Περηφάνια και πραγματικότητα

Όταν μετακόμισα στην Αγγλία το 2000, είχαν γίνει κάτι φοβερές πλημμύρες σε όλη τη χώρα. Τεράστιες εκτάσεις στην επαρχία είχαν καλυφθεί από νερό. Πολλοί είχαν μείνει άστεγοι ή αντιμετώπιζαν καταστροφικές ζημιές. Ερχόμενος από την Ελλάδα ―όπου κυριαρχεί η κουλτούρα της αυτολύπησης, και όπου αντίστοιχες πλημμύρες οδηγούσαν σε μία δημοπρασία καταγγελίας και κλάψας―, είχα πάθει πολιτισμικό σοκ βλέποντας νέα παιδιά και μεσήλικες γυναίκες με το νερό μέχρι το γόνατο μες στην κουζίνα τους να λένε με χαμόγελο, «Δεν πειράζει, θα πιούμε ένα φλιτζάνι τσάι και όλα θα πάνε καλά».

Αυτό ακριβώς είναι το στοιχείο της βρετανικής κουλτούρας που ταυτόχρονα θαυμάζω και απεχθάνομαι περισσότερο απ’ όλα. Η περηφάνια έχει νόημα όταν έχει αντικείμενο και λόγο ύπαρξης, αλλιώς γίνεται απλώς ψωροπερηφάνια ή πολύ ελαφρά κεκαλυμμένος μηχανισμός άμυνας και διαχείρισης του πανικού. Την επομένη της επίθεσης στη London Bridge, πολλοί Βρετανοί αντέδρασαν με θυμό στις αναφορές των αμερικανικών ΜΜΕ ότι το Λονδίνο προσπαθεί να συνέλθει κλονισμένο από τις συνεχείς τρομοκρατικές επιθέσεις (η επίμαχη λέξη είναι το “reeling”). Ως απάντηση στα ρεπορτάζ αυτά, δημιούργησαν το hashtag #thingsthatleavebritainreeling (πράγματα που κλονίζουν την Βρετανία), αναφέροντας συμπεριφορές που σχεδόν θεωρούνται ταμπού ― όπως το να κοιτάς τον διπλανό σου στο μετρό στα μάτια ή να βράζεις το νερό για το τσάι στον φούρνο μικροκυμάτων.

Από χτες που κυκλοφόρησε, το βίντεο αυτό του Άγγλου κωμικού John Oliver έχει γίνει viral. Ίσως συνοψίζει με τον πιο περιεκτικό τρόπο τη σύγχρονη εκδοχή του βρετανικού φλέγματος. Καταλαβαίνοντας απολύτως τη λογική και το πνεύμα που εκφράζουν όσοι το μοιράστηκαν, και όσοι αναπαράγουν σχετικά σχόλια, ομολογώ ότι το βίντεο αυτό μού προκαλεί απανωτά σωματικά κύματα θυμού. Στα 45 δευτερόλεπτα που έκανα να διασχίσω το εσωτερικό του σταθμού του μετρό της London Bridge χτες, άκουσα δύο ηχογραφημένες προειδοποιήσεις για άγνωστα αντικείμενα και ύποπτες συμπεριφορές, τη μία μετά την άλλη. Ο κόσμος στο μετρό και στους δρόμους κοιτιέται με ένα μείγμα αλληλεγγύης και καχυποψίας. Οι γέφυρες γέμισαν όπως-όπως με εκτρωματικά φράγματα (barriers) για να προστατευτούν οι πεζοί. Η κυβέρνηση, οι υπηρεσίες ασφαλείας και η δημόσια διοίκηση είναι άνω-κάτω. Πολίτες και τουρίστες ανησυχούν.

Αντιλαμβάνομαι το πνεύμα του Βlitz και του Churchill, αλλά σχόλια του τύπου, «Έχεις περισσότερες πιθανότητες να πεθάνεις από κεραυνό ή να γλιστρήσεις στο μπάνιο σου» ακούγονται απλώς σαν εξυπνάδες. Και εξυπνάδες του τύπου, «Το μόνο που μπορεί να κλονίσει το Λονδίνο είναι το να κλέβεις θέση στην ουρά» ακούγονται σαν αλαζονικά, ναρκισσιστικά τριπάκια ανθρώπων που ίσως έχουν το προνόμιο να μην έχουν κινδυνεύσει οι ίδιοι ή να μην έχουν χάσει (ακόμη) δικό τους άνθρωπο. Θα ήταν μάλλον δύσκολο να τα επαναλάβουν μπροστά στις οικογένειες των θυμάτων για τις οποίες ο χρόνος σταμάτησε και οι οποίες θα ζουν την υπόλοιπη ζωή τους με μία μόνο λέξη: Γιατί; Προκειμένου να στερήσουν από ψυχασθενείς τρομοκράτες την ικανοποίηση του ότι κάνουν κάτι που έχει αντίκτυπο, όσοι αναπαράγουν αυτά τα σχόλια απλώς κοροϊδεύουν τον εαυτό τους. Όσο κι αν δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε, η τρομοκρατία έχει αντίκτυπο. Αυτό θα αλλάξει μόνο αν την πατάξουμε. Και σίγουρα πάντως δεν θα αλλάξει με το να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας ή να προσποιούμαστε ότι δεν συμβαίνει.

Δεν είναι κακό να φοβάσαι. Δεν είναι κακό να μη θέλεις να ζεις με την τρομοκρατία. Δεν είναι κακό να μη θέλεις να αποδεχτείς αυτό που σχεδόν όλοι στη δημόσια σφαίρα προωθούν ως «τη νέα πραγματικότητα» (the new normal). Ας το πούμε για μία ακόμη φορά. Η τρομοκρατία δεν είναι ούτε φυσικό φαινόμενο, ούτε ένα κοινωνικά αποδεκτό ρίσκο που συνδέεται με ανάγκες της καθημερινότητάς μας ― όπως το να καπνίζεις ή να κάνεις ποδήλατο μέσα στη μεγαλούπολη. Η ισλαμιστική τρομοκρατία είναι ένα πρόσφατο φαινόμενο με συγκεκριμένες αιτίες και μορφές ανάπτυξης· ένα φαινόμενο που μπορεί να παταχθεί· ένα φαινόμενο με ημερομηνία έναρξης και ημερομηνία λήξης.