Ο χαμαιλέοντας

Διαβάζω τον σχολιασμό για το περιβόητο σποτ του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας χωρίς να έχω προλάβει να το δω. Πέφτω τελικώς επάνω του και περιμένω ένα σποτ γεμάτο σεξουαλικούς υπαινιγμούς και διάκριση φύλου. Ναι, είναι έτσι. Σε ένα βαθμό τουλάχιστον. Το σαρκαστικό πνεύμα του πρώτου μέρους του σποτ δημιουργεί εικόνες στο όριο μεταξύ χιούμορ και προσβολής. Σίγουρα αναγνωρίζω τη διάθεση να αποδομηθεί το στίγμα γύρω από τη σεξουαλικότητα με εικόνες που κινούνται σε μια γκροτέσκα γλαφυρότητα. Στην υπερβολή, η νοσοκόμα εμφανίζεται ως το απόλυτο σύμβολο σεξισμού και ο γιατρός στο δικό του στερεότυπο: πάντα επιτυχημένος, αρκούντως αρρενωπός και πολύ περιζήτητος.

Αναρωτιέμαι όμως…

Είναι ικανό το πλήθος του τηλεοπτικού κοινού στην Ελλάδα να αντιληφθεί αυτή την υπερβολή; Ή τελικά το σποτ αναπαράγει βουβά και τελεολογικά τα στερεότυπα; Είναι η νοσοκόμα ένα αιώνιο σεξουαλικό φετίχ; Είναι ο γιατρός το δυνατό αρσενικό; Ήθελε πάντα η μαμά να γίνεις γιατρός; Ναι. Στην ελληνική κοινωνία αυτά τα στερεότυπα είναι καλά εδραιωμένα. Η νοσοκόμα είναι στη φαντασίωση πολλών η σέξι ξανθιά συνεργάτης που θα κρατά το στηθοσκόπιο, θα είναι τόσο προκλητική όσο χρειάζεται, θα ακουμπά λάγνα στον γιατρό. Ο γιατρός είναι η επαγγελματική φαντασίωση κάθε —σχεδόν— μάνας για τον γιο της. «Να γίνεις γιατρός», η επωδός σε οποιονδήποτε σχολικό προσανατολισμό. Ο γιατρός είναι πάντα πετυχημένος, είναι ερωτεύσιμος και αρκετά σκληρός. Και, στο φόντο αυτών, ο άντρας που δεν κατάφερε να γίνει γιατρός, δεν έγινε ποτέ «ήρωας», δεν είναι ζηλευτός και πετυχημένος. Δεν ξέρω αν το χιούμορ από μόνο του είναι ικανό να τα βάλει με αυτές τις αντιλήψεις και πολύ φοβάμαι πως αυτόματα —υποσυνείδητα— τις ενισχύει. Μεταξύ όλων υπάρχουν και αυτοί που διακρίνουν την υπερβολή για χάριν της αστειότητας και του αντικομφορμισμού. Οι υπόλοιποι μένουν στην εικόνα. Και εκεί αντιλαμβάνομαι την ανάγκη να λαμβάνουμε πιο πολύ υπόψιν την ετοιμότητα του κοινού, ειδικά όταν πρόκειται για μια διαφήμιση.

Δεν τάσσομαι υπέρ καμίας απαγόρευσης σε διαφημιστικό σποτ. Δεν βρίσκω τον λόγο ούτε για αυτό το σποτ ούτε για το επίμαχο του Jumbo. Ο διαφημιστής και ο αγοραστής της υπηρεσίας του γνωρίζουν καλύτερα. Τα όρια μεταξύ της ελευθερίας της έκφρασης και της προσβολής και αναπαραγωγής στερεοτύπων στην ελεύθερη έκφραση είναι αλληλοεπικαλυπτόμενα. Δύσκολα δρας υπέρ του ενός χωρίς να μειώσεις το άλλο.

