πηγαίνουν σχολείο κατά τη διάρκεια της περιόδου κυρίως λόγω της ντροπής και των πειραγμάτων που προκαλούνται από τα αγόρια. Στην ίδια έρευνα, το 72% των αγοριών αποδείχτηκε πλημμελώς ενημερωμένο για το τι εστί έμμηνος ρύση, ενώ το 20% αγνοούσε βασικά βιολογικά αυτονόητα για την περίοδο.

Όσες γυναίκες διαβάζετε, με την πρώτη ευκαιρία ζητήστε από τους άντρες του περιβάλλοντός σας, οποιασδήποτε ηλικίας, να σας πουν τι γνωρίζουν για την έμμηνο ρύση και το γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα. Θα εκπλαγείτε —όχι ευχάριστα, φοβάμαι— από τις απαντήσεις.

Με τον μισό πληθυσμό του πλανήτη να αποτελείται από γυναίκες, με τους παραδοσιακά «αντρικούς» εκπαιδευτικούς και επαγγελματικούς κλάδους να περνούν ένας-ένας στο παρελθόν, με την εξυγίανση παρωχημένων νομοθεσιών και τη θεσμοθέτηση ίσων δικαιωμάτων για όλα τα φύλα, λιγοστεύει ο χώρος για τους απρόθυμους φεμινιστές.

Οι άντρες του 21^ου αιώνα ακούν όσα λένε οι γυναίκες και διαβάζουν όσα γράφουν οι γυναίκες· αναθεωρούν τον δικό τους ρόλο στην πατριαρχία και γίνονται ένθερμοι φεμινιστές.

[ Για το παρόν κείμενο χρησίμευσαν στοιχεία από τις εξής πηγές: How to be a good man: What I learned from a month reading the feminist classics, www.guardian.com 2018· More than 90% of girls in UK worry about going to school on their period, www.huffingtonpost.co.uk 2018· Does fathers’ involvement in childcare and housework affect couples’ relationship stability? Social Science Quarterly 2018. Εικονογράφηση: Camila Soato, “Imundas e Abençoadas” (2014, λεπτ.· Zipper Galeria) ].