Οι τρεις σοφοί

Τον Ιούλιο του 2015, ένας ερευνητής στο Rensselaer Polytechnic Institute των ΗΠΑ έδωσε σε τρία από τα γνωστά εμπορικά διαθέσιμα ρομπότ Nao μία διαφοροποιημένη εκδοχή του κλασικού γρίφου των «Τριών Σοφών», που στην ουσία είναι ένα τεστ αυτο-συνείδησης. Ένα από τα ρομπότ κατάφερε να το περάσει.

Στο κλασικό τεστ, ένας υποθετικός βασιλιάς καλεί εμπρός τους τρεις από τους σοφότερους άνδρες στη χώρα και τους βάζει στο κεφάλι είτε ένα λευκό είτε ένα μπλε καπέλο. Όλοι μπορούν να δουν τα καπέλα των άλλων, αλλά όχι το δικό τους, και δεν επιτρέπεται να μιλήσουν ο ένας στον άλλο. Ο βασιλιάς τούς διαβεβαιώνει ότι τουλάχιστον ένας από αυτούς φορά μπλε καπέλο, και ότι το τεστ είναι δίκαιο, πράγμα που σημαίνει ότι κανένας από αυτούς δεν έχει προνομιακή πρόσβαση σε οποιαδήποτε πληροφορία δεν έχουν οι άλλοι. Όποιος είναι αρκετά έξυπνος για να καταλάβει τι χρώμα είναι το καπέλο που φορά, με χρήση αυτής της περιορισμένης πληροφόρησης, θα γίνει ο νέος σύμβουλος του βασιλιά.

Σε αυτά τα προηγμένης τεχνητής νοημοσύνης ρομπότ δίνεται ένα σήμα, αντί για καπέλο. Ο ερευνητής τούς λέει ότι θα τους δώσει από ένα «χάπι», το οποίο υποτίθεται ότι εμποδίζει τα ρομπότ να μιλήσουν. Στην πραγματικότητα, το χάπι είναι απλώς ένα κουμπί που απενεργοποιεί την ομιλία. Αφού πάρουν το χάπι τους, τα ρομπότ δεν μπορούν να ξέρουν ποιο απ’ όλα μπορεί να μιλήσει, καθώς δύο από τα χάπια είναι «κανονικά», δηλαδή πράγματι τα σχετικά κουμπιά κάνουν τα ρομπότ να σταματούν να μιλούν, ενώ ένα είναι placebo.

Στη συνέχεια ο ερευνητής, ο Selmer Bringsjord, πρόεδρος του τμήματος γνωσιακής επιστήμης στο Rensselaer, ρωτά τα ρομπότ να του πουν ποιο «χάπι» πήραν. Για λίγο απλώνεται σιωπή και τα Nao φαίνεται να σκέφτονται. Στη συνέχεια, ένα από τα μικρά bots σηκώνεται και δηλώνει: «Δεν ξέρω!» Αλλά, τη στιγμή που ακούγεται στην αίθουσα ο ήχος της φωνής του, το ρομπότ φαίνεται να αλλάζει γνώμη και σηκώνει το χέρι του ψηλά, λέγοντας ευγενικά: «Συγγνώμη, τώρα ξέρω! Μόλις κατάφερα να αποδείξω ότι δεν μου δόθηκε το χάπι της σιωπής». Ίσως και τα τρία να προσπάθησαν να απαντήσουν: «Δεν ξέρω», αλλά μόνο το ένα μπόρεσε να το κάνει: αυτό που δεν ήταν βουβό.

Μπορεί να φαίνεται αρκετά απλό τεστ, αλλά για τα ρομπότ είναι μια πολύ δύσκολη δοκιμασία. Απαιτεί από αυτά να μην έχουν μόνο την ικανότητα να ακούν και να καταλαβαίνουν μια ερώτηση, αλλά και να ακούν τη δική τους φωνή και να αναγνωρίζουν ότι η φωνή τους, ο ήχος που παράγουν, διαφοροποιείται από τον ήχο των άλλων ρομπότ. Το ρομπότ που θα καταφέρει να ακούσει τον εαυτό του θα πρέπει να συνδέσει αυτή την παρατήρηση με το περιεχόμενο των λόγων του και με την αρχική ερώτηση και να προχωρήσει σε ένα συμπέρασμα — δηλαδή να καταλήξει σε μια απάντηση.

Πολλά σύγχρονα ρομπότ έχουν προγραμματιστεί να συμπεριφέρονται με αυτο-συνείδηση ​​σε μια συγκεκριμένη κατάσταση, δηλαδή να αποκρίνονται με συγκεκριμένο (και αναμενόμενο) τρόπο σε συγκεκριμένες συνθήκες. Αλλά είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα ένα ρομπότ να κατανοεί τον ρόλο του και να συμπεραίνει ποια είναι η επίπτωση της συμπεριφοράς του στο περιβάλλον.

Αυτή τη στιγμή, ένα κύριο πρόβλημα που εμποδίζει τα ρομπότ με προηγμένη τεχνητή νοημοσύνη να έχουν «πραγματική αυτο-συνείδηση» φαίνεται να είναι ότι δεν μπορούν να έχουν τη «γνώση του κόσμου», δηλαδή όλα τα δεδομένα της βιωμένης ζωής, όπως οι άνθρωποι. Για παράδειγμα, ακόμα και αν μία κάμερα μπορεί να συλλάβει, να αποθηκεύσει και να επεξεργαστεί πολύ περισσότερα δεδομένα σχετικά με μια σκηνή από το ανθρώπινο μάτι, οι επιστήμονες της ρομποτικής δεν γνωρίζουν πώς να συνδέσουν όλες αυτές τις πληροφορίες μαζί για να «οικοδομήσουν» μία συνεκτική εικόνα του κόσμου, χρήσιμη για τον κόσμο και την κοινωνία των ανθρώπων.

Παρεμπιπτόντως, η απάντηση στον αρχικό γρίφο των «Τριών Σοφών» είναι ότι όλοι οι συμμετέχοντες πρέπει να έχουν μπλε καπέλα, αλλιώς δεν θα ήταν δίκαιος ο διαγωνισμός — ή, τουλάχιστον, αυτή είναι μία από τις λύσεις.

Εδώ μπορείτε να δείτε τον μικρό Nao να βρίσκει τη λύση στον γρίφο.