Ο εχθρός μου

Ο Κένταυρος, ανασηκωμένος στα πίσω του πόδια, πιάνει με το αριστερό του χέρι από το λαιμό ένα γυμνό Λαπίθη. Ο Λαπίθης προσπαθεί να ισορροπήσει στο αριστερό του πόδι, ενώ το δεξί του πόδι είναι μπλεγμένο στα πόδια του Κενταύρου. Με το δεξί του χέρι έχει αρπάξει τον Κένταυρο από τα μαλλιά, οι ματιές τους συναντιούνται, ανταλλάσσουν ένα βλέμμα γεμάτο μίσος, ενώ η μάχη μεταξύ τους προβλέπεται αμφίρροπη. Πάμε τώρα στη διπλανή μετόπη…

Η φωνή του ξεναγού ηχούσε συναρπαστική μέσα στην αίθουσα του μουσείου, καμιά εικοσαριά ατσούμπαλα εφηβόπαιδα κρέμονταν από τα χείλη του όσο διηγούνταν με γλαφυρότητα και αφηγηματικό πάθος τις λεπτομέρειες της Κενταυρομαχίας, που κοσμούσε για χιλιάδες χρόνια τις νότιες μετόπες του Παρθενώνα, έως ότου οι περισσότερες από αυτές καταλήξουν, μέσω του Λόρδου Έλγιν, στην αρχαιοελληνική πτέρυγα του Βρετανικού Μουσείου.

Είναι πάντοτε εύκολο να ξεχωρίσεις τους Έλληνες επισκέπτες του μουσείου, διαφέρουν από τους υπόλοιπους τουρίστες εξαιτίας της έκφρασης που αποκτούν μόλις αντικρίσουν τις μορφές του Παρθενώνα, μια έκφραση που αποκτά κάποιος όταν, μέσα σε ξένο σπίτι, εντοπίζει, εμφανώς αραδιασμένα, τα κλεμμένα ασημικά της γιαγιάς του.

Για εμένα πάλι, κάθε επίσκεψη σε αυτή τη συλλογή είναι και μια ευκαιρία να παρατηρήσω λίγο πιο προσεκτικά τις αρχέγονες εκφράσεις και τις αντιφατικές όψεις αυτής της μπερδεμένης μας ταυτότητας. Αν αναλογιστεί κανείς σε ποιο ύψος βρίσκονταν τοποθετημένες αυτές οι μετόπες και πόσο δυσδιάκριτες θα πρέπει να ήταν οι λεπτομέρειες των γλυπτών για τους επισκέπτες του παρελθόντος, θα αντιληφθεί την τελειομανία και τον άψογο επαγγελματισμό του γλύπτη, ο οποίος φρόντισε να απεικονίσει, με σχεδόν τρισδιάστατο τρόπο, ακόμη και τις φλέβες που πετάγονται στο ανθρώπινο κορμί τη στιγμή της μάχης, να σκαλίσει, με απόλυτο περφεξιονισμό, τις γραμμώσεις των πολεμιστών, να παραδώσει στο κοινό ένα έργο τόσο τεχνικά άριστο όσο και συμβολικά διαχρονικό χάρη στην ιδέα περί πάλης μεταξύ βαρβαρότητας και πολιτισμού, πάλης εν πολλοίς εσωτερικής και εντέλει εμφύλιας.

Ο μύθος διασώζει την αφήγηση περί κοινής συγγένειας μεταξύ Κενταύρων και Λαπιθών: προερχόμενοι από την ίδια κοιτίδα, οι πρώτοι μεν παρέμειναν βάρβαροι στα ήθη και στη νοοτροπία, δέσμιοι της ζωώδους τους υπόστασης, κολλημένοι στον χρόνο, υπανάπτυκτοι, οι δε δεύτεροι εξελίχθηκαν, ολοκλήρωσαν το πέρασμά τους προς μια υπόσταση με κέντρο τον άνθρωπο, φόρεσαν όμορφες χλαμύδες και στον γάμο που τέλεσε ο δικός τους άρχοντας κάλεσαν τους πρώτους να γιορτάσουν μαζί και να μοιραστούν γενναιόδωρα το γλυκό κρασί της συμφιλίωσης. Οι Κένταυροι όμως μέθυσαν άγρια στον βασιλικό γάμο και αποπειράθηκαν με θράσος να ασελγήσουν πάνω στις γυναίκες των Λαπιθών, επιτέθηκαν ακόμα και στην ίδια τη νυμφευμένη βασίλισσα, καταπατώντας κάθε έννοια φιλοξενίας και πολιτισμού. Η έκφραση του γενειοφόρου Κενταύρου την ώρα που προσπαθεί να εξοντώσει τον αμυνόμενο Λαπίθη είναι μια έκφραση μίσους και περιφρόνησης απέναντι στους κανόνες που κρατούν μια κοινωνία όρθια, είναι η διεκδίκηση του άνομου, του απαγορευμένου, ένας φτηνός τσαμπουκάς με αλογίσια πόδια.

Τον βλέπουμε μπροστά μας αυτόν τον τσαμπουκά, σχεδόν κάθε ημέρα, στα πεζοδρόμια της πόλης μας, στα μπαλκόνια της διπλανής πολυκατοικίας, στον θάλαμο του ασανσέρ ή στο βαγόνι του μετρό — είναι πάντα εκεί, με την ίδια έκφραση κυριαρχικής επιθετικότητας, με το ίδιο απύθμενο θράσος, προσπαθεί να βιάσει μια ήδη κακοποιημένη καθημερινότητα προκειμένου να ικανοποιήσει τον αχανή του εγωισμό, να εκπληρώσει τη δική του επιθυμία εις βάρος όλων των υπολοίπων.

Είναι κομμάτι της δικής μου ταυτότητας ο Κένταυρος, δεν είναι κάποιος ξένος. Είναι η σκοτεινή πλευρά του δικού μου εαυτού, είναι ο εχθρός μου.