Διαβάζω την ανακοίνωση της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδας. Δε μένουν τόσο πολύ στον σεξισμό, αν και τον χρησιμοποιούν ως εργαλείο για να πουν τα του κλάδου τους. Μιλούν όμως πολύ για την εκπαίδευση και την κατάρτιση του νοσηλευτικού προσωπικού, για την ανάγκη να θεωρούνται οι νοσηλευτές ικανοί και άξιοι επαγγελματίες υγείας, για το ότι δεν είναι εργαλειοδότες των γιατρών. Μιλούν δηλαδή για το δικό τους στερεότυπο που τους βασανίζει. Ο σεξισμός δεν σχετίζεται με πτυχία, επαγγελματικούς τίτλους, καταξίωση κλπ. Είναι από μόνος του κατάφωρη παραβίαση της ατομικότητας και του δικαιώματος στη διαφορετικότητα και δεν πρέπει να συγχέεται με τα όσα περνάει ένας κλάδος. Για ακόμη μια φορά, δεν βλέπω μια αντίδραση που να εστιάζει καθαρά στη διάκριση των φύλων.

Βλέπω όμως, ταυτόχρονα, την αντίδραση της Γενικής Γραμματείας Ισότητας. Εκπλήσσομαι με τα ταχύτατα αντανακλαστικά των φεμινιστικών φορέων στην Ελλάδα όταν πρόκειται για διαφημιστικά σποτ. Δριμύ κατηγορώ και έντονη δυσαρέσκεια ώστε να μην παρουσιάζεται η γυναίκα υποτακτική στον άντρα, να μην επαναλαμβάνονται αναχρονιστικά πρότυπα και να μην μπαίνουν εμπόδια στον αγώνα των γυναικών για ισότητα. Πολύ ωραία! Όμως με εκείνον τον πρέσβη τί γίνεται; Μόνο οι διαφημίσεις του Jumbo και του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας προσβάλλουν τις γυναίκες και απειλούν την ισότητα; Η σεξουαλική παρενόχληση έως και σεξουαλική κακοποίηση γυναικών στην εργασία; Είναι δύσκολο θέμα για τον «κρατικό» φεμινισμό όταν ακούγεται και το όνομα του πρωθυπουργού. Τα κομματικά στερεότυπα είναι βαθιά, πιο βαθιά και από τα σεξουαλικά. Η σεξουαλικότητα έχει μέσα της την ντροπή — πολλά τα αίτια για αυτό. Αυτή η ενδόμυχη ντροπή συντηρεί τα στερεότυπα ανά τους αιώνες. Όμως στην κομματική αρένα του ΣΥΡΙΖΑ το 2016 το κομματικό συμφέρον, ο καθεστωτικός μηχανισμός και ο ολοκληρωτισμός μπορούν να ξεπεράσουν και τις πιο αντιδραστικές φεμινίστριες. Να λειτουργήσει το κόμμα πάνω και από την εναντίωση στα πιο ανθεκτικά σεξουαλικά συμπλέγματα. Καλύτερα να σωθεί το κόμμα και ο πρωθυπουργός, παρά να ασχοληθούμε με μερικές γυναίκες που κακοποιήθηκαν. Τα διαφημιστικά σποτ είναι το ασφαλές πεδίο για να αποδειχτεί ο λόγος ύπαρξης των φορέων που προωθούν την ισότητα και τα ατομικά δικαιώματα. Δεν υπάρχει κακοποίηση στην πράξη, δεν υπάρχει σεξουαλική παρενόχληση. Μόνο η ιδέα. Και στις ιδέες τα πάμε περίφημα! Στην πράξη απαιτείται δίκαιη και ειλικρινής στάση, αναζήτηση των ευθυνών, διαφάνεια. Αυτά είναι τα μονοπάτια που η ελληνική κοινωνία δεν προτιμά. Πεδίο δόξας λοιπόν, για να ευλογούμε και τα γένια μας, οι διαφημίσεις.

Στην υπερβολή του σχολιασμού και των αντιδράσεων για το σποτ της αιμοδοσίας και των πασχαλινών αβγών, προτιμώ την υπερβολή στο χιούμορ και στην παρωδία. Προτιμώ αυτά τα ίδια τα σποτ, με τον κίνδυνο η υπερβολή τους να μη γίνει αντιληπτή. Μπροστά στη χαμαιλεόντια προσαρμογή στα κομματικά συμφέροντα και τη συγκάλυψη αντρών που συμπεριφέρονται κακοποιητικά σε γυναίκες, μην είστε τόσο ευαίσθητοι σε ένα σποτ μιας ξανθιάς νοσοκόμας.