Οι αμέτρητες ιστορίες μιας πόλης

Ένα εξαιρετικά πολυπρόσωπο μωσαϊκό συγκλονιστικών αυτοτελών ιστοριών συνθέτει το μυθιστόρημα αυτό του βραβευμένου δημιουργού Ζουλφί Λιβανελί που κυκλοφόρησε φέτος στην ελληνική γλώσσα από τις Εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση της Νίκης Σταυρίδη. Ο Λιβανελί, ένας ιδιαίτερα δημοφιλής μουσικοσυνθέτης, σκηνοθέτης και πεζογράφος, άνθρωπος που αγαπάει τον ελληνισμό και σέβεται την ιστορία του, με έντονους πολιτικούς και κοινωνικούς προβληματισμούς, υπογράφει ένα πολυδιάστατο μυθιστόρημα πόλης, όπως το χαρακτηρίζει, και αναβιώνει τη Σεχρενγκίζ, μια αφηγηματική τεχνική που άνθησε από τον 16^ο έως τον 18^ο αιώνα στην Κονσταντίνιγε, όπως ονομαζόταν η Πόλη τον πρώτο καιρό μετά την κατάκτησή της από τους Τούρκους.

Αυτό που κυρίως τον ενδιαφέρει είναι η θέση της πόλης αυτής μέσα στην Ιστορία. Η διαχρονικότητά της και οι συμβιβασμοί της. Η ανάδειξη όλων των αντιφατικών στοιχείων που μοιραία καθόρισαν το πεπρωμένο της. Η πόλη γίνεται ο κυρίαρχος πρωταγωνιστής, και μέσα από τις ιστορίες που συνθέτει ο Λιβανελί μπορεί κανείς να δει τη μεγάλη πορεία της στον χρόνο. Είναι άλλωστε μια ιστορική πόλη και όλο το έργο αναδεικνύει το παρελθόν της από την ίδρυσή της, την ίδρυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τη μετατροπή της σε οθωμανική και εντέλει τον τρόπο που η ίδια η πόλη κατάφερε να αφομοιώσει όλα τα εκ διαμέτρου αντίθετα στοιχεία που την ταλανίζουν επί αιώνες και να προχωρήσει στον σύγχρονο δρόμο της σημερινής πραγματικότητας.

Με σαφή του προσανατολισμό τον άνθρωπο, ο Λιβανελί εστιάζει τόσο στο πολυπρόσωπο, πολύγλωσσο, πολυθρησκευτικό και πολυεθνικό παρελθόν της πόλης, δείχνοντας τη μεγαλοπρέπεια μιας αδιαμφισβήτητης πολυμορφίας που την καθόριζε, όσο και στις νεότερες έως τις σύγχρονες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που την επηρεάζουν στις μέρες μας.

Με ευρηματικό τρόπο στήνει τον αφηγηματικό του ιστό μέσα από μικρές, αυθύπαρκτες ιστορίες και τοποθετεί τους σύγχρονους ήρωες δίπλα στις μεγάλες ιστορικές μορφές. Ο πατριάρχης Γεννάδιος, η Θεοδώρα, ο Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος, ο Τζαλαντίν Ρουμί, ο Μεχμέτ Β΄, ο Κριτόβουλος είναι μερικά ενδεικτικά ονόματα. Το παρόν συνομιλεί με το παρελθόν και ο Λιβανελί χρησιμοποιεί αυτές τις ιστορίες για να δείξει πόσο σημαντική είναι η γνώση του παρελθόντος για το παρόν και το μέλλον, ενώνοντάς τες σε μια μεγάλη σύγχρονη ιστορία που κρατά αμείωτο το αναγνωστικό ενδιαφέρον.

Συγκλονιστικά είναι τα κεφάλαια του βιβλίου απέναντι σε φλέγοντα ζητήματα, όπως αυτό των Κούρδων για παράδειγμα, που φυσικά γίνονται η αφορμή για να δούμε τη σύγχρονη θέση της Τουρκίας. Ο Λιβανελί καταδικάζει τις τραγικές συνθήκες ζωής των ανθρώπων αυτών και συνταράζει με τις περιγραφές των αθλιοτήτων εις βάρος τους σε εκείνη τη συνέντευξη του νεαρού Κούρδου που έχει χάσει τον αδελφό του.

Αλλά και τα κοινωνικά θέματα που προσεγγίζει είναι εξίσου συνταρακτικά. Η Ιστορία του Γκαρίπ, ενός παιδιού που γεννήθηκε στη φυλακή επειδή η μητέρα του είχε δολοφονήσει τον βιαστή της. Η τραγικότητα του μικρού καθώς προσπαθεί να βιώσει την αγάπη που η μητέρα του του αρνείται μέσα από τα χάδια των δεκαεπτά «θείων» του — στην πραγματικότητα, συγκρατούμενων της μητέρας του στον ίδιο θάλαμο. Η χήρα που έχει βιώσει τον έρωτα μόνο ως βιασμό και παίρνει υπνωτικά χάπια για να τον αντέξει. Οι ενοχές της όταν η σάρκα της αντιδρά απρόσμενα στο άγγιγμα της Γιαπωνέζας μασέζ της. Η τρομερή ιστορία της Εμπρού, της μικρής που απάγουν, και της μητέρας της που θα παραφρονήσει όταν μάθει το τέλος που επί χρόνια ένας άγνωστος άνθρωπος από λύπη τής έκρυβε. Και άλλες πολλές σπαρακτικές ιστορίες που εγγράφονται στο μυαλό του αναγνώστη.

Σύγχρονα κοινωνικά θέματα αναδεικνύονται επίσης, όπως η εκμετάλλευση των ανθρώπων, η γραφειοκρατία, η διαφθορά, η επιδειξιμανία, τα όνειρα των γυναικών για την κατάκτηση της Αμερικής από τους γιους τους, η εξαγορά συνειδήσεων, η διαφθορά, η τρομοκρατία, η αμορφωσιά, η εξαθλίωση των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων, η υποταγή και η οικογενειακή καταπίεση, η βία και η εγκατάλειψη, η κοινωνική ανισότητα και αδικία, οι θρησκευτικές διαφορές, προκαταλήψεις και επιρροές, το έγκλημα και η άνθησή του μέσα στον χρόνο.

Ο Λιβανελί βρίσκει έναν τρόπο για να μας δείξει τη δυαδική υπόσταση μιας πόλης από το ιστορικό της παρελθόν έως και σήμερα και ταυτόχρονα φιλοτεχνεί το πορτρέτο της σημερινής τουρκικής κοινωνίας, σκιαγραφώντας τους φόβους του πολίτη αυτής της χώρας και τις αγωνίες του.

Σημαντικό είναι και το κεφάλαιο του βιβλίου με τίτλο «Νεκρόπολη», εκεί όπου θα εξελιχθεί μια ιδιότυπη συνομιλία ανάμεσα σε ανθρώπους που βρίσκονται στον Κάτω Κόσμο για χιλιάδες χρόνια τώρα και σε νέους νεκρούς. Το κεφάλαιο αυτό θα γίνει και ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο χτες και στο σήμερα και μοιραία θα κλείσει μερικά από τα ερωτήματα της συνδετικής ιστορίας.

Ένα αξιόλογο βιβλίο, γραμμένο με ιδιαίτερη μαστοριά από έναν σημαντικό αφηγητή για την ιστορία μιας ζηλευτής πόλης.