Πενταροδεκάρες

Η δεκάρα ήταν το κέρμα των 10 λεπτών της δραχμής και, αντίστοιχα, η πεντάρα το κέρμα των 5 λεπτών. Ακόμα παλιότερα, στις αρχές του 20ού αιώνα, υπήρχαν και κέρματα του ενός και των δύο λεπτών. Απαντάμε τη λέξη «δυάρες» στον ρεμπέτικο στίχο του μεγάλου ρεμπέτη Γιόβαν Τσαούς στο τραγούδι του «Ο Πρεζάκιας», του 1936:

Είμαι πρεζάκιας, μάθε το, μα όπου και αν πάω

όλοι φύγε με λέγουνε, νομίζουν θα τους φάω.

Με βλέπουν και σιχαίνονται μα γω δυάρα δε δίνω

την πρέζα μόνο να τραβώ και ό,τι θέλει ας γίνω.

Ο Υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης αποκάλεσε πενταροδεκάρες τα 600 έως 1.500 ευρώ που θα επιβαρυνθούν τα ελληνικά νοικοκυριά με την επιβολή του ΦΠΑ 6% και 13% στην εκπαίδευση. Μετά είπε πως δεν κυριολεκτούσε, και ότι ήταν σχήμα λόγου. Έχει δίκιο ο άνθρωπος: δεν κυριολεκτούσε, καθότι πλέον έχουμε ευρώ, όχι δραχμές. Και ήταν σχήμα λόγου, διότι δεν ζούμε στην εποχή του Μενέλαου Λουντέμη που το χρησιμοποιούσε κυριολεκτικά:

«Ο καταστηματάρχης στάθηκε για μια στιγμή κι αναμέτρησε τη δυστυχία του. Το κούτελό του άρχισε να γυαλίζει από ψιλόν ιδρό. Αντίο μεγαλεία τώρα… Άντε πάλι ζέψου στο τεζάκι, και πιάσε πάλε τα φλιτζανοπότηρα. Και γίνε πάλι πατσαβούρι και τσιράκι του καθενός. Και παίρνε διαταγές, και μάζευε τις πενταροδεκάρες σαν ζητιάνος».

[ Τότε που κυνηγούσα τους ανέμους, 1956 ].

Συνώνυμο της λέξης πενταροδεκάρες είναι τα φραγκοδίφραγκα. Η λέξη αυτή προέρχεται από την εποχή που εξισώθηκε η δραχμή με το γαλλικό φράγκο, στις αρχές του 20ού αιώνα, στην πρώτη απόπειρα της Ευρώπης για απόκτηση κοινού νομίσματος. Σε ορισμένες, λοιπόν, εκδόσεις των χαρτονομισμάτων της Εθνικής Τραπέζης μετά το 1910, η ονομαστική αξία στην πίσω πλευρά του γραμματίου αναγραφόταν στα γαλλικά: francs. Έτσι ίσως εξηγείται το γεγονός ότι η δραχμή αποκαλούνταν από τον κόσμο μέχρι σχεδόν τα τέλη του 20ού αιώνα και «φράγκο», και τα κέρματα των 2 δραχμών «δίφραγκα».

Τις πενταροδεκάρες τις λέμε επίσης και ψίχουλα. Στα αγγλικά: chickenfeed. Τίποτα δεν είναι τυχαίο λοιπόν: πενταροδεκάρες --> ψίχουλα --> chickenfeed = τροφή για τα κοτόπουλα. Τα κοτόπουλα που θα καταναλώνουμε αντί για μοσχαρίσιο κρέας για να μπορούμε να στέλνουμε τα παιδιά μας στα φροντιστήρια. Στα φροντιστήρια για τα οποία το ΦΠΑ είναι πενταροδεκάρες, ενώ για κάποιον λόγο για το (εισαγόμενο) μοσχαρίσιο κρέας δεν είναι.

Δεν πειράζει όμως, καλή καρδιά! Δυάρα δεν δίνουμε.