Πολ Όστερ, «Το παλάτι του φεγγαριού»

Ο Πολ Όστερ ήταν, είναι και θα είναι αναγνωστική εμμονή μου και λατρεία. Από τους συγγραφείς που δεν ξεχνάς πως τους διάβασες από το πρώτο κιόλας βιβλίο, είναι ένας μάγος της μεταμοντέρνας αφήγησης, καταφέρνοντας να στήσει κόσμους βαθείς και ταυτόχρονα οικείους. Μόλις βγήκε σε νέα μετάφραση «Το παλάτι του φεγγαριού» έσπευσα να το διαβάσω, γιατί έλειπε από την οστερική συλλογή μου.

Ο Μάρκο Στάνλει Φογκ είναι ένας δεκαοκτάχρονος φοιτητής στο Κολούμπια. Η μητέρα του σκοτώθηκε όταν ο Μάρκο ήταν 11 ετών σε αυτοκινητικό, τον πατέρα του δεν τον γνώρισε ποτέ, ενώ ο θείος Βίκτορ που τον μεγάλωσε μόλις έχει πεθάνει. Βρίσκεται μόνος, με κληρονομιά τις κούτες με τα βιβλία του θείου του, τα οποία διαβάζει αργά και έπειτα τα πουλάει. Έτσι ζει μέχρι το τελευταίο έτος, οπότε και καταλήγει άστεγος στο Σέντραλ Παρκ. Τον σώζουν δυο φίλοι, ο Τσίμερ και η Κίτι. Όταν συνέρχεται από την περιπέτεια —ήταν στα όρια της απίσχνασης—, πιάνει δουλειά ως συνοδός ενός ιδιότροπου γερο-σακάτη, του Τόμας Έφινγκ. Αυτός θα του πει την απίστευτη ιστορία του στην έρημο της Γιούτα, το πώς άλλαξε όνομα, θα τον οδηγήσει να βρει τον πατέρα του και να τον χάσει ξανά, μαζί με την Κίτι:

Ήταν το καλοκαίρι που ο άνθρωπος πάτησε πρώτη φορά στο φεγγάρι. Ήμουν πολύ νέος τότε, αλλά δεν πίστευα πως υπήρχε κάποιο μέλλον. Ήθελα να ζήσω ριψοκίνδυνα, να ωθήσω τον εαυτό μου στα άκρα κι έπειτα να δω τι θα συνέβαινε όταν έφτανα εκεί. Όπως αποδείχτηκε, παραλίγο να μην τη βγάλω καθαρή. Σιγά-σιγά, είδα τα χρήματά μου να τελειώνουν και να μη μένει ούτε δεκάρα. Έχασα το διαμέρισμά μου. Κατέληξα να ζω στους δρόμους. Αν δεν ήταν μια κοπέλα που την έλεγαν Κίτι Γου, μπορεί και να πέθαινα από την πείνα. Τη γνώρισα τυχαία λίγο καιρό πριν, αλλά τελικά κατέληξα να θεωρώ αυτή τη σύμπτωση σαν μια μορφή ετοιμότητας ώστε κατά κάποιο τρόπο η σωτηρία μου να προέλθει από τη σκέψη άλλων ανθρώπων. Αυτό ήταν το πρώτο μέρος. Έκτοτε άρχισαν να μου συμβαίνουν περίεργα πράγματα. Ανέλαβα εκείνη τη δουλειά με τον γέρο στο αναπηρικό καρότσι. Ανακάλυψα ποιος ήταν ο πατέρας μου. Διέσχισα περπατώντας την έρημο από τη Γιούτα μέχρι την Καλιφόρνια. Πέρασε, βέβαια, πολύς καιρός από τότε, όμως θυμάμαι πολύ καλά εκείνες τις μέρες, τις θυμάμαι σαν το ξεκίνημα της ζωής μου.

Το «Παλάτι του φεγγαριού» είναι ένα βιβλίο μεγάλης πνοής και αφήγησης. Ο Όστερ συμπυκνώνει όλη την ιστορία στις δύο πρώτες παραγράφους, και έπειτα αφήνεται να διηγηθεί τα πιο απίθανα πράγματα, οδηγώντας στα άκρα τις συνήθεις συμπτώσεις που χρησιμοποιεί στην πλοκή. Η ιστορία είναι εντελώς εξωφρενική και αναληθοφανής. Ταυτόχρονα όμως είναι και μεγαλειώδης. Τα βασικά του θέματα —η έλλειψη του πατέρα, η αναζήτηση της ταυτότητας, τα όρια της γλώσσας, οι διακειμενικές αναφορές, η τυχαιότητα— είναι έκδηλα. Ό,τι τον βασανίζει παίρνει μορφή και σκέψη. Κυρίως αυτό το παρελθόν που στοιχειώνει τους ανθρώπους περίπου σαν να είναι έγκλημα.

Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση δίνει πνοή στο κείμενο, ο κεντρικός ήρωας Φογκ είναι ολοκληρωμένος , ενώ, όπως το συνηθίζει, ο Όστερ φτιάχνει  μια εκπληκτική τοιχογραφία της Νέας Υόρκης της δεκαετίας του ’60. Τα ονόματα έχουν τη σημειολογία τους, και του Φογκ και του Έφινγκ.  Το φεγγάρι του τίτλου θεωρητικά αφορά ένα εστιατόριο στη Νέα Υόρκη, αλλά και στην πράξη είναι σαν να φωτίζει όλο το βιβλίο: από το —αμφισβητούμενο— πάτημα του φεγγαριού  μέχρι τις μυστικιστικές ιδιότητες που του αποδίδονται.

Με λίγα λόγια, ο Πολ Όστερ πάντα γράφει από ένα επίπεδο και πάνω, δεν έχω ώς τώρα διαβάσει βιβλίο του που να το θεωρήσω κακό, όμως  κάποια είναι πολύ καλύτερα από άλλα. Το «Παλάτι του φεγγαριού» ανήκει σε αυτά τα τελευταία.

Η μετάφραση είναι της Σταυρούλας Αργυροπούλου. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.