Οι Suppenkaspar των Βαλκανίων

Ο Suppenkaspar είναι μια φιγούρα από ένα παιδικό βιβλίο που έγραψε το 1844 ο Γερμανός γιατρός Χάινριχ Χόφμαν κα έχει τον τίτλο Der Struwwelpeter (στα ελληνικά έχει αποδοθεί ως Πετροτσουλούφης, μετάφραση της Τζένης Μαστοράκη, Εκδόσεις Γράμματα, Αθήνα 2003). Ο Struwwelpeter/Πετροτσουλούφης είναι μια συλλογή από έμμετρες ιστορίες που έχουν ως αντικείμενο το τι συμβαίνει σε παιδιά που δεν ακούν τους γονείς τους ή δεν συμπεριφέρονται σωστά. Οι συνέπειες είναι τις περισσότερες φορές δραματικές και ενίοτε τραγικές γιατί καταλήγουν στον θάνατο του ήρωα ή της ηρωίδας. Αυτή τη μοίρα είχε και ο Suppenkaspar, που στην ελληνική εκδοχή ονομάστηκε απλά Σούλης, κάτι που δυστυχώς δεν μεταφέρει το μήνυμα που περιέχει το γερμανικό πρότυπο. Suppenkaspar σημαίνει «Κάσπαρ της σούπας» και φυσικά έχει να κάνει με την ιστορία και το τραγικό της τέλος. Γιατί ο Κάσπαρ, ένα ζωηρό, στρουμπουλό και υγιές αγοράκι, αποφάσισε μια μέρα χωρίς ιδιαίτερο λόγο να μη φάει τη σούπα του. Και την επόμενη, παρόλο που είχε αρχίσει να αδυνατίζει. Και τη μεθεπόμενη αρνήθηκε ξανά, φωνάζοντας το ρεφρέν της ιστορίας του:

«Μη! Μη! Θα κάνω εμετό!»

Και ώς το βράδυ – τι τραγωδία!

«Δε θέλω! Μη! Είναι αηδία!»

Την τέταρτη μέρα ο Κάσπαρ είναι πλέον αδύνατος σαν κλωστή και την πέμπτη επέρχεται το μοιραίο. Στην ταφόπλακά του έγραψαν το καινούργιο του όνομα: Suppenkaspar.

Το όνομα Sυppenkaspar έγινε στη γερμανική λαϊκή κουλτούρα το συνώνυμο του ιδιότροπου ανθρώπου, που χωρίς προφανή λόγο αρνείται κάτι που είναι καλό γι’ αυτόν, προτιμώντας ακόμα και τον θάνατο. Υπάρχει η υπόθεση ότι ο Χόφμαν δεν ήθελε μόνο να νουθετήσει με αυτήν την ιστορία τα ιδιότροπα παιδιά, αλλά και να προειδοποιήσει τους γονείς τους περιγράφοντας (ως ένας από τους πρώτους) τα συμπτώματα της νευρικής ανορεξίας. Αλλά δεν είναι αυτός ο λόγος που ανέφερα εδώ αυτή την παράξενη ιστορία.

Ο λόγος είναι ότι παρόμοια συμπτώματα ανορθολογικής συμπεριφοράς και απόρριψης ενός οφέλους παρατηρούμε όλο και πιο συχνά στην κοινωνική και την πολιτική ζωή, από το κύμα αντιευρωπαϊσμού που σαρώνει τα ανατολικά μέλη τής ΕΕ, και το εντελώς παράλογο δημοψήφισμα του 2015, μέχρι το Brexit και την πεισματάρικη συμπεριφορά της νέας ιταλικής κυβέρνησης.

Στην κατηγορία αυτή ανήκει και η αρνητική στάση μεγάλου μέρους των πολιτών αλλά και των πολιτικών στη λεγόμενη «Συνθήκη των Πρεσπών» τόσο στην Ελλάδα όσο και στη γειτονική μας χώρα που προς το παρόν φέρει ως ονομασία το ακρωνύμιο FYROM (πΓΔΜ). Ανεξάρτητα από τον τρόπο που οι δύο πλευρές, διά των κυβερνήσεών τους, κινήθηκαν σε αυτήν και ανεξάρτητα επίσης από το θεωρητικό ερώτημα, αν θα ήταν δυνατός ένας συμβιβασμός που θα ικανοποιούσε καλύτερα τις απαιτήσεις και των δύο πλευρών, η εν λόγω συμφωνία έχει πλεονεκτήματα όχι μόνο για τα συμβαλλόμενα μέρη αλλά και για τον γεωγραφικό και πολιτικό τους περίγυρο. Εάν τεθεί σε ισχύ, τότε όχι μόνο θα αποκτήσει η FYROM ένα όνομα που θα μπορεί να προφέρει κανείς, αλλά θα της επιτρέψει ως Βόρεια Μακεδονία να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ και αργότερα της ΕΕ. Και αυτό θα ενισχύσει και τους δύο θεσμούς, κάτι που θα είναι και προς όφελος της Ελλάδας σε πολλά επίπεδα, αρχής γενομένης από την ενίσχυση των οικονομικών δεσμών μεταξύ των δύο χωρών.

Όμως παρατηρούμε ότι και στις δύο χώρες υπάρχει μια ισχυρή αντίδραση στη συμφωνία αυτή, που διατυπώνεται μάλιστα με το ίδιο επιχείρημα: ότι με τη συνθήκη αυτή κάθε πλευρά απεμπολεί θεμελιώδη δικαιώματα, αξίες, παραδόσεις και ιστορικό χώρο στην άλλη. Έτσι υφίσταται η πιθανότητα να μην εφαρμοστεί ποτέ, και οι δυο χώρες να βρεθούν για ένα απροσδιόριστο χρονικό διάστημα σε μια κατάσταση που θα αποβεί επιζήμια και για αυτές αλλά και για τους γείτονες και τους συνεταίρους τους στα Βαλκάνια, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ.

Οι δύο χώρες κινδυνεύουν να έχουν τη μοίρα του Suppenkaspar: και οι δύο είναι ήδη αδυνατισμένες, αλλά υπάρχει ο ορατός κίνδυνος να αρνηθούν τη σούπα του συμβιβασμού που θα τις ενισχύσει οικονομικά, στρατιωτικά, πολιτικά και ηθικά. Και, όπως ο Suppenkaspar, με κάθε μέρα που περνά, αντί να νιώθουν την αδυναμία τους που ενισχύεται όλο και πιο πολύ, βαυκαλίζονται με την άρνησή τους και χορεύουν γύρω από τη γαβάθα με τη σωτήρια τροφή.

Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι αράδες, το μέλλον των δύο Suppenkaspar δεν έχει ακόμα κριθεί. Υπάρχει η ελπίδα οι μυρωδιές που αναδύονται από τη σούπα της ιστορικής ευκαιρίας να σαγηνέψουν τουλάχιστον τον πιο αδύνατο από τους δυο πριν να είναι αργά, αναγκάζοντας τον άλλο να τον ακολουθήσει εκών άκων.