Ο θεός-ποταμός των αφηγήσεων

Υπάρχουν πολλά είδη συγγραφέων — καλοί (και κακοί, μην κρυβόμαστε), σκληροί, ρεαλιστές, πολιτικοποιημένοι, της λογοτεχνίας του Φανταστικού, του Μαγικού Ρεαλισμού, του αστυνομικού, του κοινωνικού, της ερωτικής λογοτεχνίας, ώρες μπορούμε να γράφουμε τι και πώς. Υπάρχουν επίσης εκείνοι που είναι πολυγραφότατοι, που δεν σταματούν ποτέ όσα χρόνια και αν περάσουν όπως π.χ. ο Βασιλιάς Στίβεν Κινγκ (συνέχεια αναρωτιέμαι πώς τα καταφέρνει), και άλλοι που γράφουν ένα βιβλίο κάθε δέκα χρόνια, αλλά που όταν αποφασίζουν να το κάνουν… ω, φίλε μου, τι βιβλίο! Σ’ αυτούς ανήκει αναμφίβολα η Νταϊάν Σέτερφιλντ.

Όσοι από εσάς είχατε (ή έχετε ακόμα —αν το βρείτε— παρότι εξαντλημένο) την τύχη να διαβάσετε τη «Δέκατη Τρίτη ιστορία» αλλά και το όχι και τόσο γνωστό «Ένα μαύρο κοράκι», θα ανυπομονούσατε όπως κι εγώ για το «Μια φορά και ένα ποτάμι», γιατί γνωρίζατε ότι, αν υπάρχει κάποιος που ξέρει να γράφει γοτθικές σκοτεινές ιστορίες βασισμένες στο ιστορικό context, ε, αυτή είναι η Σέτερφιλντ. Η γραφή της έχει αυτό το «κάτι» των αγαπημένων Βικτωριανών συγγραφέων όπως ο Ντίκενς, οι αδελφές Μπροντέ ή ο Τόμας Χάρντι.

Λίγο πριν την αυγή του Δαρβινισμού, όταν η πρώιμη ακόμα επιστημονική σκέψη και η αμφισβήτηση των πάντων συνυπάρχει με τον μυστικισμό, τις δοξασίες και τους θρύλους και οι δυο αυτοί κόσμοι συγκρούονται, στις όχθες του Τάμεση υπάρχει ένα αρχαίο πανδοχείο, ο «Κύκνος». Εκεί όπου οι παραμυθάδες λατρεύονται σαν σύγχρονοι θεοί, ένα βράδυ ένας άγνωστος άντρας μπαίνει ορμητικά μέσα και λιποθυμά, ενώ στα χέρια του κρατά ένα νεκρό κοριτσάκι — και από εδώ ξεκινούν όλα.

Το «Μια φορά και ένα ποτάμι» είναι πάνω απ’ όλα μια ωδή στον Τάμεση, μια ωδή στον Μαγικό Ρεαλισμό τοποθετημένη στη Βικτωριανή Οξφόρδη. Ένα παραμύθι για μεγάλα παιδιά — κάτι που έχουμε όλοι μας ανάγκη στον ζόφο των ημερών που ζούμε. Το κοριτσάκι νεκρανασταίνεται, αλλά είναι μουγγό, ωθώντας τους θαμώνες του «Κύκνου» να μαντέψουν οι ίδιοι την ιστορία της, μια ιστορία που απλώνεται σαν πυρκαγιά από στόμα σε στόμα και από υποψία σε υποψία, μια ιστορία που αποκτά τη δική της ζωή — και οι γραμμές ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία θολώνουν. Και γύρω από όλους η ποίηση και η ροή του Τάμεση που αγκαλιάζει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον όλων τους σαν ένα άλλο πνεύμα του νερού.

Ο Τάμεσης είναι ένας Θεός-Ποταμός, αυτός που δίνει ζωή αλλά και την παίρνει πίσω από καπρίτσιο ή απροσεξία, πλούσιος, γόνιμος, άγριος αλλά και ήρεμος, αδάμαστος και επικίνδυνος. Γύρω και μέσα του απλώνονται μύθοι, θρύλοι, διηγήσεις. Χαμένα κορίτσια, απώλεια, θλίψη, αγάπη, επιστημονική σκέψη, έρωτες, όλα έχουν τη θέση τους σ’ αυτή την ιστορία. Η Σέτερφιλντ γράφει ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τον θάνατο, την απάτη, την απαγωγή και τον φόνο με κριτή ένα ποτάμι που κυλά αδιάκοπα στον χρόνο.

Και μέσα σ’ όλα αυτά υπάρχει ο αδιανόητος πόνος για τον χαμό ενός παιδιού, οι ψεύτικες ελπίδες, ο φόβος που περιβάλλει ακόμα και σήμερα κάθε γέννηση, πόσο μάλλον τότε που η παιδική θνησιμότητα βρισκόταν στα ύψη, η ανάγκη κάποιος να συνεχίσει το όνομά σου, να συνεχίσει να ζει ένα δικό σου κομμάτι, η απογοήτευση ότι δεν ακολουθεί τα βήματά σου αφού είναι «δικό» σου, σάρκα σου. Εγωιστικό ίσως, αλλά έτσι είναι οι άνθρωποι — δεν θ’ αλλάξουν ποτέ.

Η Σέτερφιλντ παντρεύει καθημερινά θέματα, στοιχειωμένα σκηνικά, γοτθική ατμόσφαιρα και μια παράξενη, απόκοσμη ιστορία, και το αποτέλεσμα είναι ένα βιβλίο διαφορετικό. Στις σχεδόν πεντακόσιες γεμάτες, χορταστικές σελίδες του —σε εξαιρετική μετάφραση της Βεατρίκης Κάντζολα-Σαμπατάκου— παρελαύνουν αμέτρητοι χαρακτήρες (μην τρομάζετε, το βιβλίο δεν κάνει πουθενά «κοιλιά») και πίσω από τον κάθε ένα από αυτούς υπάρχει μια ιστορία και άλλη μία που μπλέκεται με την επόμενη σαν τα παρακλάδια ενός ποταμού που εκτείνονται στο άπειρο. Οι ατελείωτες προοπτικές, τα διαφορετικά σενάρια δεν κουράζουν καθόλου, και το αποτέλεσμα είναι ένας απολύτως ρεαλιστικός κόσμος, άψογα περιγραφόμενος, στον οποίο είναι τόσο εύκολο να βυθιστείς και να χαθείς. Κι εκεί που νομίζεις ότι ξέρεις τι γίνεται — μπαμ, η επόμενη ανατροπή, και η επόμενη, και κάθε φορά ανυπομονείς να δεις τι θα γίνει, και λες «ας γυρίσω άλλη μια σελίδα, δεν μπορεί». Η Σέτερφιλντ είναι μία επιδέξια πορθμέας που ξέρει ότι η ιστορία κάποτε θα τελειώσει, αλλά και ότι το ταξίδι είναι αυτό που έχει τελικά σημασία — και αυτό προσφέρει.

Τι περιμένετε; Κάντε το λοιπόν! Μόνο κερδισμένοι θα βγείτε…